Không gian trưng bày tái hiện sống động Đà Lạt sục sôi trong mùa thu cách mạng
Không gian trưng bày khắc họa quá trình đấu tranh chống thực dân Pháp, sự hình thành các chi bộ Đảng đầu tiên tại Đà Lạt lãnh đạo Nhân dân đấu tranh, các phong trào kháng chiến chống Pháp và đỉnh cao là Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân vào tháng 8/1945. Từ những hiện vật đến các bức ảnh tư liệu quý đều tái hiện sống động tinh thần quật khởi của Nhân dân Đà Lạt - Tuyên Đức trong mùa thu cách mạng.
Đó là hình ảnh mảnh đất nhà ông Đoàn Cung, nơi thành lập Ủy ban khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám; chợ cũ Đà Lạt - nơi xuất phát đấu tranh giành chính quyền ngày 23/8/1945; Dinh tỉnh trưởng tỉnh Lâm Viên (nay là số 4 Thủ Khoa Huân, phường Xuân Hương - Đà Lạt) trụ sở của Ủy ban Cách mạng lâm thời tỉnh Lâm Viên năm 1945. Các vũ khí thô sơ của Nhân dân sử dụng trong cuộc nổi dậy giành chính quyền năm 1945 như: lưỡi búa của ông Lưu Văn Giữ; lưỡi lê của ông Nguyễn Văn Sõi, dao găm của ông Năm Hổ dùng trong những ngày nổi dậy giành chính quyền tại Đà Lạt… Tất cả như kể một câu chuyện: Sáng 23/8/1945, gần 10.000 người dân Đà Lạt từ khắp các phường, ấp và vùng ngoại ô đã đồng loạt xuống đường. Từ già đến trẻ, công nhân, nông dân, phụ nữ, thanh niên… tập hợp về khu vực chợ cũ Đà Lạt (nay là khu Hòa Bình), mang theo cờ đỏ sao vàng, khẩu hiệu và vũ khí thô sơ. Các đội tự vệ trong đồng phục chỉnh tề, được trang bị dao găm, mã tấu, lựu đạn cùng Nhân dân làm cuộc khởi nghĩa.
Sau khi tổ chức mít tinh, dòng người kéo đến bao vây Dinh Tỉnh trưởng Lâm Viên; khí thế hừng hực vừa đi vừa giương cao cờ, biểu ngữ và hô vang khẩu hiệu “Đả đảo đế quốc chủ nghĩa”, “Đả đảo Chính phủ Trần Trọng Kim”, “Mặt trận Việt Minh muôn năm”. Trước sức mạnh của quần chúng, Tỉnh trưởng Ưng An hoảng sợ, phải giao nộp con dấu, sổ sách cho Ủy ban Khởi nghĩa và Nhân dân. Sau khi làm chủ Dinh Tỉnh trưởng, đoàn biểu tình tiếp tục bao vây đồn bảo an, phá cửa nhà lao giải thoát những đồng chí, đồng bào đang bị giam cầm.
Ngày 24/8/1945, cuộc khởi nghĩa tiếp tục lan rộng, Nhân dân kéo đến Dinh Tổng đốc Lâm - Đồng - Bình - Ninh (tức Tổng đốc Trần Văn Lý, tổng đốc 4 tỉnh lúc bấy giờ: Lâm Viên, Đồng Nai Thượng, Bình Thuận, Ninh Thuận). Trước sức mạnh của Nhân dân, Tổng đốc Trần Văn Lý hoảng sợ, nộp ấn tín cho đồng chí Phan Đức Huy - Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa. Tối cùng ngày, Ủy ban Khởi nghĩa tổ chức cuộc họp khẩn, đề ra một số công tác trước mắt và thành lập Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời tỉnh Lâm Viên gồm 7 thành viên do ông Phan Đức Huy làm Chủ tịch.
Trong suốt 5 ngày từ 23 - 28/8/1945, tinh thần cách mạng lan tỏa khắp các con đường, ngõ ấp Đà Lạt. Ngày 28/8, cuộc khởi nghĩa đã thành công. Chính quyền cách mạng ở các cơ sở được nhanh chóng thiết lập. Các tổ chức đoàn thể như: Công nhân cứu quốc, Thanh niên cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc… đồng loạt ra đời, đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố chính quyền Nhân dân non trẻ.
Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong niềm vui chung của dân tộc, tại Đà Lạt, Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời tỉnh Lâm Viên tổ chức lễ ra mắt, báo tin vui đến toàn thể đồng bào; không khí tự hào khởi phát từ lòng người cũng ngập tràn khắp nơi…
Những hiện vật, hình ảnh, vũ khí thô sơ và câu chuyện kể trong không gian trưng bày là minh chứng sống động về mốc son rực rỡ trong lịch sử đấu tranh bảo vệ quê hương, đất nước. 80 năm đã trôi qua, trong dòng người trực tiếp tham gia khởi nghĩa, đa số đã thành người thiên cổ. Số ít người còn sống ở vào độ tuổi 85 - 90, ký ức về mùa thu ấy cũng đã lùi xa. Bởi vậy, chính Bảo tàng Lâm Đồng là nơi còn lưu giữ ký ức, là nhịp cầu để các thế hệ hôm nay tìm về với lịch sử.
Quỳnh Uyển .