Bài 3: Pháp lý vững chắc – Nền tảng bền lâu cho không gian văn hóa thương mại

16 giờ trướcBài gốc

Chủtrương xây dựng Khu thương mại văn hóa tại phường Cửa Nam (Hà Nội) là một bướcđi mang tính thể nghiệm, đòi hỏi không chỉ tầm nhìn quy hoạch, mà còn cần một nềntảng pháp lý chặt chẽ, ổn định để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bênliên quan. Trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, Luật sưNguyễn Hưng Quang - Trưởng Văn phòng Luật sư NHQuang & Cộng sự (Đoàn LS TP.HàNội) đã phân tích những điểm cốt lõi cần lưu ý, nhằm hoàn thiện hơn không gianthương mại văn hóa này!

PV: Khi tham gia đềxuất“chắp bút” xây dựng một sốchính sách của Luật Thủ đô, luật sư đã rất tâm đắc và mong muốn cóđược một Thủ đô văn minh, hiện đại,xanh hóa và đậm chấtvăn hóa của Thủ đô. Kỳ vọng này sẽ trở thành hiện thực khi lãnh đạothành phố chủ trương thí điểm xây dựng mộtKhu phát triểnthương mại và văn hóa tại phường Cửa Nam (Hà Nội). Quan điểm của luật sư về chủ trương trên như thếnào?

Luật sư Nguyễn Hưng Quang

Luật sư Nguyễn Hưng Quang: Tôi cho rằng phường Cửa Namhiện tại có nhiều tiềm năng để hình thành một số khu phát triển thương mại vàvăn hóa, như tuyến phố xung quanh Nhà hát lớn gồm Phạm Ngũ Lão - Đặng TháiThân - ngõ số 1 Tràng Tiền, tuyến phố Nguyễn Khắc Cần – Ngõ Tràng Tiền, tuyến Nguyễn Khắc Cần -Phạm Sư Mạnh, tuyến phố Nguyễn Chế Nghĩa, tuyến phố Ngô Văn Sở - Trần Quốc Toản - TrươngHán Siêu, khu vực Ngõ Xóm Hạ Hồi kết nối với khu vực các tuyến phố LiênTrì - Nguyễn Gia Thiều - Trần Quốc Toản…

Theo kinh nghiệmxây dựng các khu phát triển thương mại và văn hóa (còn gọi là khu BID-BusinessImprovement District) ở các nước trên thế giới, những khu vực đã có các hoạt độngthương mại có khả năng phát triển lâu dài, có những điểm thu hút về cảnh quan,công trình kiến trúc có giá trị hoặc địa điểm văn hóa cộng đồng thì có thểnghiên cứu hình thành khu BID.

Ở các khu BID, các chủ thể kinhdoanh và cộng đồng dân cư hợp tác với nhau hoặc hợp tác thông qua chính quyền đểtạo ra một khu vực đặc biệt về bảo đảm an ninh, vệ sinh và cảnh quan đường phố, thuận tiện chokhách bộ hành. Các doanh nghiệp trong khu BID cùng quảng bá, tổ chức các sự kiệnđể thu hút du khách tới mua sắm, sử dụng dịch vụ…

Theo chủ trương của thànhphố Hà Nội, những khu BID sẽ áp dụng các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinhdoanh, an ninh, trật tự, vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường cao hơnso với các quy định chung để phát triển các hoạt động văn hóa, sáng tạo gắn vơíphát triển kinh tế bền vững, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa và ngành, nghềtruyền thống, thu hút, phát triển du lịch trên địa bàn.

Như vậy, nếu phườngCửa Nam hình thành được một hoặc nhiều khu BID, mô hình này sẽ đem lại nhữngkhu vực có khả năng tạo ra những không gian văn hóa mới cho đời sống đô thị HàNội. Đồng thời, khu BID cũng làm gia tăng năng lực gắn kết cộng đồng trong nôịkhu để các cư dân cùng nhau phát triển hoạt động thương mại, gìn giữ được nhữngbản sắc văn hóa và cải thiện được vấn đề môi trường của khu.

