Bài học từ Ukraine: Đầm lầy trở thành lá chắn phòng thủ mới của châu Âu

5 giờ trướcBài gốc

Một chiếc xe tăng Nga bị thu giữ bên trong khu rừng đang được binh lính Ukraine kiểm tra tại Irpin, Ukraine vào tháng 4/2022. Ảnh: Anadolu (AA)

Theo tờ Politico châu Âu (Politico.eu) ngày 26/8, khi quân Nga tiến quân về phía thủ đô Kiev của Ukraine vào tháng 2/2022, cố vấn quốc phòng Ukraine Oleksandr Dmitriev đã đưa ra một quyết định táo bạo: thổi bay con đập chặn sông Irpin ở phía Đông Bắc thành phố. Việc làm này đã khôi phục vùng đồng bằng ngập lụt từng bị rút cạn nước thời Liên Xô, biến khu vực thành "một bãi lầy không thể vượt qua".

Kết quả là hình ảnh xe tăng Nga bị mắc kẹt trong bùn lầy đã lan truyền khắp thế giới, và như chính ông Dmitriev thừa nhận: "Về nguyên tắc, hành động trên đã ngăn chặn được cuộc tấn công của Nga từ phía Bắc".

Liên kết giữa quốc phòng và chống biến đổi khí hậu

Hơn 3 năm sau sự kiện lịch sử trên tại Ukraine, hành động này đã trở thành nguồn cảm hứng cho các quốc gia dọc sườn phía Đông NATO. Họ nhận ra rằng việc phục hồi đầm lầy có thể đồng thời giải quyết hai ưu tiên cấp bách của châu Âu: quốc phòng và chống biến đổi khí hậu.

Đầm lầy trong trạng thái nguyên sơ được phủ một lớp rêu không thể phân hủy hoàn toàn trong môi trường ngập nước, dần biến thành đất than bùn giàu carbon. Mặc dù chỉ chiếm 3% diện tích hành tinh, chúng lưu giữ một phần ba lượng carbon thế giới - gấp đôi lượng được lưu trữ trong rừng.

Tuy nhiên, khi bị rút cạn, các đầm lầy lại trở thành nguồn thải khí nhà kính khủng khiếp. Theo số liệu, khoảng 12% diện tích đất than bùn toàn cầu đang bị thoái hóa, tạo ra 4% lượng ô nhiễm làm nóng lên hành tinh - cao hơn cả ngành hàng không toàn cầu (2,5%).

Tình hình tại châu Âu đặc biệt nghiêm trọng. Một nửa diện tích đất than bùn của EU đang bị thoái hóa, chủ yếu do mục đích thoát nước phục vụ nông nghiệp. Các nước EU đã báo cáo 124 triệu tấn khí thải nhà kính từ vùng đất than bùn bị cạn kiệt nước vào năm 2022 - gần bằng lượng khí thải hàng năm của Hà Lan.

Luật phục hồi thiên nhiên mới của EU đã đặt ra mục tiêu tham vọng: các quốc gia phải phục hồi 30% đất than bùn bị suy thoái vào năm 2030 và 50% vào năm 2050. 27 chính phủ EU có thời hạn đến tháng 9/2026 để soạn thảo kế hoạch thực hiện.

Vành đai đầm lầy tự nhiên của NATO

Một sự trùng hợp đáng chú ý là hầu hết vùng đất than bùn của EU đều tập trung ở biên giới NATO với Nga và Belarus, trải dài từ Bắc Cực Phần Lan qua các quốc gia Baltic, qua Suwałki Gap khó phòng thủ của Litva và vào miền Đông Ba Lan.

Khi ngập nước, địa hình này trở thành cái bẫy nguy hiểm cho phương tiện quân sự. Một ví dụ bi thảm là bốn lính Mỹ đóng quân tại Litva đã thiệt mạng khi lái chiếc xe bọc thép M88 Hercules nặng 63 tấn vào đầm lầy hồi đầu năm nay.

