AQI là gì? Chỉ số ô nhiễm không khí cao ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe nhưng ít người biết và lưu tâm

5 giờ trướcBài gốc

Chất lượng không khí Hà Nội (AQI) hôm nay

Theo dự báo chỉ số không khí (AQI) Hà Nội của IQ Air hôm nay, chỉ số chất lượng không khí (AQI⁺) và ô nhiễm không khí PM2.5 của Hà Nội hiện cao gấp 20,6 lần giá trị hướng dẫn hàng năm về PM2.5 của WHO.

Đến thời điểm lúc 10h sáng, chỉ số AQI tại các khu vực Hà Nội đo được như sau:

Theo bản tin dự báo chất lượng không khí Hà Nội hôm nay của Accuweather, không khí đã đạt mức ô nhiễm cao và không phù hợp với các nhóm đối tượng nhạy cảm. Theo đó, khi ô nhiễm không khí, các nhóm đối tượng nhạy cảm sẽ cảm nhận được tác động đến sức khỏe ngay lập tức và nên tránh hoạt động ngoài trời.

Đối với nhiều người khỏe mạnh nhiều khả năng sẽ gặp tình trạng khó thở và ngứa cổ. Thêm vào đó, cần cân nhắc việc ở trong nhà và dời lịch cho các hoạt động ngoài trời.

Theo ghi nhận, chất ô nhiễm không khí hiện tại:

Nguyên nhân ô nhiễm không khí

Theo ghi nhận, thực trạng ô nhiễm không khí là vấn đề diễn ra ở trên toàn cầu và Việt Nam cũng không ngoại lệ. Hơn nữa, theo một báo cáo thường niên về chỉ số môi trường do tổ chức Môi trường Mỹ thực hiện, Việt Nam bị đánh giá là một trong 10 nước có tình trạng ô nhiễm không khí hàng đầu tại Châu Á. Tiêu biểu là mức ô nhiễm môi trường không khí với các hạt bụi mịn ở mức PM 10 và PM 2.5.

Hà Nội và TPHCM là hai thành phố bị ô nhiễm không khí nặng nhất cả nước. Tại nhiều thời điểm bụi mịn có thể đạt ở mức PM 2.5. Chúng bao phủ cả một bầu trời khiến cho tầm nhìn của người đi đường bị hạn chế cũng như sức khỏe của con người bị ảnh hưởng tiêu cực.

Ô nhiễm không khí bắt nguồn từ rất nhiều các nguyên nhân khác nhau. Tiêu biểu như là do hoạt động sản xuất của con người, phương tiện giao thông, hoạt động thu gom xử lý rác thải... Ô nhiễm môi trường không khí cũng bắt nguồn từ một số nguyên nhân đến từ tự nhiên như: cháy rừng, núi lửa phun trào và lốc xoáy.

AQI là gì?

AQI là chỉ số báo cáo chất lượng không khí hàng ngày, sử dụng tương tự như thước đo để đánh giá không khí xung quanh chúng ta sạch hay ô nhiễm. Nếu ô nhiễm thì mức độ cao hay thấp.

Các quốc gia khác nhau có thang đo AQI riêng, tương ứng với tiêu chuẩn không thống nhất về chất lượng không khí của từng quốc gia.

Chất lượng không khí Hà Nội bị ô nhiễm nặng. Ảnh minh họa: TL

Các chất ô nhiễm không khí được đo bằng AQI

Có sáu chất ô nhiễm không khí được đo trong công thức chỉ số, bao gồm:

PM2.5.

PM10.

Carbon monoxide.

Lưu huỳnh đioxit.

Nitơ đioxit (NO2).

Tầng Ozone.

Theo IQ Air, đầu tiên chỉ số AQI được ấn định dựa trên chất gây ô nhiễm không khí có số AQI cao nhất tại thời điểm đo chất lượng không khí. Chỉ các chất ô nhiễm có sẵn từ một trạm giám sát chất lượng không khí nhất định mới được đo và nhiều chất không bao gồm tất cả sáu chất ô nhiễm như nhau.

Chất lượng không khí thay đổi suốt cả ngày, do đó AQI của một địa điểm được giám sát thay đổi theo mức nồng độ chất ô nhiễm không khí đo được.

