Ảo tưởng quyền lực bước ra từ thế giới mạng

3 giờ trướcBài gốc

Vụ việc ở Times City không chỉ gây phẫn nộ, mà còn phơi bày sự lệch chuẩn văn hóa ứng xử và căn bệnh ngáo quyền lực đang lây lan trong giới trẻ hôm nay.

Quán cà phê thành “trường quay” bạo lực

Chiều 17/9, mạng xã hội dậy sóng với một đoạn clip ngắn mà dư chấn lại vô cùng lớn. Tại một quán cà phê thuộc khu đô thị cao cấp ở phường Vĩnh Tuy (Hà Nội), nơi lẽ ra phải toát lên hình ảnh văn minh, lịch sự, người ta lại chứng kiến một cảnh tượng thô bạo, chướng tai gai mắt: một nhân viên thu ngân bị hành hung chỉ vì… dám nhắc khách không hút thuốc lá trong quán, điều đáng nói, quy định này đa được ghi rõ tại quán.

Truyền thông Trung Quốc từng kịch liệt lên án dòng phim “Tổng tài bá đạo” vì các tình tiết xa rời thực tế đời sống.

Theo camera ghi lại, nhân viên quán cafe đã nhiều lần nhắc nhở khách không được hút thuốc vì quán đóng kín cửa, bật điều hòa. Thế nhưng nhóm khách vẫn coi thường quy định. Bỗng dưng, một thanh niên mặc vest bóng bẩy, tóc chải láng mượt ra hiệu một cái và chỉ trong tích tắc, người đàn ông ngồi cạnh bật dậy, lao tới quầy, tung liền hai cú đấm vào mặt nhân viên, khiến anh gục ngã ngay dưới quầy thu ngân.

Điều thực sự gây phẫn nộ chính là khi thấy cấp dưới của mình hành hung nhân viên của quán, người đàn ông mặc vest không quay đầu lại, mặt lạnh như tiền và giơ bàn tay lên trước mặt ra lệnh: “Thôi, thôi, thôi. Đủ rồi”. Màn ra lệnh như “phim truyền hình mạng” và người đàn ông kia ngay lập tức được dân mạng đặt cho biệt danh “Tổng tài Times City”.

Nạn nhân trong vụ đánh người vô lý đó là anh N.M.Đ. (28 tuổi), một thu ngân hiền lành, làm việc hơn một năm ở quán cà phê gia đình. Ông N.Đ.M, bố của anh Đ uất ức chia sẻ: “Con tôi ngoan ngoãn, chỉ làm đúng quy định, nhắc nhở lịch sự. Vậy mà lại bị đánh dã man. Cha mẹ nào chứng kiến cảnh ấy mà không đau?”. Ngay sau đó gia đình đã đưa anh M đi bệnh viện kiểm tra thương tích và trình báo Công an phường Vĩnh Tuy.

Phía cơ quan công an khẳng định đã nắm bắt sự việc và đang điều tra. Trong khi đó, cộng đồng mạng nổ ra một làn sóng mỉa mai dữ dội. Họ gọi gã ảo tưởng quyền lực kia là: “Tổng tài TikTok”; “Đạo diễn bất đắc dĩ”, “Anh hùng bàn phím bước ra đời thật”. Nhiều người nhận xét rằng, có lẽ anh ta đã xem quá nhiều clip trên TikTok, đến mức nhập vai luôn cả ngoài đời, chỉ thiếu nhạc nền sướt mướt và hiệu ứng slow-motion.

Trước sự phẫn nộ, danh tính “tổng tài” cũng nhanh chóng được tìm ra, đó là Nguyễn Văn T (27 tuổi). Ngay sau khi bị chỉ trích gay gắt, anh này vội vàng thanh minh: “Tôi không ra hiệu cho bạn đi đánh người, chỉ giơ tay vì đang cầm bông lau tẩu thuốc. Khi thấy xô xát, tôi còn hô dừng lại”. Thậm chí, T. còn “giải thích” rằng: “Bạn tôi chỉ tát một cái, người kia ngã xuống ăn vạ”.