Khi mô hìnhKhu phát triểnthương mại và văn hóa được hình thành triển khai, luậtsư dự liệu những vấn đề xã hội, pháp lý nào sẽ nảy sinh? Dưới góc nhìn pháp luật,xin luật sư hãy phân tích những điều kiện cần và đủ để triển khai mộtKhu phát triểnthương mại và văn hóa một cách minh bạch,đápứng được nhu cầu và bảo đảm sựphát triển bền vững?

Do khu BID là mộtkhu vực áp dụng các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh, trậttự, vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường cao hơn so với các quy địnhchung, dẫn đến, một bộ phận thiểu số người dân có thể không đồng ý với việc chấpnhận thực hiện các quy định cao hơn hoặc phải nộp một số khoản tiền phục vụ chohoạt động vận hành của khu, như vệ sinh môi trường, cải tạo cảnh quan, trangtrí đường phố, bảo vệ trật tự, an ninh. Lý do chỉ có bộ phận thiểu số chấp nhậnlà các quy định, điều kiện cao hơn hay các khoản chi phí này sẽ là do đa số ngươìdân của khu BID biểu quyết thông qua. Ngoài ra, một số bộ phận người dân ở bênngoài khu cũng có thể không hài lòng khi một số tuyến phố của khu BID có thể trởthành tuyến phố đi bộ hoặc hạn chế một số loại phương tiện giao thông để có thểtạo thành những không gian văn hóa đô thị, tổ chức các sự kiện văn hóa…

Nếu phường Cửa Nam hình thành được một hoặc nhiều khu BID, mô hình này sẽ đem lại những khu vực có khả năng tạo ra những không gian văn hóa mới cho đời sống đô thị Hà Nội. (Ảnh: Internet)

Như vậy, điều kiệncần của một khu BID là (i) có trên 50% đại diện cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, trung tâm côngnghiệp văn hóa (nếu có), chủ sở hữu nhà ở/công trình kiến trúc, hộ gia đình thườngtrú đồng thuận về tham gia, thành lậpkhu BID, môhình quản lý và vận hành, quy chế tổ chức và hoạt động; (ii) có định hướng hoạtđộng và phát triển để thúc đẩy hoạt động thương mại và văn hóa để đem lại lơịích tốt nhất cho càng nhiều càng tốt người dân trên địa bàn khu; (iii) có khả năng huy động cộng đồng dân cư, nghệnhân, nghệ sĩ, người làm nghề truyền thống, người thực hành di sản văn hóa phivật thể tham gia vào hoạt động của khu để có thể đem lại các hoạt động văn hoácho người dân trên địa bàn khu và ở các nơi khác; (iv) hoạt động quản lý và vậnhành khu BID phải bảo đảm côngkhai, minh bạch, tăng cường trách nhiệm giải trình trong quá trình thành lập, tổchức, hoạt động, quản lý và vận hành.

Điều kiện đủ đó là (i) phải duytrì được hình mô hình hợp tác công tư giữa Nhà nước và người dân trên địa bàn đối với việc vậnhành khu BID, (ii) phải được chính quyền địa phương, chính quyền thành phố ủnghộ, tạo điều kiện thuận lợi để giảm các tác động tiêu cực đối với người trongkhu và ngoài khu; (iii) chính quyền cử đại diện tham gia giám sát hoạt động quảnlý và vận hành để hạn chế những tác động tiêu cực; (iv) chính quyền phải duytrì các khoản đầu tư, chi phí vệ sinh môi trường, phối hợp về an ninh trật tựnhư các khu vực khác.

Theo luật sư, việc kết hợpyếu tố “văn hóa” và “thương mại” trong một Khu phát triểnthương mại và văn hóa có đặc thùpháp lý gì so với các khu thương mại thông thường?