Cách tính chỉ số AQI

Chỉ số AQI là một chỉ số báo cáo chất lượng không khí hàng ngày. Mục đích nhằm cho biết tình trạng chất lượng không khí ở thời điểm hiện tại và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Chỉ số này được tính toán từ các thông số quan trắc các chất ô nhiễm trong không khí.

AQI được áp dụng cho 2 loại:

AQI ngày là giá trị đại diện cho chất lượng không khí trong 1 ngày.

AQI giờ là giá trị đại diện cho chất lượng không khí trong 1 giờ.

AQI được tính toán cho từng thông số quan trắc khác nhau. Mỗi thông số sẽ xác định được một giá trị AQI cụ thể.

Tại Việt Nam, các thông số thường được sử dụng có quy định trong quy chuẩn Việt Nam bao gồm: SO2, CO, NO2, O3, TSP, bụi thô (PM10), bụi mịn (PM2.5), Pb(chì).

Giá trị AQI được công bố là giá trị lớn nhất trong các giá trị AQI của mỗi thông số.

Sau khi đã có các giá trị AQI theo ngày của mỗi thông số, giá trị AQI lớn nhất của các thông số đó được lấy làm giá AQI theo ngày của trạm quan trắc đó.

Khi tính toán được chỉ số chất lượng không khí, sử dụng bảng xác định giá trị AQI tương ứng với mức cảnh báo chất lượng không khí và mức độ ảnh hưởng tới sức khỏe con người để so sánh, đánh giá, cụ thể.

Thang điểm chất lượng không khí AQI

AQI từ 0-50: Màu xanh. Chất lượng không khí tốt, không ảnh hưởng đến sức khỏe.

AQI từ 51-100: Màu vàng. Chất lượng không khí trung bình. Nhóm nhạy cảm nên hạn chế thời gian ở bên ngoài.

AQI từ 101-200: Màu da cam. Chất lượng không khí kém. Nhóm nhạy cảm nên hạn chế thời gian ở bên ngoài.

AQI từ 201-300: Màu đỏ. Chất lượng không khí xấu. Nhóm nhạy cảm tránh ra ngoài. Những người khác hạn chế ở bên ngoài.

AQI 301-500: Màu nâu. Chất lượng không khí nguy hại. Mọi người nên ở trong nhà.

(Nhóm nhạy cảm bao gồm: Người già, trẻ em và những người mắc bệnh hô hấp).

AQI ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

Chỉ số AQI hiện nay đang nằm trên mức báo động vì nó gây ra nhiều ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của con người. Dưới đây là những ảnh hưởng do AQI với sức khỏe:

AQI ảnh hưởng đến hệ hô hấp

Những tác động của ô nhiễm không khí trên đường hô hấp phụ thuộc vào loại và sự pha trộn các chất ô nhiễm với nhau, nồng độ trong không khí, thời lượng tiếp xúc, lượng chất gây ô nhiễm được hít vào và lượng chất gây ô nhiễm thâm nhập vào phổi.

Khi PM10 đi vào cơ thể bằng đường dẫn khí, tích tụ lại phổi thì PM 2.5 lại nguy hiểm hơn vì chúng khá bé nên dễ dàng luồn lách vào tĩnh mạch, túi phổi, xâm nhập cả vào tuần hoàn máu. Chính bụi PM2.5 kết hợp cùng NO2, SO2, CO nhiều sẽ ngăn cản Hemoglobin kết hợp với oxi làm tế bào bị thiếu oxi.

Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí tác động rõ rệt nhất lên phổi. Các triệu chứng có thể được nhìn thấy ngay sau khi tiếp xúc với mức độ ô nhiễm cao, bao gồm kích ứng đường hô hấp, khó thở và tăng nguy cơ lên cơn hen suyễn.

Tiếp xúc với ozon và các hạt bụi, chất ô nhiễm làm giảm chức năng phổi, đồng thời làm tăng nặng các bệnh phổi mãn tính. Khi tiếp xúc với chất gây ô nhiễm không khí trong một thời gian dài có thể làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi.

Chất lượng không khí xuống thấp khiến bệnh nhân bị viêm mũi dị ứng, viêm xoang đi khám rất đông. Mũi là cửa ngõ của đường hô hấp, do đó, đây là cơ quan đầu tiên chịu ảnh hưởng từ việc thay đổi thời tiết hay môi trường, khí hậu.