Phần Lan và Ba Lan đang dẫn đầu trong việc ứng dụng chiến lược này. Nhà lập pháp Phần Lan Pauli Aalto-Setälä, cựu sĩ quan xe tăng, đã kêu gọi chính phủ khôi phục đất than bùn để bảo vệ biên giới và chống biến đổi khí hậu. "Ở Phần Lan, chúng tôi đã sử dụng thiên nhiên từ góc độ phòng thủ trong lịch sử", ông Pauli nhấn mạnh.

Tarja Haaranen, Tổng Giám đốc phụ trách thiên nhiên tại Bộ Môi trường Phần Lan, gọi đây là "tình huống đôi bên cùng có lợi". Các bộ quốc phòng và môi trường Phần Lan sẽ bắt đầu đàm phán vào mùa thu về dự án thí điểm phục hồi đầm lầy.

Tại Ba Lan - quốc gia thường hạn chế các hoạt động ứng phó biến đổi khí hậu - cuộc thảo luận đang tiến triển nhanh nhất. Dự án "Lá chắn phía Đông" trị giá 2,3 tỷ euro đã bao gồm "bảo vệ môi trường bằng cách hình thành than bùn và trồng rừng ở các khu vực biên giới".

Nhà hoạt động Wiktoria Jędroszkowiak nhận xét: "Một khi bạn nói về an ninh, mọi người ở Ba Lan đều lắng nghe ngay lúc này". Wiktor Kotowski, thành viên hội đồng cố vấn bảo tồn thiên nhiên cho chính phủ Ba Lan, cho biết cuộc đàm phán với Bộ Quốc phòng nước này rất hứa hẹn: "Điều Bộ Quốc phòng Ba Lan mong muốn là lấy lại càng nhiều đất ngập nước càng tốt dọc theo biên giới phía Đông".

Triển vọng và thách thức

Giáo sư Aveliina Helm từ Đại học Tartu, Estonia, khẳng định: "Chúng tôi hiện đang xây dựng kế hoạch phục hồi quốc gia và tôi thấy có tiềm năng lớn để kết hợp hai mục tiêu". Quá trình phục hồi tương đối nhanh chóng - chỉ mất 1 đến 2 năm để có "vùng đầm lầy ngập nước".

Franziska Tanneberger, Giám đốc Trung tâm Greifswald Mire của Đức, nhấn mạnh lợi thế về tốc độ: "Khi nói đến hoạt động quân sự, luôn có mức độ ưu tiên nhất định. Chúng ta không thể chờ đợi 10 năm nếu cần cho quốc phòng".

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là nông nghiệp. Tại Ba Lan, 85% diện tích đất than bùn đang bị thoái hóa do rút cạn để trồng trọt. nhà hoạt động Kotowski nhận định: "Điều chúng ta thực sự cần là chương trình đền bù cho nông dân, không chỉ đền bù mà còn để họ kiếm tiền từ đó".
Bài học từ Ukraine

Mặc dù thành công trong việc ngăn chặn quân Nga, việc ngập lụt tại lưu vực sông Irpin cũng gây thiệt hại kinh tế và sinh thái. Dân làng mất đất đai, nhà cửa, và sinh vật sống ở khu vực đó không kịp thích nghi với thay đổi đột ngột.

Giáo sư Helm nhận xét: "Có lẽ tốt hơn là nên suy nghĩ trước thay vì bị ép buộc hành động vội vàng. Chúng ta có cơ hội này. Ukraine thì không".

Tóm lại, với sự kết hợp thông minh giữa bảo vệ môi trường và an ninh quốc gia, châu Âu đang tìm cách biến những vùng đất ngập nước thành lá chắn tự nhiên chống lại các mối đe dọa từ phía đông, đồng thời góp phần chống biến đổi khí hậu toàn cầu.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/quan-su/bai-hoc-tu-ukraine-dam-lay-tro-thanh-la-chan-phong-thu-moi-cua-chau-au-20250826214801120.htm