Bài học cho TP.HCM tăng tốc quản trị đô thị thông minh từ các mô hình hàng đầu châu Á

2 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh các trung tâm tài chính toàn cầu cạnh tranh quyết liệt, Singapore đã khẳng định vị thế bên cạnh New York, London và Hong Kong nhờ nền tảng pháp lý minh bạch, chính sách thuế cạnh tranh, hạ tầng tài chính - công nghệ hiện đại, nguồn nhân lực chất lượng cao, môi trường chính trị ổn định và khả năng nhanh chóng nắm bắt các xu hướng mới như fintech và tài chính xanh.

So với Hong Kong, Singapore nổi bật ở sự ổn định chính trị và linh hoạt pháp lý; so với các trung tâm phương Tây, lợi thế nằm ở chi phí cạnh tranh và vị trí chiến lược tại châu Á. Nhưng hơn tất cả, điều làm nên sức mạnh của Singapore là tư duy thiết kế chính sách theo cách nhìn “từ thượng nguồn”, tức xây dựng chiến lược và nguyên lý vận hành trước khi triển khai công nghệ hay các dự án hạ tầng. Đây cũng chính là điểm cốt lõi mà TP.HCM – thành phố đặt mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế tri thức và tài chính của khu vực – có thể tham khảo.

TP.HCM đang tìm "lời giải" cho bài toán xây dựng chính quyền thông minh. Ảnh minh họa: Hoàng Anh

GS.TS Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Đại học Quốc gia Singapore, khái quát tinh thần phát triển của Singapore bằng khái niệm “Ngôi nhà – Home”, sự kết hợp giữa “Niềm hy vọng - Hope” và “Ký ức đô thị - Memory”. Một thành phố chỉ thực sự bền vững khi cư dân cảm nhận được đây là nơi họ gửi gắm tương lai, đồng thời gắn bó bằng những trải nghiệm, niềm tin và lòng tự hào.

Ông cho rằng TP.HCM đang chạm tới thời điểm quan trọng trong quá trình xây dựng “ngôi nhà chung” ấy: bước vào giai đoạn phải tái thiết quản trị đô thị theo hướng thông minh, nhân văn và dựa trên dữ liệu.

"TP.HCM hôm nay cũng đang kiến tạo những giá trị ấy, để người dân không chỉ xem thành phố là 'ngôi nhà của hiện tại', mà còn là nơi gửi gắm niềm tin và kỳ vọng cho tương lai", GS.TS Vũ Minh Khương, gợi mở cho TP.HCM những quan điểm chủ đạo để thành phố này kiến tạo nên một 'chính quyền thông minh' trong kỷ nguyên số.

Tìm lời giải cho một "chính quyền thông minh" từ 5T

Sau nhiều năm nghiên cứu mô hình quản trị Singapore, ông Khương cho rằng một chính quyền thông minh phải bắt đầu từ “thượng nguồn”, tức triết lý thiết kế và tư duy nền tảng, chứ không chỉ từ các ứng dụng công nghệ. Thước đo đầu tiên của chính quyền thông minh là mức độ thấu hiểu và đáp ứng nhu cầu người dân.

Ông khái quát nền tảng này bằng mô hình “5T của công dân thông minh”, gồm: Tin tưởng vào chính quyền; trách nhiệm với cộng đồng; thông tuệ nhờ tri thức và công nghệ; tương trợ/tổng lực để luôn đồng hành cùng đồng bào, doanh nghiệp và chính quyền; và tự hào là công dân TP.HCM.

Theo ông, khi cộng đồng mạnh lên ở 5T, chính quyền sẽ trở nên thông minh hơn nhờ được nâng đỡ bởi một xã hội trưởng thành.

"Khi niềm tin được củng cố, chính quyền có trách nhiệm, cộng đồng được trang bị tri thức, bộ máy vận hành đồng bộ và người dân tự hào về thành phố, nền móng của chính quyền thông minh sẽ hình thành", ông Khương nhấn mạnh.

GS.TS Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Đại học Quốc gia Singapore, góp ý để TP.HCM xây dựng chính quyền thông minh. Ảnh: BTC

Đặc biệt, vị chuyên gia cũng khuyến nghị TP.HCM thống nhất và “chấm điểm” bảy yếu tố "thượng nguồn" trong quản lý và hoạch định chính sách bao gồm: lòng tin, tính vì dân, dữ liệu, minh bạch, năng lực thể chế, khả năng thích ứng và sự tham gia của công chúng.

Ở “trung nguồn”, hệ thống phải có dữ liệu thống nhất, cơ quan điều phối đóng vai trò “nhạc trưởng”, khung pháp lý minh bạch và cơ chế xử lý dựa trên vấn đề thực tế thay vì chia cắt phòng ban. Ngập lụt, ùn tắc hay ách tắc thủ tục đều cần sự vào cuộc đồng bộ của các đơn vị.

“Hạ nguồn” là nơi người dân trực tiếp thụ hưởng: dịch vụ công phải trực tuyến hoàn toàn, dùng chung nền tảng số, có người phụ trách theo dõi từng hồ sơ và phản hồi nhanh, minh bạch. Đề xuất của doanh nghiệp cần được phân tích theo chuẩn quốc tế trước khi chuyển cơ quan xử lý, bảo đảm ba tầng vận hành thông suốt.

Bài học lớn nhất từ "quốc đảo sư tử" mà ông Khương chỉ ra là không thể xây dựng chính quyền thông minh từ “hạ nguồn” như camera, IoT hay các giải pháp công nghệ, mà thiếu nền tảng thể chế và tư duy từ “thượng nguồn”.

