Bằng chứng cho sự kết hợp độc đáo giữa Nhà nước, tôn giáo và nhân dân trong việc hình thành bản sắc dân tộc Việt Nam

6 giờ trướcBài gốc

Lễ hội Yên Tử thường diễn ra từ mùng 10 đến hết tháng 3 âm lịch. Ảnh: TTXVN phát

Đây là Di sản thế giới thứ 9 ở Việt Nam được UNESCO công nhận và là Di sản thế giới liên tỉnh thứ 2 ở Việt Nam, cùng với Di sản thế giới Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà (thuộc địa bàn tỉnh Quảng Ninh và thành phố Hải Phòng).

Các tiêu chí nổi bật

Theo Cục Di sản văn hóa, Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới theo các tiêu chí (iii) và (vi), là bằng chứng cho sự kết hợp độc đáo giữa Nhà nước, tôn giáo và nhân dân trong việc hình thành bản sắc dân tộc Việt Nam; cùng cảnh quan linh thiêng được hình thành thông qua mối tương tác thường xuyên, mật thiết với thiên nhiên; và một hệ thống đạo đức dựa trên lòng yêu chuộng hòa bình, tu dưỡng bản thân, lòng khoan dung, nhân ái và sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên.

Theo đó, tiêu chí (iii) là sự kết hợp hài hòa giữa Nhà nước, tôn giáo và cộng đồng nhân dân được phát triển từ vùng đất quê hương miền núi Yên Tử, đã tạo ra một truyền thống văn hóa độc đáo có ý nghĩa toàn cầu, định hình bản sắc dân tộc, thúc đẩy hòa bình và an ninh trong khu vực rộng lớn hơn.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc là minh chứng đặc biệt về Phật giáo Trúc Lâm, một truyền thống Thiền độc đáo của Việt Nam được thành lập vào thế kỷ XIII bởi các vua nhà Trần, hoàng gia và các nhà tu hành thông tuệ, đặc biệt là Phật hoàng Trần Nhân Tông, vị quân chủ duy nhất được biết đến ở châu Á đã từ bỏ vương vị để trở thành một nhà tu hành, có công khai sáng nên một dòng Thiền mang đậm triết lý nhân sinh, cốt cách Việt Nam. Tích hợp Phật giáo Đại thừa với Nho giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng bản địa, Phật giáo Trúc Lâm đã góp phần định thành nền tảng tinh thần của quốc gia Đại Việt, tạo động lực cho sự trỗi dậy của một quốc gia tự chủ, tự cường, đồng thời thúc đẩy đối thoại văn hóa, tinh thần hữu nghị hòa bình giữa các dân tộc. Trong suốt nhiều thế kỷ, Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc luôn là nơi có vai trò quan trọng trong việc thực hành, trao truyền và lan tỏa, sáng tạo văn hóa. Tinh thần khoan dung, sáng tạo của Phật giáo Trúc Lâm đã truyền cảm hứng và giá trị nhân bản cho cộng đồng trong nước và quốc tế.

Còn trong tiêu chí (vi), khẳng định Phật giáo Trúc Lâm là một minh chứng có ý nghĩa toàn cầu về cách thức một tôn giáo, xuất phát từ nhiều tín ngưỡng, bắt nguồn và phát triển từ quê hương Yên Tử, đã ảnh hưởng đến xã hội thế tục thúc đẩy một quốc gia mạnh mẽ, bảo đảm hòa bình và hợp tác khu vực.

Chùa Ngọa Vân - Khu di tích quốc gia đặc biệt nhà Trần. Ảnh: TTXVN phát

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc liên quan trực tiếp đến sự sinh thành và lan tỏa giá trị sáng tạo, nhân văn của Phật giáo Trúc Lâm. Việc liên tục tổ chức các nghi lễ, lễ hội, hoằng dương Phật pháp và hành hương đến các điểm di tích - cả ở Việt Nam và các tổ chức Phật giáo Trúc Lâm quốc tế - chứng minh sự liên quan toàn cầu bền vững của triết lý nhân sinh, giá trị sống, tinh thần cộng đồng xã hội, sống hài hòa với thiên nhiên, yêu chuộng hòa bình và lòng nhân ái.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc thể hiện đầy đủ truyền thống Phật giáo Trúc Lâm, từ việc thành lập tại vùng núi thiêng Núi Yên Tử được chứng minh trong các đền cổ, di tích khảo cổ, đến di tích chùa Vĩnh Nghiêm và Khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc; và sự hệ thống hóa các triết lý thể hiện qua các văn bia, di vật liên quan và thực hành nghi lễ. Các di tích này cung cấp đầy đủ đại diện về các chiều kích lịch sử, tinh thần và địa lý của Phật giáo Thiền Trúc Lâm, thể hiện rõ quá trình hình thành, phát triển, mối quan hệ bền vững của các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể và di sản tư liệu trong các không gian lịch sử, văn hóa.

Trung tâm tôn giáo, văn hóa tâm linh

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc bao gồm hệ thống di tích thuộc các di tích quốc gia đặc biệt đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng (gồm: Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử, Khu di tích Nhà Trần ở Đông Triều, Chùa Vĩnh Nghiêm, Chùa Bổ Đà, Khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, Di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương), các di tích quốc gia đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng (Chùa Thanh Mai…) và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di sản văn hóa phi vật thể, lễ hội truyền thống trong khu vực… cùng cảnh quan với hệ thống núi rừng và không gian văn hóa Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc sẽ được bảo vệ lâu dài, bền vững và phát huy giá trị theo đúng quy định của Luật Di sản văn hóa và Công ước 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới của UNESCO.