Thật khó để dư luận nuốt trôi những lời biện bạch lấp liếm ấy. Bởi camera đã ghi hình toàn bộ, rõ ràng, không có góc chỉnh sửa hậu kỳ như các clip TikTok dàn dựng. Cái chỉ tay ấy, cho dù T có cố tình lái sang “tẩu thuốc bị nghẽn” vẫn mang dáng dấp mệnh lệnh. Và cái cảnh “thôi, thôi, thôi” kia chẳng khác nào một đoạn diễn vụng về, phơi bày một lối hành xử kệch cỡm, trịch thượng, thiếu văn hóa.

Sáng 19/9, “tổng tài” cùng bố của người bạn ra tay hành hung đã tìm đến nhà nạn nhân xin lỗi nhưng đã bị gia đình nạn nhân từ chối với lý do xin lỗi quá muộn. Ngay buổi tối cùng ngày, trên trang Facebook được cho là của Nguyễn Văn T, anh này đã viết những dòng trạng thái bi lụy. T than thở rằng mình đã cố gắng hết sức, nhưng không chịu nổi làn sóng chửi bới, bôi nhọ, dọa giết.

T viết: “Mọi lời xin lỗi, mọi giải thích của tôi đều vô nghĩa. Dường như cả xã hội chỉ muốn thấy tôi sụp đổ… Con mệt mỏi lắm rồi. Mỗi ngày mở mắt ra là hàng trăm lời nguyền rủa, hàng ngàn ánh mắt khinh bỉ. Con không còn đủ sức gồng gánh. Có lẽ ra đi là cách duy nhất để kết thúc tất cả. Vĩnh biệt mọi người”.

“Tổng tài” Nguyễn Văn T đã đến gặp gia đình nhân viên thu ngân của quán cafe và bị đuổi về.

Những dòng chữ ấy nhanh chóng lan truyền, khiến không ít người rùng mình trước tâm thế tuyệt vọng và kiểu “tự biên tự diễn” quen thuộc của một kẻ vốn đã quen sống trong ảo tưởng sân khấu. Thay vì thành khẩn nhận lỗi và chịu trách nhiệm, “tổng tài” lại biến bi kịch xã hội thành bi kịch cá nhân, nhập vai “nạn nhân của cả thế giới”. Một màn kịch khác, bi thương hơn, nhưng vẫn không thoát khỏi cái bóng rẻ tiền của ảo tưởng TikTok.

“Không ngờ mọi chuyện đi xa như vậy”, T. than thở. Nhưng có lẽ chính anh ta cũng không ngờ rằng cái “xa” ấy lại khởi nguồn từ sự nông nổi trong nhận thức, sự lệch chuẩn văn hóa ứng xử và một ảo tưởng quyền lực được nuôi dưỡng quá lâu trong thế giới mạng.

Liên quan đến vụ việc này, ngày 20/9, Cơ quan CSĐT - CATP Hà Nội cho biết đã ra Lệnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp và quyết định tạm giữ hình sự đối với Nguyễn Long Vũ (sinh năm 2002, xã Hợp Thịnh, Bắc Ninh) để điều tra về hành vi gây rối trật tự công cộng.

Khi TikTok thành “lò luyện ảo tưởng”

Sự việc “tổng tài Times City” không phải là cá biệt, mà chỉ là một biểu hiện sống động của căn bệnh xã hội mang tên “ngáo quyền lực”. Một bộ phận thanh niên, thay vì học tập, lao động để khẳng định giá trị của mình lại mải mê cày view trên TikTok, nhồi nhét vào đầu những “vai diễn” rẻ tiền và ảo tưởng về sức mạnh hư cấu.

Nguyễn Long Vũ tại cơ quan Công an.

