Ba nhóm 'điểm nghẽn' cần tháo gỡ để TP.HCM trở thành điểm đến hàng đầu về du lịch, văn hóa

3 giờ trướcBài gốc

GS. TS. Ngô Thị Phương Lan, Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia TP.HCM nhấn mạnh như trên trong cuộc phỏng vấn với Văn Hóa.

Năng lực sáng tạo mạnh mẽ trên nền tảng tài nguyên văn hóa

PV: Thưa bà: Thời gian qua, TP.HCM đã xây dựng hàng loạt sản phẩm du lịch mới, mang đặc trưng di sản văn hóa của một đô thị đặc biệt, tạo điểm đến hấp dẫn cho đông đảo du khách trong nước và quốc tế. Bà nhìn nhận thế nào về cách làm sáng tạo của TP.HCM trong việc khai thác thế mạnh di sản văn hóa đô thị để hình thành phẩm du lịch mang dấu ấn khác biệt?

GS.TS. Ngô Thị Phương Lan: TP.HCM là một đô thị trẻ trong tiến trình hình thành và phát triển của vùng đất Nam Bộ. Tuy nhiên, nguồn tài nguyên văn hóa trên địa bàn Thành phố lại phản ánh rõ nét tính độc đáo và sự đa dạng của không gian văn hóa phương Nam vốn được kiến tạo từ quá trình giao thoa giữa các cộng đồng cư dân trong lịch sử.

GS. TS. Ngô Thị Phương Lan, Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia TP.HCM

Chính sự đa dạng ấy đã tạo nên nền tảng quan trọng cho các hoạt động sáng tạo văn hóa và phát triển du lịch văn hóa của Thành phố. Với tinh thần chủ động và sáng tạo, “dám nghĩ, dám làm”, chính quyền và người dân TP.HCM đã phát triển nhiều sản phẩm du lịch văn hóa mang đậm dấu ấn địa phương.

Có thể kể đến các sự kiện tiêu biểu như: Lễ hội “Trên bến dưới thuyền”, Lễ hội Sông nước TP.HCM, hay Lễ hội Áo dài… Những hoạt động này vừa kế thừa truyền thống, vừa được sáng tạo để phù hợp với không gian đô thị hiện đại. Qua đó đã khẳng định bản sắc riêng của TP.HCM.

Lễ hội Sông nước TP.HCM - Sản phẩm du lịch mang dấu ấn khác biệt và bản sắc của di sản văn hóa đô thị

Bên cạnh các lễ hội mới, nhiều lễ hội truyền thống có lịch sử hình thành hàng trăm năm cũng được làm mới một cách linh hoạt và sáng tạo. Tiêu biểu là Lễ Nghinh Ông ở Cần Giờ, ngoài các nghi thức tín ngưỡng dân gian truyền thống, người dân địa phương đã sáng tạo thêm tiết mục thả đèn hoa đăng trên sông Lòng Tàu.

Hoạt động này không chỉ tạo nên cảnh sắc lung linh, huyền ảo, mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc khi thể hiện lòng tri ân đối với các anh hùng liệt sĩ Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác đã anh dũng hy sinh vì Tổ quốc.

Lễ hội Áo dài TP.HCM hấp dẫn du khách trong và ngoài nước

Sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng dân gian, ký ức lịch sử và nghệ thuật trình diễn đã góp phần làm gia tăng giá trị văn hóa du lịch từ lễ hội.

Tương tự, Lễ hội Tết Nguyên Tiêu của cộng đồng người Hoa tại khu vực Chợ Lớn được tổ chức với quy mô lớn, nổi bật với các hoạt động hóa trang và diễu hành trên đường phố.

Lễ hội này đã tạo nên một không gian văn hóa đô thị sinh động, nơi truyền thống văn hóa của đồng bào người Hoa được bảo tồn và biểu đạt trong mối quan hệ tương tác chặt chẽ với đời sống hiện đại của Thành phố.

Ngoài ra, TP.HCM cũng là một đô thị tiêu biểu trong việc tôn vinh và phát huy các giá trị văn hóa tộc người. Việc UBND TP.HCM tạo điều kiện để chùa Candaransi tổ chức chương trình đua ghe Ngo trên kênh Nhiêu Lộc là một minh chứng rõ nét.

Độc đáo Lễ hội Đua ghe Ngho - Lê hội truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ diễn ra ngày giữa lòng đô thị hiện đại TP.HCM

Sự kiện này không chỉ góp phần bảo tồn di sản văn hóa của đồng bào Khmer, mà còn để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp trong lòng người dân Thành phố và du khách quốc tế. Qua đó thúc đẩy phát triển du lịch, đối thoại văn hóa và sự gắn kết cộng đồng giữa các tộc người anh em ở TP. HCM.

