Thủ tướng Australia Anthony Albanese (bên trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump trong buổi ký kết thỏa thuận khoáng sản ngày 20/10
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Australia Anthony Albanese mới đây đã ký kết một thỏa thuận quan trọng về khoáng sản, chủ động tăng cường chuỗi cung ứng chiến lược và đối phó với ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc. Đây là hội nghị thượng đỉnh đầu tiên giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Albanese.
Theo chia sẻ của hai nhà lãnh đạo, thỏa thuận khoáng sản vốn đã được đàm phán trong vài tháng qua, có giá trị lên tới 8,5 tỷ USD và đã sẵn sàng để triển khai.
Trong bản thỏa thuận được công bố, Mỹ và Australia mỗi bên sẽ đầu tư 1 tỷ USD trong sáu tháng tới để phát triển các dự án khai thác và chế biến khoáng sản, đồng thời thiết lập mức giá sàn cho các khoáng sản chiến lược, một động thái được giới khai khoáng phương Tây kỳ vọng từ lâu.
Tuyên bố của Nhà Trắng cho biết các khoản đầu tư sẽ tập trung vào những mỏ khoáng sản chiến lược trị giá tới 53 tỷ USD, song không tiết lộ loại khoáng sản hay vị trí cụ thể.
“Chỉ khoảng một năm nữa thôi, chúng ta sẽ có nhiều khoáng sản và đất hiếm đến mức không biết phải làm gì với chúng”, ông Trump nói với báo giới.
Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ (EXIM), cơ quan hỗ trợ tài chính cho việc xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của Mỹ, sau đó thông báo đã cấp 7 bức thư bày tỏ sự quan tâm tới việc hỗ trợ các dự án khoáng sản chiến lược tại Australia với tổng trị giá hơn 2,2 tỷ USD. Những bức thư này được gửi tới 7 công ty bao gồm Arafura Rare Earths, Northern Minerals, Graphinex, Latrobe Magnesium, VHM, RZ Resources và Sunrise Energy Metals.
EXIM cho biết các dự án này bao gồm nhiều loại khoáng sản chiến lược cho các hệ thống quốc phòng tiên tiến, linh kiện hàng không vũ trụ, thiết bị viễn thông và công nghệ công nghiệp thế hệ mới. Những khoản đầu tư mới sẽ hỗ trợ cho chiến lược tái công nghiệp hóa lĩnh vực sản xuất công nghệ cao của Mỹ, đồng thời đối trọng với sự thống trị của Trung Quốc trong ngành khoáng sản và đảm bảo khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng phương Tây.
Thuật ngữ “khoáng sản chiến lược” bao gồm nhiều loại như đất hiếm, lithium và nickel. Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Trung Quốc hiện sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới, song Australia cũng có nguồn dự trữ đáng kể. Các loại khoáng sản này đóng vai trò then chốt trong sản xuất xe điện, động cơ máy bay và radar quân sự.
Là quốc gia giàu tài nguyên, Australia mong muốn đẩy mạnh khai thác và chế biến đất hiếm, đồng thời đã đưa đề xuất ưu tiên tiếp cận kho dự trữ chiến lược vào bàn đàm phán thương mại với Mỹ hồi tháng 4.
Trong khuôn khổ thỏa thuận mới, ông Trump và ông Albanese nhất trí rút ngắn quy trình cấp phép cho các mỏ, cơ sở chế biến và hoạt động liên quan để đẩy mạnh sản lượng. Thỏa thuận cũng bao gồm hợp tác trong khảo sát tài nguyên địa chất, tái chế khoáng sản và ngăn chặn việc bán các tài sản khoáng sản chiến lược vì lý do an ninh quốc gia.
Điều khoản này được xem là ám chỉ Trung Quốc, quốc gia đã mua lại nhiều tài sản khai khoáng lớn trên toàn cầu trong thập kỷ qua, bao gồm cả mỏ cobalt lớn nhất thế giới tại Congo, trước đây thuộc sở hữu của tập đoàn Mỹ Freeport-McMoRan.
Ngoài ra, Lầu Năm Góc dự kiến xây dựng một nhà máy lọc gallium tại Tây Australia, sau khi Trung Quốc cấm xuất khẩu kim loại này sang Mỹ vào tháng 12 năm ngoái.
Chính phủ Mỹ đang nỗ lực mở rộng khả năng tiếp cận các nguồn khoáng sản chiến lược trên toàn cầu trong bối cảnh Trung Quốc siết chặt kiểm soát nguồn cung. Căng thẳng thương mại giữa hai nước tiếp tục leo thang trước thềm cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc vào cuối tháng.
Cũng tại hội nghị với Thủ tướng Australia, ông Donald Trump khẳng định ủng hộ thỏa thuận AUKUS trị giá 239,46 tỷ USD được ký kết năm 2023 dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden. Theo đó, Australia sẽ mua tàu ngầm hạt nhân của Mỹ vào năm 2032, trước khi hợp tác cùng Vương quốc Anh xây dựng một lớp tàu ngầm mới.
Dù ông Trump từng bày tỏ mong muốn xem xét lại một số chính sách thời Biden, ông vẫn cam kết ủng hộ thỏa thuận này, sau khi nhóm của ông hoàn tất quá trình rà soát nhằm đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu tàu ngầm của chính nước Mỹ.
Bộ trưởng Hải quân Mỹ John Phelan cho biết Washington và Canberra đang phối hợp chặt chẽ để hoàn thiện khuôn khổ AUKUS và làm rõ những điểm còn mơ hồ trong thỏa thuận trước đây.
Trước cuộc gặp hôm 20/10, giới chức Australia nhấn mạnh rằng nước này đang thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính trong khuôn khổ AUKUS, với khoản đóng góp 2 tỷ USD trong năm nay nhằm tăng tốc sản xuất tại các xưởng đóng tàu ngầm của Mỹ, đồng thời chuẩn bị tiếp nhận việc bảo dưỡng tàu ngầm lớp Virginia của Mỹ tại căn cứ hải quân Ấn Độ Dương từ năm 2027.
Lan Anh