Chỉ cần vài clip 30 giây, họ có thể học được cách trợn mắt, vỗ bàn, chỉ tay, coi thường người khác. Họ tin rằng quyền lực đồng nghĩa với hống hách, bạo lực đồng nghĩa với “oai”. Và khi những ảo tưởng ấy tích tụ quá lâu, nó không còn nằm trong thế giới ảo nữa, mà bùng phát ngoài đời thực. Thế mới có chuyện biến quán cà phê thành một phim trường bất đắc dĩ.

Những video “tổng tài bá đạo” với hình ảnh nam chính giàu có, quyền lực, lạnh lùng chỉ cần một ánh mắt là thiên hạ răm rắp nghe theo đang phủ sóng TikTok. Nhưng đằng sau cơn sốt này là một hệ lụy không nhỏ: nhiều bạn trẻ vô thức tiếp nhận hình mẫu ảo này, dần định hình lối tư duy coi mình là trung tâm, dễ ngộ nhận quyền lực, thậm chí ảnh hưởng đến cách ứng xử ngoài đời thực.

Ban đầu, đây đơn thuần chỉ là những clip giải trí, dựng lại từ tiểu thuyết ngôn tình hoặc phim Trung Quốc. Thế nhưng, với thuật toán đề xuất liên tục, người xem, đặc biệt là giới trẻ dễ rơi vào vòng lặp nội dung, ngày nào cũng tiếp xúc với hình ảnh “tổng tài bá đạo” và dần coi đó là hình mẫu lý tưởng.

Xem nhiều video tổng tài không chỉ ảnh hưởng cảm xúc mà còn vô thức tác động đến nhận thức. Không ít bạn trẻ bắt đầu ngộ nhận quyền lực: Tự coi mình là trung tâm, đòi hỏi người khác phải chiều chuộng, nghe theo như cấp dưới nghe sếp. Không những thế còn khiến họ lệch lạc giá trị sống, coi trọng hào nhoáng, quyền lực bề ngoài hơn là sự nỗ lực, kỹ năng thực tế. Từ đó dẫn đến ứng xử cực đoan, học theo cách nói lạnh lùng, ra lệnh; đăng status xưng “tổng”, gọi người khác là “con dân”, “thuộc hạ”.

Chuyên gia tâm lý nhận định, đây là biểu hiện của “nhập vai ảo” khi người trẻ xem quá nhiều một hình tượng mạnh mẽ đến mức áp dụng vô thức vào đời sống thật, tạo ra khoảng cách giữa mơ mộng và thực tế.

Chỉ cần gõ cụm từ “Chủ tịch giả nghèo và cái kết” trên TikTok là lập tức hiện ra hàng trăm nghìn video. Các kịch bản đều na ná nhau: một thanh niên ăn mặc xuề xòa, cố tình tỏ ra yếu thế, bị nhân viên hoặc người xung quanh coi thường, sau đó bất ngờ “lật mặt”, khoe xe sang, quẹt thẻ đen quyền lực hay gọi dàn vệ sĩ đến đón.

Một clip ghi cảnh “chủ tịch” đi dép lê vào quán ăn, bị nhân viên xua đuổi rồi vài phút sau một chiếc Mercedes đỗ xịch trước cửa, rút tập tiền dày cộp, bước đi trong ánh mắt sững sờ của tất cả mọi người, đã thu về hơn 5 triệu lượt xem. Một video khác, cùng nhân vật ấy, lại vào siêu thị, bị coi thường vì mặc áo cũ, để rồi “phục thù” bằng cách mua sạch cả dãy hàng. Hôm nay là quán trà sữa, ngày mai là phòng gym, hôm sau nữa là tiệm cắt tóc, chỉ cần thay bối cảnh, nhưng nội dung thì chẳng khác gì nhau.

Không chỉ dừng lại ở Việt Nam, tại Trung Quốc, nơi khai sinh trào lưu “Chủ tịch giả nghèo”, hiện tượng này từng bùng phát đến mức báo chí chính thống phải lên tiếng. Các video mang tiêu đề “Chủ tịch đi xe đạp và cái kết”, “Tổng tài bị người yêu chê nghèo”, “CEO lạnh lùng lật mặt” từng phủ sóng Douyin (phiên bản gốc tại Trung Quốc của ứng dụng TikTok), thu hút hàng chục triệu lượt xem.

