AI đang định hình tuổi thơ trẻ em Trung Quốc

5 giờ trướcBài gốc

Trí tuệ nhân tạo đang dần trở thành một phần trong quá trình trưởng thành của thế hệ trẻ Trung Quốc. Ảnh: Rest of World

Sự thành công nhanh chóng của các mô hình AI nội địa như DeepSeek và Qwen đã khuyến khích mọi ngành nghề ở Trung Quốc, từ y tế, nông nghiệp cho tới giáo dục khai thác công nghệ mới này. Trong đó, giáo dục và dịch vụ gia sư là lĩnh vực phát triển đặc biệt nhanh chóng, dưới áp lực cạnh tranh công nghệ với Mỹ và kỳ vọng từ các bậc phụ huynh.

Câu chuyện của cô giáo đại học Wu Ling ở tỉnh Giang Tô là một ví dụ. Khi phải tìm gia sư tiếng Anh cho cậu con trai 12 tuổi, cô đã chọn mua một chú chó robot trị giá 1.170 USD.

AlphaDog, cao khoảng 30 cm và nặng 8 kg, do startup Weilan phát triển, được vận hành bởi mô hình AI DeepSeek. Không chỉ giúp luyện tiếng Anh, chú robot này còn trò chuyện với cậu bé về thời sự, nhảy theo tiếng đàn guitar, đồng thời hỗ trợ giám sát ngôi nhà qua camera tích hợp. “Con trai tôi cần có bạn đồng hành. Giờ đây con hỏi AlphaDog về đủ thứ: tin tức, thời tiết, địa lý. Qua AlphaDog, cháu đang học về thế giới”, cô Wu Ling chia sẻ với Rest of World.

Chú chó robot AlphaDog có khả năng trò chuyện với trẻ em về thời sự, nhảy theo tiếng đàn guitar, đồng thời hỗ trợ giám sát ngôi nhà qua camera tích hợp. Ảnh minh họa: Weilan

Dưới sự thúc đẩy của chính phủ Trung Quốc, AI trong giáo dục nhanh chóng trở thành ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ USD. Từ đồ chơi robot đến hệ thống chấm bài tập, các công cụ AI tràn ngập lớp học và gia đình. Chúng không chỉ cung cấp tài liệu học mà còn đóng vai trò như bạn đồng hành và hỗ trợ tinh thần cho trẻ em. Trong một chỉ thị ban hành tháng 8 vừa qua, chính phủ đã yêu cầu tích hợp công nghệ này một cách toàn diện nhằm cá nhân hóa việc dạy học, nâng cao chất lượng và thu hẹp bất bình đẳng.

Thực tế, không chỉ ở Trung Quốc, AI đang dần trở thành một phần của giáo dục trẻ em trên toàn cầu. Ở Mỹ, các trường Alpha Schools dùng AI để dạy đọc, toán và khởi nghiệp. Tại Ấn Độ, OpenAI giúp giáo viên lập kế hoạch bài giảng và tăng cường tương tác. Học sinh ở Colombia thường xuyên sử dụng chatbot AI của Meta trên WhatsApp, trong khi giáo viên Kenya dùng AI để soạn giáo án. Tập đoàn đồ chơi Mỹ Mattel cũng hợp tác với OpenAI phát triển đồ chơi AI.

Tại Trung Quốc, nhiều trường học đã đưa vào hàng loạt thiết bị và phần mềm AI, từ sách bài tập cá nhân hóa đến hệ thống chấm hàng chục bài thi chỉ trong vài phút. Các địa phương cũng ban hành kế hoạch riêng: Bắc Kinh đưa giáo dục AI thành môn bắt buộc; tỉnh Sơn Đông trang bị AI cho 200 trường và yêu cầu toàn bộ giáo viên thành thạo công cụ AI trong vòng 3-5 năm; Quảng Tây thử nghiệm giáo viên AI, cố vấn nghề nghiệp AI và chuyên gia tâm lý AI.

Các giáo viên Trung Quốc cho biết ban đầu đã thấy những kết quả tích cực từ việc sử dụng AI trong lớp học. Ảnh: WSJ

Tuy vậy, theo Giáo sư Yong Zhao (Đại học Kansas, Mỹ), AI vẫn chưa tạo ra sự chuyển đổi thực chất ở quốc gia này: “Hiện tại, AI chưa tạo khác biệt lớn. Người ta mua sản phẩm chỉ vì nó gắn mác AI”.