Hòa nhịp với chiến lược phát triển du lịch văn hóa của Thành phố, các bảo tàng, di tích lịch sử, văn hóa cũng không ngừng đổi mới phương thức hoạt động và quảng bá di sản.

Nhiều hình thức ứng dụng công nghệ cao như video clip, YouTube, TikTok, cùng các giải pháp công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) đã được sử dụng để kể lại các câu chuyện di sản một cách sinh động, hấp dẫn.

Sự lan tỏa mạnh mẽ của các sản phẩm này trên không gian số đã góp phần làm lay động và kết nối hàng triệu trái tim người Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ - với các giá trị văn hóa truyền thống.

Những thí dụ nêu trên tuy chưa phản ánh đầy đủ toàn bộ các nỗ lực sáng tạo văn hóa của chính quyền và người dân Thành phố, nhưng đã phần nào minh chứng cho năng lực sáng tạo mạnh mẽ của một đô thị năng động, nơi truyền thống và hiện đại không đối lập mà bổ trợ cho nhau, cùng hướng tới mục tiêu phát triển bền vững dựa trên nền tảng của tài nguyên văn hóa.

Vùng văn hóa - du lịch độc đáo bậc nhất cả nước

PV: Thưa bà, TP.HCM đang bước vào giai đoạn phát triển mới, hội đủ các điều kiện và cơ hội để trở thành điểm đến hàng đầu về du lịch văn hóa. Vậy đâu là tiềm năng, thế mạnh di sản văn hóa của TP.HCM sau sáp nhập?

GS.TS. Ngô Thị Phương Lan: Sau khi mở rộng địa giới hành chính, sáp nhập thêm Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, TP.HCM không chỉ mở rộng về không gian phát triển, mà còn sở hữu một bản đồ di sản phong phú, đa dạng và liên hoàn, tạo nên vùng văn hóa - du lịch độc đáo bậc nhất cả nước.

Có thể thấy Bình Dương là vùng đất mang đậm dấu ấn của văn hóa làng nghề và tinh thần khởi nghiệp công thương Nam Bộ. Từ làng gốm cổ Tân Phước Khánh, điêu khắc gỗ Bình Nhâm, đến văn hóa miệt vườn và lễ hội truyền thống ở Lái Thiêu; nơi đây là chiếc cầu nối tự nhiên giữa di sản đô thị Sài Gòn và không gian văn hóa nông nghiệp và làng nghề.

TP.HCM sở hữu nguồn tài nguyên văn hóa biển của Bà Rịa - Vũng Tàu

Ngày nay, Bình Dương còn là trung tâm công nghiệp hiện đại, nên khi gắn kết với TP.HCM, sự giao thoa giữa “di sản - công nghệ - sáng tạo” sẽ hình thành nhiều sản phẩm du lịch mới, gồm du lịch công nghiệp, làng nghề, du lịch học tập và trải nghiệm sáng tạo.

Trong khi đó, Bà Rịa - Vũng Tàu được ví như “viên ngọc xanh” của vùng đất phía Nam, là không gian hội tụ của các tuyến giao lưu quốc tế và liên vùng quan trọng.

Vũng Tàu gắn liền với Biển Đông và hệ thống cảng biển chiến lược. Vị thế địa văn hóa đặc thù ấy đã tạo điều kiện cho Bà Rịa - Vũng Tàu hình thành và bảo lưu một hệ thống di sản văn hóa biển phong phú, phản ánh sinh kế, đời sống tinh thần và thế giới quan của cộng đồng cư dân ven biển qua nhiều thế hệ.

Nguồn tài nguyên văn hóa biển của Bà Rịa - Vũng Tàu trước hết thể hiện qua hệ thống thiết chế tín ngưỡng và lễ hội truyền thống của ngư dân, tiêu biểu như các đình làng ven biển, các miếu thờ Cá Ông (Nam Hải Đại Tướng Quân) cùng các lễ hội Nghinh Ông được tổ chức định kỳ.

Lễ hội Nghinh Ông ở Cần Giờ

Những sinh hoạt văn hóa này không chỉ phản ánh đời sống tâm linh của cư dân biển, mà còn thể hiện tri thức bản địa về môi trường sinh thái biển, tinh thần đoàn kết và ý thức gắn bó giữa con người với đại dương.

Bên cạnh di sản văn hóa dân gian, Bà Rịa - Vũng Tàu còn sở hữu nhiều công trình kiến trúc và di tích lịch sử có giá trị đặc biệt, gắn với các giai đoạn lịch sử khác nhau.

Tiêu biểu là quần thể kiến trúc Bạch Dinh mang dấu ấn của kiến trúc Đông Dương thời thuộc địa, cùng hệ thống nhà tù Côn Đảo - di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, nơi lưu giữ ký ức về phong trào đấu tranh cách mạng và tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam.

