AI giúp chuyển đổi từ 'kiểm toán sau' sang 'kiểm toán thông minh, chủ động'

5 giờ trướcBài gốc

Phó tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Đỗ Bình - TTXVN

Ngày 13/10, tại Hà Nội, phát biểu tại Hội thảo quốc tế với chủ đề "Kiểm toán trong kỷ nguyên mới - Nâng cao năng lực kiểm toán với AI", Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng khẳng định: AI không chỉ giúp phát hiện sai phạm nhanh hơn, mà còn giúp dự báo rủi ro, khuyến nghị chính sách và hỗ trợ quyết định quản lý tài chính công - đúng với tinh thần chuyển đổi từ "kiểm toán sau" sang "kiểm toán thông minh, chủ động, thời gian thực".

Ông Bùi Quốc Dũng cho biết, chưa bao giờ trong lịch sử nhân loại, công nghệ thay đổi nhanh và sâu sắc như hiện nay. AI đang tái định hình mọi ngành nghề, từ sản xuất, tài chính đến y tế, giáo dục. Ngành kiểm toán với nhiệm vụ bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản trị công không nằm ngoài dòng chảy ấy. Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước cũng nhận định, với những người làm nghề kiểm toán, AI không chỉ là một công cụ mà còn là cơ hội để tái tạo cách tư duy và hành động.

"Kiểm toán dựa trên bằng chứng và suy luận. Trong mô hình truyền thống, do hạn chế về thời gian, nguồn lực, kiểm toán viên phải chọn mẫu đại diện, rồi từ những mảnh ghép đó suy diễn ra bức tranh tổng thể. Việc này giới hạn tầm bao quát và đặc biệt khó theo kịp những dòng dữ liệu phát sinh liên tục", ông Bùi Quốc Dũng nhấn mạnh.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết, nhiều cơ quan kiểm toán tối cao đã dịch chuyển từ hậu kiểm sang giám sát toàn diện và tiên đoán rủi ro. Kỹ thuật phân tích nhân quả (causal analysis) được đưa vào để vượt qua mối tương quan thuần túy, tiến tới đánh giá tác động thực sự của chính sách. Các trợ lý kiểm toán ảo dựa trên mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cho phép tự động hóa tra cứu, đối chiếu và soạn thảo; giám sát liên tục hàng chục triệu giao dịch phúc lợi mỗi tháng không còn là ý tưởng mà đã là thực tiễn vận hành.

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Đỗ Bình - TTXVN

Đằng sau những thành công đó là việc tích hợp dữ liệu đa nguồn - phá vỡ "ốc đảo dữ liệu" giữa các cơ quan và triển khai học máy, công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên (giúp máy hiểu và phân tích văn bản), hệ thống thông tin địa lý (giúp giám sát dữ liệu gắn với vị trí không gian), cùng các kỹ thuật phân cụm, khai phá luật kết hợp để hình thành "góc nhìn 360 độ" về đối tượng giám sát.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước nhấn mạnh đây không phải chi tiết kỹ thuật mà là thay đổi mang tính mô hình cho nghề kiểm toán công, từ "kết luận theo kỳ" tới "nhịp giám sát liên tục", từ "mẫu nhỏ" tới "phân tích toàn bộ", từ "miêu tả quá khứ" tới "tiên đoán tương lai". Khối lượng và độ phức tạp của dữ liệu công tại Việt Nam đang dần vượt xa những gì phương pháp kiểm toán truyền thống (chủ yếu dựa vào chọn mẫu) có thể bao quát.

Ông Bùi Quốc Dũng đưa ra ví dụ, ở Bảo hiểm xã hội Việt Nam, mỗi tháng có 17 triệu lượt tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; mỗi năm phát hành 96 triệu thẻ bảo hiểm y tế và xử lý hơn 200 triệu lượt khám chữa bệnh liên quan đến chi trả bảo hiểm. Hay Cục Thuế tính đến cuối năm ngoái có hơn 950.000 doanh nghiệp khai thuế điện tử đã nộp gần 16 triệu hồ sơ và gần 150 triệu tờ khai... Đó là những bức tranh dữ liệu khổng lồ, liên tục cập nhật theo thời gian thực mà nếu tiếp tục xử lý bằng cách tiếp cận thủ công truyền thống, chúng ta sẽ có nguy cơ bỏ sót rủi ro hệ thống và giảm độ tin cậy của kết luận kiểm toán. Kiểm toán Nhà nước đã lựa chọn con đường chủ động: xây nền tảng dữ liệu, kết nối - chia sẻ với các bộ, ngành trọng yếu, chuẩn bị hạ tầng lưu trữ và xử lý đồng thời triển khai những dự án AI trực tiếp giải bài toán nghiệp vụ của kiểm toán công.

Kiểm toán đã xây dựng hệ sinh thái công nghệ kiểm toán, trong đó 6 phần mềm ứng dụng AI và dữ liệu đang được triển khai trong thực tế: từ phân tích dữ liệu ngân sách, đánh giá rủi ro, kiểm tra giao dịch tài chính, đến giám sát đầu tư công và đánh giá chi tiêu xanh. Những kết quả bước đầu đó khẳng định, AI không thay thế kiểm toán viên mà làm cho kiểm toán viên trở nên mạnh mẽ hơn, chính xác hơn và sâu sắc hơn.

Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán Nhà nước Phạm Huy Thông cho biết, do khối lượng công việc của Kiểm toán Nhà nước càng ngày càng nhiều nên việc áp dụng trí tuệ nhân tạo vào hoạt động kiểm toán là một xu hướng tất yếu để hỗ trợ kiểm toán viên trong hoạt động chuyên môn, giúp nâng cao hiệu quả, chất lượng kiểm toán, đáp ứng yêu cầu được Đảng, Chính phủ và Quốc hội giao…

Đỗ Bình/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/ai-giup-chuyen-doi-tu-kiem-toan-sau-sang-kiem-toan-thong-minh-chu-dong/391467.html