Trong đó, kịch bản cũng lặp đi lặp lại: một chàng trai mặc áo phông rẻ tiền bị bạn gái bỏ rơi, vài giây sau bước lên Lamborghini, ngẩng cao đầu trong điệu cười đắc thắng. Truyền thông Trung Quốc gọi đó là “văn hóa độc hại”, bởi nó gieo vào giới trẻ niềm tin méo mó rằng giá trị con người chỉ đến từ vật chất và quyền lực bề ngoài. Thậm chí, nhiều nền tảng nước này đã phải xóa hàng nghìn video dạng này sau phản ứng gay gắt của dư luận.

Tệ hơn, càng bị phản ứng, những dòng phim này lại càng sinh sôi. Không ít nhóm sản xuất đã biến nó thành một “dây chuyền công nghiệp”, thuê hẳn ê-kíp dựng cảnh, mướn diễn viên quần chúng để đóng vai nhân viên, khách hàng, bạn gái, rồi dàn dựng những cuộc cãi vã, những cái nhìn khinh bỉ nhằm tạo kịch tính trước khi “tổng tài” xuất hiện và lật ngược tình thế.

Có nơi còn xây dựng cả “vũ trụ tổng tài”, nơi một nhân vật nam chính có hàng chục “tập phim” khác nhau, từ tổng tài trong siêu thị, trên máy bay hạng phổ thông, đến cả trong… bệnh viện. Sự nhảm nhí ấy lại được tung hô, thổi phồng, và cuối cùng gieo vào đầu giới trẻ ảo tưởng rằng quyền lực có thể mua được bằng vài cái like, vài clip dàn dựng, rằng chỉ cần nhập vai là sẽ được tung hô.

Thế nhưng, đời thật thì khác. Ngoài đời, chẳng ai cổ vũ cho cú đấm vào mặt nhân viên thu ngân, chẳng ai tán thưởng cho cái tát hống hách giữa quán cà phê. Ngoài đời, chỉ có công an, viện kiểm sát và… bản án. Đó là lúc ảo tưởng sụp đổ, và những kẻ mộng mơ trong vai “tổng tài” phải đối diện với sự thật phũ phàng.

Bởi vậy, xã hội không thể coi vụ “tổng tài Times City” như một trò lố để cười rồi cho qua. Nó là hồi chuông cảnh tỉnh: nếu không kiểm soát nội dung rác, nếu không chấn chỉnh văn hóa mạng, sẽ còn nhiều “tổng tài giấy” khác tung hoành. Các nền tảng mạng xã hội cần mạnh tay loại bỏ những clip bạo lực, hống hách được dựng lên để câu view; gia đình và nhà trường cần nhắc nhở thanh niên rằng giá trị không đến từ những cú tát, mà từ tri thức và sự tử tế; và cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm minh, để kẻ khác nhìn vào mà biết sợ.

Một thế hệ trẻ Việt Nam không thể lớn lên bằng những ảo tưởng vay mượn từ tiểu thuyết ngôn tình hay video TikTok rẻ tiền. Chúng ta cần những người trẻ biết sống có trách nhiệm, biết tôn trọng cộng đồng, và quan trọng nhất là biết rằng sự tử tế mới là quyền lực thật sự. “Tổng tài” trên TikTok suy cho cùng chỉ là vai diễn hạng bét. Nhưng khi vai diễn ấy được nhập vai quá sâu, biến thành hành động bạo lực ngoài đời, thì xã hội buộc phải lên tiếng. Bởi đời thật không phải phim ngôn tình, và công an không phải đạo cụ.

Đã đến lúc tắt TikTok đi, sống thật bằng đôi chân mình, nói chuyện bằng sự tử tế. Vì xã hội này không có chỗ cho những kẻ sống bằng ảo tưởng “tổng tài”.

Phong Anh

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/phong-su/ao-tuong-quyen-luc-buoc-ra-tu-the-gioi-mang-i782327/