Nhiều sản phẩm du lịch được xây dựng từ di sản văn hóa đặc trưng của các địa phương

Các di sản này không chỉ mang giá trị lịch sử, nghệ thuật kiến trúc, mà còn là không gian giáo dục truyền thống và lịch sử thông qua chương trình du lịch văn hóa của địa phương.

Sự kết hợp hài hòa giữa di sản văn hóa biển, kiến trúc thuộc địa và di tích cách mạng đã tạo nên bản sắc văn hóa đa tầng của Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây chính là nền tảng quan trọng để TP.HCM phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa, sinh thái và tâm linh, góp phần nâng cao giá trị tài nguyên văn hóa và thúc đẩy phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập khu vực và quốc tế.

Sau sáp nhập, TP.HCM tạo dựng một bức tranh văn hóa toàn vẹn, vừa đô thị vừa bản địa, vừa hiện đại vừa mộc mạc. Ảnh: Chợ hoa xuân “Trên bến dưới thuyền”

Sự hợp nhất này giúp TP.HCM sở hữu một chuỗi giá trị du lịch di sản hoàn chỉnh. Trong đó, đô thị trung tâm Sài Gòn - Chợ Lớn: Trái tim văn hóa đô thị hiện đại, năng động, đa sắc tộc; Bình Dương: Không gian di sản làng nghề và sáng tạo công nghiệp; kết hợp cùng Bà Rịa-Vũng Tàu: Di sản biển, sinh thái và tâm linh.

Ba không gian này, nếu được kết nối bằng chiến lược liên vùng về du lịch di sản và hạ tầng giao thông thông minh, sẽ tạo nên một trung tâm du lịch văn hóa đầy sáng tạo của miền Nam có sức hấp dẫn quốc tế.

Như vậy, sau sáp nhập, TP.HCM tạo dựng một bức tranh văn hóa toàn vẹn, vừa đô thị vừa bản địa, vừa hiện đại vừa mộc mạc. Đây chính là nguồn tư liệu sống vô giá để Thành phố định hình các sản phẩm du lịch văn hóa mang tầm quốc gia và khu vực.

PV: Thưa bà, để khai thác hiệu quả tiềm năng di sản văn hóa nói trên, TP.HCM cần tháo gỡ những “điểm nghẽn” nào?

GS.TS. Ngô Thị Phương Lan: Tôi cho rằng có ba nhóm “điểm nghẽn” cần được tháo gỡ để TP.HCM khai thác tốt hơn nguồn lực di sản cho phát triển du lịch bền vững.

Thứ nhất là “điểm nghẽn” về nhận thức và quy hoạch tổng thể: Di sản đôi khi bị xem là gánh nặng chi phí cho công tác bảo tồn. Nó cần được đánh giá và nhìn nhận như một nguồn tài nguyên để phát triển kinh tế của địa phương.

Ngành Du lịch TP.HCM đưa Nghệ thuật hát bội ra phố "chiêu đãi" du khách thập phương

Do đó, Thành phố cần một quy hoạch di sản thống nhất giữa ba vùng vừa được sáp nhập. Trong đó, di sản cần được đầu tư phát triển như một sản phẩm đặc thù của ngành Công nghiệp văn hóa ở TP.HCM.

Thứ hai là “điểm nghẽn” về cơ chế phối hợp và đầu tư: Công tác quản lý di sản cần tập trung vào một cơ quan chuyên trách với các cơ chế giám sát của người dân. Việc xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp, trường đại học và cộng đồng địa phương tham gia khai thác, bảo tồn và sáng tạo di sản cần được khuyến khích mạnh mẽ hơn, với cơ chế minh bạch, linh hoạt.

Thứ ba là “điểm nghẽn” về nhân lực và công nghệ: Để di sản “sống” trong đời sống du lịch, chúng ta cần đội ngũ chuyên gia liên ngành - hiểu di sản, hiểu công nghệ và hiểu du khách.

Du khách tham quan Hệ thống di tích mang đặc trưng của người Hoa trên địa bàn TP.HCM

Song song đó, chuyển đổi số trong bảo tồn và quảng bá di sản sẽ là chìa khóa cho việc số hóa dữ liệu, xây dựng bản đồ di sản thông minh, phát triển các tour thực tế ảo, các ứng dụng tương tác đa ngôn ngữ cho du khách quốc tế.

Nếu tháo gỡ được các điểm nghẽn ấy, TP.HCM hoàn toàn có thể trở thành thủ phủ du lịch văn hóa - sáng tạo của Đông Nam Á, nơi di sản không chỉ được gìn giữ mà còn trở thành động lực cho phát triển kinh tế tri thức và bản sắc đô thị mới.

Trân trọng cảm ơn bà!

HOÀNG HẢI

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/du-lich/ba-nhom-diem-nghen-can-thao-go-de-tphcm-tro-thanh-diem-den-hang-dau-ve-du-lich-van-hoa-189985.html