Luật sư Nguyễn Hưng Quang: Một khu BID kháchẳn một khu thương mại thông thường ở yếu tố “văn hóa” nên đòi hỏi có những đặcthù về pháp lýnhư sau:

Thứ nhất,môíquan hệ cộng đồng cùng nhau phát triển được xác lập bằng quy chế. Khu BIDlà người dân đồng thuận cùng nhau xây dựng một khu phát triển hoạt động thươngmại và hoạt động văn hóa. Mối quan hệ cộng đồng này sẽ phải được xác lập và duytrì dựa trên quy chế tổ chức và hoạt động của khu BID do đa số người dân chấpthuận và Nhà nước phê duyệt. Tính chất pháp lý của quy chế tổ chức và hoạt động của khu BID tương tự nhưhương ước của các làng ở nông thôn. Do đặc thù đô thị, quy chế của khu BID cótác động xã hội sâu rộng hơn so với hương ước của làng nên đòi hỏi phải tuân thủtheo quy chế mẫu của Nhà nước ban hành và phải được chính quyền địa phương phêduyệt khi người dân đã thông qua.

Thứ hai,cóhoạt động văn hóa mang tính sáng tạo, thường xuyên và có thể có cả hoạt động thửnghiệm có kiểm soát về văn hóa trên địa bàn.Đặc điểmnày đòi hỏi phải có chính quyền phê duyệt, kiểm soát hoạt động văn hóa theođúng các quy định pháp luật. Các hoạt động văn hóa chính là điểm nhấn, điểm thuhút du khách, người dân ở các địa bàn khác đến khu BID để mua sắm, giải trí kếthợp với sử dụng dịch vụ thương mại trên địa bàn khu.

Thứ ba, một số khu BID có di sản văn hóa vật thểvà phi vật thể, công trình văn hóa, công trình kiến trúc có giá trị, cảnh quan tiêu biểu, phong tục,tập quán tiêu biểu nên đòi hỏi phải có sự giám sát của Nhà nước và cộng đồngđể bảo đảm phát triển hài hòa, gìn giữ được các giá trị văn hóa trong bối cảnhphát triển thương mại.

PV: Để bảo đảm hài hòa lợi íchgiữa các bên, cơ chế giám sát của người dân và các tổ chức xã hội trong quátrình triển khai, mô hình quản lý và vận hànhKhu phát triểnthương mại và văn hóanên được“thiết kế” như thế nào? Luật sư có thể chia sẻ bài học pháp lý từ những mô hìnhKhuphát triển thương mại và văn hóa Khu văn hoáthương mại đã được triển khai ở các đô thị lớn khác, quốc giakhác?

Luật sư Nguyễn Hưng Quang: Như tôi đã đề cậpmột phần ở trên, có một số biện pháp để bảo đảm hài hòa lợi ích trong việc vậnhành một khu BID như khu BID phải có quy chế tổ chức hoạt động như là một“hương ước” của cộng đồng, cuộc họp cộng đồng dân cư có quyền quyết định tôícao đối với việc tổ chức và hoạt động.

Tùy theo quy môlớn hay nhỏ của mỗi khu BID mà cộng đồng dân cư sẽ bầu ra một Hội đồng quản lýlàm nhiệm vụ giám sát việc vận hành hoặc tự tổ chức vận hành. Cuộc họp cộng đồngdân cư phải tổ chức minh bạch, dân chủ và có các nguyên tắc về bỏ phiếu chấpthuận. Đó là những kinh nghiệm tốt trên thế giới đã áp dụng. Trên địa bàn thànhphố Hà Nội, chính quyền và mặt trận tổ quốc cấp phường/xã cần đóng vai trò giámsát và tham gia một phần vào hoạt động vận hành của khu BID để bảo đảm hài hoàlợi ích, giám sát việc sử dụng ngân quỹ và quản trị cộng đồng cũng như kết nôívới các hoạt động khác trên địa bàn.

PV: Trân trọng cảmơn luật sư!

VânHương - Đoan Trang

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/bai-3-phap-ly-vung-chac-nen-tang-ben-lau-cho-khong-gian-van-hoa-thuong-mai.html