AQI ảnh hưởng đến tim mạch

Một số nghiên cứu đã cho thấy không khí ô nhiễm mang tác động lớn tiêu cực đến sức khỏe hệ tim mạch và làm gia tăng nguy cơ bị đau tim, đột quỵ. Cụ thể các loại bụi kích thước nhỏ, chất kháng viêm trong bụi hay chất hóa học dễ dàng được phát tán từ phổi vào trong hệ tuần hoàn. Từ đó ảnh hưởng đến tim mạch.

Nguyên nhân do không khí ô nhiễm làm ảnh hưởng đến việc co thắt, giãn nở mạch máu. Thông qua tác động của khói thuốc lá, không khí ô nhiễm thì các mạch máu này giảm kích cỡ, lưu thông huyết mạch bị cản trở. Thêm vào đó nó còn gia tăng nguy cơ hình thành những cục máu động tại động mạch – tác nhân chính gây ra nhồi máu cơ tim.

AQI ảnh hưởng đến quá trình sinh sản

Nữ giới sinh sống lâu tại khu vực ô nhiễm không khí có nguy cơ sinh con bị tự kỷ cao đến 2 lần so với những người bình thường. Đặc biệt mức độ ảnh hưởng này sẽ càng gia tăng nhiều hơn khi bước vào giai đoạn cuối thai kỳ. Không khí ô nhiễm còn được cho là có liên quan đến sụt giảm chất lượng tinh trùng và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.

AQI ảnh hưởng đến thận và một số cơ quan khác

Ô nhiễm không khí cũng có liên quan mật thiết, chặt chẽ đối với bệnh nhân mắc bệnh thận, nhất là suy thận. Nguyên nhân được cho là vì ô nhiễm không khí đã tạo gánh nặng nhiều khiến cho thận làm việc quá sức cũng không lọc được hết những phân tử ô nhiễm ở trong máu. Điều này khiến cho chức năng thận suy giảm, hình thành bệnh lý nguy hiểm.

Ngoài ra chỉ số chất lượng không khí AQI còn ảnh hưởng xấu đến một số cơ quan, bộ phận khác như:

Yếu xương cốt: Ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ loãng xương và các ca gãy xương liên quan. Tác động này tương tự như tác động của khói thuốc lá đến hệ xương của cơ thể.

Lão hóa da: Các chất ô nhiễm có thể phá hủy các tế bào da và ảnh hưởng đến khả năng tự tái tạo của da, gây thay đổi sắc tố của da, đẩy nhanh quá trình lão hóa khiến làn da trở nên xấu đi.

Đau đầu: Trong thời gian mức độ ô nhiễm cao, các bệnh viện cũng thường tiếp nhận nhiều ca đau nửa đầu hơn.

Bộ Y tế hướng dẫn chi tiết cách bảo vệ sức khỏe trước tác động của ô nhiễm không khí

Theo Cục Phòng bệnh, chất lượng không khí và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe con người được đánh giá bằng chỉ số chất lượng không khí Việt Nam (AQI).

Cục Phòng bệnh khuyến cáo người dân thường xuyên theo dõi chất lượng không khí trên các trang thông tin của Bộ và Sở Tài nguyên – Môi trường, từ đó lựa chọn biện pháp bảo vệ phù hợp. Khi ra ngoài, người dân nên đeo khẩu trang đạt tiêu chuẩn, sạch sẽ và sử dụng đúng cách. Không gian sống cần được vệ sinh, giữ thoáng; người làm việc trong môi trường nhiều bụi hoặc khi không khí xuống mức kém đến nguy hại nên dùng khẩu trang và kính bảo hộ.

Các hình thức đốt nhiên liệu gây ô nhiễm như bếp than tổ ong, củi, rơm rạ được khuyến cáo hạn chế và thay thế bằng bếp điện, bếp từ hoặc bếp ga. Việc trồng cây xanh cũng giúp giảm bụi, cải thiện môi trường. Người hút thuốc lá, thuốc lào được khuyến nghị từ bỏ hoặc giảm tối đa, tránh hút trong nhà; người không hút thuốc cần tránh tiếp xúc với khói thuốc. Cơ quan chuyên môn lưu ý mỗi người nên theo dõi sức khỏe và khám định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến ô nhiễm.