"Nếu thiết kế ban đầu sai, mọi đầu tư phía sau sẽ khó hiệu quả", ông nói.

Ông cũng nêu năm bài học then chốt: nắm bắt đúng xu thế thời đại; xây dựng sức mạnh cộng hưởng toàn hệ thống, không chia cắt bộ ngành; luôn có chiến lược kinh tế rõ ràng ở thời điểm bước ngoặt; kiên trì học hỏi và thu hút nhân tài; đẩy mạnh hợp tác công - tư với các tập đoàn toàn cầu.

Vị chuyên gia nhấn mạnh, đô thị thông minh đòi hỏi sự phối hợp tổng lực; nếu sở ngành vận hành rời rạc, không thể tạo ra đột phá. Là đầu tàu quốc gia, TP.HCM càng cần trở thành trung tâm tiếp nhận, xử lý và lan tỏa các giải pháp phát triển cho cả vùng và cả nước.

“Thể chế đúng sẽ là lợi thế cạnh tranh lớn nhất của Việt Nam trong thập niên tới. Những gì Singapore, Dubai hay Trung Quốc đạt được, TP.HCM hoàn toàn có thể làm được nếu có quyết tâm và đồng lòng”, ông khẳng định.

Xem doanh nghiệp là đối tác đồng kiến tạo chính sách

Ở một góc độ khác, để kiến tạo nên một chính quyền thông minh, ông Warrick Cleine, Chủ tịch kiêm CEO KPMG Việt Nam và Campuchia, nhấn mạnh rằng, khu vực tư nhân phải trở thành một trụ cột trong kiến trúc phát triển quốc gia, phù hợp tinh thần Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị

Ông cũng đề xuất Chính phủ và doanh nghiệp tăng cường đối thoại, xây dựng cơ chế hợp tác thực chất, coi doanh nghiệp là đối tác đồng kiến tạo chính sách. Đồng thời, cộng đồng CEO Việt Nam cần nuôi dưỡng tham vọng dài hạn, phát triển chiến lược hướng tới tầm nhìn 2045 và tham gia các dự án đột phá quốc gia, như cách Singapore và Hoa Kỳ đã thành công nhờ mô hình hợp tác công - tư.

"Các dự án đô thị thông minh đòi hỏi lộ trình dài hạn, không thể đánh giá theo chu kỳ ngân sách hằng năm. Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược theo thập kỷ, đồng hành lâu dài cùng chính quyền", ông nói.

GS. Yuan Feng, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, Chủ tịch Hội đồng Viện nghiên cứu công nghệ ứng dụng phần mềm Quảng Châu, cho rằng, chìa khóa xây dựng chính quyền số và đô thị thông minh nằm ở ba yếu tố: quy hoạch tổng thể, nền tảng dữ liệu thống nhất và khả năng phối hợp liên ngành.

Ông nhấn mạnh các mô hình thành công đều dựa trên tích hợp hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, trong đó dữ liệu đóng vai trò “động cơ” cho mọi quyết sách.

"TP.HCM có thể vận dụng những kinh nghiệm này để tăng tốc xây dựng đô thị thông minh phù hợp với đặc thù của mình", ông Yuan Feng nói.

Ông Sam Conroy, Chủ tịch AusCham Việt Nam, chia sẻ rằng Australia xây dựng chính quyền thông minh dựa trên ba trụ cột: dịch vụ lấy người dân làm trung tâm, quyết định dựa trên dữ liệu thời gian thực và hệ thống số liên thông toàn diện. Thành công của mô hình này đến từ quan hệ đối tác chặt chẽ giữa Chính phủ và doanh nghiệp, cùng thúc đẩy các cải cách như chuẩn hóa hóa đơn điện tử, nâng cao kỹ năng số và bảo đảm tương thích giữa hệ thống công - tư.

Ông nhấn mạnh, chuyển đổi số chỉ có ý nghĩa khi đo lường bằng giá trị thực: thời gian được tiết kiệm, số doanh nghiệp được hỗ trợ và mức độ người dân cảm thấy tiếng nói của họ được lắng nghe.

Ông Khương nhấn mạnh, với một đô thị lớn như TP.HCM, trọng tâm của mô hình chính quyền hai cấp phải là nâng hiệu quả phục vụ đến từng người dân. Từ kinh nghiệm Singapore, ông cho rằng cấp phường/xã là tuyến phục vụ trực tiếp, trong khi cấp trên tinh gọn, đóng vai trò kiến tạo.

"Thành phố cần đồng thời bảo đảm ba cặp giá trị: tăng trưởng gắn với nâng cấp chất lượng quản trị; chuyển từ quản lý sang quản trị; đạt cả hiệu quả lẫn hiệu lực để củng cố niềm tin xã hội", ông đề xuất.

Ông kiến nghị TP.HCM nên triển khai nền tảng để người dân phản ánh mọi vấn đề đô thị qua điện thoại và chính quyền công khai tốc độ xử lý theo từng khung giờ. Cơ chế “thi đua thời gian” này sẽ thúc đẩy cải cách ở cấp cơ sở, tăng minh bạch và nâng chất lượng phục vụ.

"Nếu được triển khai quyết liệt, mô hình này sẽ giúp TP.HCM tạo ra sức bật mạnh mẽ trong quản trị đô thị thông minh", ông nói thêm.

Quốc Hải

Nguồn Nhà Quản Trị : https://theleader.vn/bai-hoc-cho-tphcm-tang-toc-quan-tri-do-thi-thong-minh-tu-cac-mo-hinh-hang-dau-chau-a-d43147.html