Các chuyên gia giáo dục cũng bày tỏ sự hoài nghi. Họ cảnh báo lợi ích của AI đang bị thổi phồng, đồng thời lo ngại việc lạm dụng có thể làm giảm tương tác xã hội và suy yếu kỹ năng học tập. Ông Jeremy Knox, Phó giáo sư tại Đại học Oxford, người nghiên cứu AI trong giáo dục Trung Quốc, nhận định: “Có quá nhiều sự cường điệu quanh AI lúc này. Nếu thanh thiếu niên ngày càng dựa dẫm vào các phản hồi tự động, chúng sẽ mất khả năng tự tư duy”.

Trên mạng xã hội, một số giáo viên phàn nàn rằng việc áp dụng AI mang tính hình thức, làm tăng khối lượng công việc và đôi khi xâm phạm đời tư.

Robot giúp điểm danh, dạy và phân tích hành vi của trẻ em ở một trường học Trung Quốc. Ảnh: WSJ

Sự phụ thuộc quá mức vào AI cũng tiềm ẩn rủi ro. Giáo sư Lim Sun Sun (Đại học Quản lý Singapore) cảnh báo: “Chúng ta cần nghĩ đến cách sử dụng AI sao cho thực sự giúp trẻ phát triển, thay vì khiến chúng lười biếng đi”.

Dẫu vậy, với nhiều phụ huynh Trung Quốc, lời cam kết AI sẽ giúp con đạt thành tích cao trong học tập vẫn quá hấp dẫn để bỏ qua. Mùa hè vừa qua, chị Wu Ling yêu đầu tư cho con làm các bài tập tiếng Trung, tiếng Anh và toán trên máy tính bảng AI của iFlytek. Sản phẩm có giá hơn 1.500 USD, nhưng vẫn rẻ hơn so với việc học gia sư trực tiếp. Máy tính bảng tự động tạo bài kiểm tra cá nhân hóa và lưu kết quả học tập. “Chúng tôi đã có thể xoay sở mà không cần gia sư người thật”, chị Wu Ling cho biết.

AI cũng dần bước vào lĩnh vực chăm sóc trẻ nhỏ. Ứng dụng Doubao của ByteDance có tính năng trò chuyện giọng nói theo thời gian thực, được nhiều phụ huynh dùng để kể chuyện hoặc ru ngủ con. Chị Tong Mingbo, 31 tuổi ở Hàng Châu, cho con trai 4 tuổi trò chuyện với Doubao khi cần nghỉ ngơi. Chatbot này, bằng giọng nữ nhẹ nhàng, nói chuyện cùng bé về robot, trường mẫu giáo và món ăn yêu thích.

Dù lo lắng AI có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của con, chị Đồng vẫn thừa nhận sự tiện lợi: “Sau khi trò chuyện với Doubao, con tôi trở nên thiếu kiên nhẫn với mẹ, có lẽ vì chatbot quá chiều theo ý nó. Nhưng khi mệt mỏi, tôi vẫn có thể nhờ đến AI. Nếu không, thằng bé chẳng bao giờ cho tôi chợp mắt. Khi nó nói chuyện với Doubao, tôi có thể ngủ được 20 phút”.

Ứng dụng Doubao của ByteDance có tính năng trò chuyện giọng nói theo thời gian thực, được nhiều phụ huynh dùng để kể chuyện hoặc ru ngủ con. Ảnh: SCMP

Có thể thấy, dù còn nhiều tranh cãi, không thể phủ nhận rằng AI đang dần trở thành một phần trong quá trình lớn lên và trưởng thành của thế hệ trẻ Trung Quốc. Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ nhà nước và sức hút của thị trường giáo dục, AI hứa hẹn mang lại nhiều cơ hội đổi mới trong học tập và chăm sóc trẻ em.

Tuy nhiên, khi ranh giới giữa công nghệ và đời sống ngày càng mờ nhạt, nhiều chuyên gia cho rằng điều quan trọng hơn cả là duy trì vai trò trung tâm của con người trong giáo dục. Nếu được định hướng đúng, AI có thể trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực, nhưng nếu quá phụ thuộc, nó có thể khiến trẻ em Trung Quốc lớn lên thiếu khả năng phản biện và sáng tạo - những phẩm chất mà công nghệ không thể thay thế.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/ai-dang-dinh-hinh-tuoi-tho-tre-em-trung-quoc-10389180.html