Những nhóm nhạy cảm như trẻ em, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh tim mạch, hô hấp và người cao tuổi cần hạn chế tiếp xúc với các nguồn phát thải từ giao thông, công trình xây dựng, khu vực đốt nhiên liệu. Khi không khí ô nhiễm, nếu xuất hiện sốt, viêm đường hô hấp, đau ngực hay các triệu chứng tim mạch, người bệnh phải đến cơ sở y tế để được kiểm tra và tư vấn. Theo khuyến cáo, dinh dưỡng đầy đủ và giữ ấm cơ thể, nhất là mùa lạnh, sẽ giúp tăng sức đề kháng. Với bệnh nhân tim mạch, hô hấp, việc tuân thủ điều trị đóng vai trò quan trọng và cần thăm khám ngay khi triệu chứng bất thường xuất hiện.

Các khuyến cáo cụ thể được áp dụng tùy thuộc vào mức độ chất lượng không khí được thể hiện qua chỉ số AQI:

+ Ở mức trung bình (51–100), người khỏe mạnh có thể sinh hoạt bình thường, trong khi nhóm nhạy cảm nên giảm thời gian hoạt động ngoài trời và tới ngay cơ sở y tế nếu có dấu hiệu ho, khó thở, sốt. Khi AQI ở mức kém (101–150), người dân được khuyến nghị hạn chế các hoạt động ngoài trời, đặc biệt tại khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao như đường giao thông lớn, công trình xây dựng hoặc khu công nghiệp. Học sinh vẫn có thể tham gia hoạt động ngoài trời nhưng cần hạn chế vận động mạnh. Người nhạy cảm nên ưu tiên nghỉ ngơi, giảm cường độ vận động và vệ sinh mũi, họng, mắt hằng ngày bằng nước muối sinh lý.

+ Ở mức xấu (151–200), người bình thường cần hạn chế hoạt động ngoài trời hoặc làm việc quá sức và nên chọn thời điểm không khí ít ô nhiễm hơn nếu buộc phải ra ngoài. Việc sử dụng phương tiện công cộng thay cho xe máy, xe đạp được khuyến khích. Các gia đình gần đường lớn hoặc khu vực ô nhiễm nên hạn chế mở cửa. Người nhạy cảm được khuyến cáo tránh hoạt động ngoài trời, tập luyện trong nhà và duy trì vệ sinh cá nhân bằng nước muối sinh lý.

+ Khi không khí ở mức rất xấu (201–300), người dân nên tránh hoàn toàn các hoạt động ngoài trời kéo dài hoặc vận động mạnh, đồng thời ưu tiên sinh hoạt trong nhà. Các khu vực ô nhiễm cao cần được né tránh và nếu phải đi lại phải sử dụng khẩu trang có khả năng lọc bụi mịn PM2.5. Người nhạy cảm cần chuyển toàn bộ hoạt động vào môi trường kín và chỉ ra ngoài khi đặc biệt cần thiết, đồng thời rút ngắn tối đa thời gian tiếp xúc.

+ Ở mức nguy hại (301–500), Cục Phòng bệnh khuyến cáo người dân dừng mọi hoạt động ngoài trời và chuyển sang làm việc hoặc sinh hoạt trong nhà; cửa sổ và cửa ra vào cần được đóng kín để giảm phơi nhiễm. Nhóm nhạy cảm tuyệt đối tránh tiếp xúc với môi trường ngoài trời và phải đến cơ sở y tế nếu xuất hiện ho, sốt hay khó thở. Trường hợp chỉ số AQI duy trì trên 301 liên tục trong 3 ngày, căn cứ quy định của Bộ Tài nguyên – Môi trường, các địa phương có thể xem xét tạm dừng hoặc điều chỉnh thời gian làm việc của cơ quan, tổ chức, trường học. Nếu buộc phải đi học, trẻ cần hạn chế mọi hoạt động ngoài trời; các hoạt động tập trung đông người ngoài trời cũng có thể phải tạm dừng để đảm bảo an toàn sức khỏe.

Nguồn GĐ&XH : https://giadinh.suckhoedoisong.vn/aqi-la-gi-chi-so-o-nhiem-khong-khi-cao-anh-huong-rat-lon-den-suc-khoe-nhung-it-nguoi-biet-va-luu-tam-172251208104935941.htm