Theo Cục Di sản văn hóa, Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc, với Phật giáo Trúc Lâm làm cốt lõi - được thành lập vào thế kỷ XIII bởi các vua nhà Trần, đặc biệt là vai trò của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Phật giáo Trúc Lâm đã sáng tạo nên nhiều giá trị, đóng góp đặc biệt, bền vững cho di sản văn hóa và tinh thần của nhân loại. Bắt nguồn từ cảnh quan núi thiêng Yên Tử, Phật giáo Trúc Lâm đại diện cho một hệ thống triết lý và tinh thần khoan dung, vị tha của Phật giáo. Phật giáo Trúc Lâm cũng là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa Phật giáo Đại thừa với đạo đức Nho giáo, vũ trụ quan Đạo giáo và tín ngưỡng bản địa Việt Nam. Các giá trị tư tưởng, văn hóa của Phật giáo Trúc Lâm hoàn toàn phù hợp với mục tiêu cơ bản của UNESCO trong việc duy trì, làm phong phú các giá trị chung của nhân loại: Giáo dục, xây dựng văn hóa hòa bình; tinh thần tự chủ, kết hợp hài hòa giữa con người và thế giới tự nhiên, tôn trọng quy luật của tự nhiên.

Thông qua các đền thờ, am thất, tuyến hành hương, bia đá, mộc bản và các di tích được bảo tồn nghiêm cẩn phân bố trên một không gian rộng lớn từ Yên Tử đến Vĩnh Nghiêm và Côn Sơn - Kiếp Bạc, di sản phản ánh đầy đủ các giai đoạn phát triển của Phật giáo Trúc Lâm: từ việc thành lập và thể chế hóa đến sự phục hưng và tiếp tục lan tỏa giá trị sáng tạo, nhân văn. Các điểm di tích này, được hình thành từ nhiều thế kỷ trước đây, luôn thể hiện sự phát triển tiếp nối, đóng vai trò là trung tâm tôn giáo, văn hóa tâm linh, là điểm đến hành hương của hàng triệu du khách mỗi năm.

Tháp Tổ Pháp Loa. Ảnh: TTXVN phát

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Lê Thị Thu Hiền - Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Ủy viên thường trực Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Trưởng nhóm chuyên gia của Việt Nam tham gia Ủy ban Di sản thế giới, cho biết: Việc Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO ghi vào Danh mục Di sản Thế giới là kết quả của việc bám sát, triển khai chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, các Phó Thủ tướng Chính phủ. Kết quả này thể hiện sự nỗ lực, quyết tâm cao của các địa phương Quảng Ninh, Hải Phòng, Bắc Ninh, đặc biệt là vai trò chủ trì của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh trong suốt quá trình nghiên cứu bắt đầu từ năm 2013 để đăng ký với UNESCO đưa vào Danh mục Dự kiến lập hồ sơ để cử với các cụm, điểm di tích trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh và tỉnh Bắc Giang (nay là tỉnh Bắc Ninh) cho đến năm 2020, được Thủ tướng Chính phủ giao bổ sung di tích trên địa bàn tỉnh Hải Dương (nay là thành phố Hải Phòng) để bảo đảm tính toàn vẹn của di sản; cùng quyết tâm tăng cường công tác nghiên cứu, hoàn thiện hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận là Di sản thế giới; chặng đường ấy với không ít khó khăn, thách thức, trong đó có việc khuyến nghị “trả lại hồ sơ” ngay trước Kỳ họp. Tuy nhiên, điều đó giúp chúng ta khẳng định, từ hơn 10 năm qua, Chính phủ Việt Nam đã đặc biệt quan tâm, đẩy mạnh công tác nghiên cứu tại khu di sản cho đến thành công ngày hôm nay.

Thành quả này thể hiện sức mạnh tổng hợp của chúng ta, sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa các địa phương với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - Cơ quan đầu mối giúp Chính phủ thực hiện thống nhất quản lý nhà nước về di sản văn hóa, thực hiện trách nhiệm, cam kết của quốc gia thành viên tham gia các Công ước của UNESCO về di sản văn hóa; của Bộ Ngoại giao, Hội đồng Di sản Văn hóa quốc gia và các chuyên gia tham gia Ủy ban Di sản Thế giới của Việt Nam. Thành công của hồ sơ di sản có vai trò quan trọng của Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Phái đoàn Thường trực của Việt Nam bên cạnh UNESCO tại Paris - Pháp trong việc điều phối thông tin, kịp thời kết nối, làm việc với các cơ quan chuyên môn của UNESCO, ICOMOS, Ủy ban Di sản Thế giới, các chuyên gia để tiến hành hàng chục cuộc làm việc, tiếp xúc với các Trưởng đoàn, Đại sứ, chuyên gia của 20 quốc gia thành viên Ủy ban Di sản Thế giới, Giám đốc Trung tâm Di sản Thế giới, ICOMOS giúp chúng ta cập nhật, giải thích thông tin, làm rõ giá trị nổi bật toàn cầu, cam kết mạnh mẽ trong việc thực hiện các khuyến nghị của ICOMOS về bảo tồn di sản. Thành công này góp phần không nhỏ bởi sự trợ giúp đặc biệt của Văn phòng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, các chuyên gia quốc tế, ICOMOS đã hỗ trợ tích cực về chuyên môn trong việc hoàn thiện hồ sơ, giải trình và thực hiện tốt các khuyến nghị của ICOMOS.

Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có Thư gửi Tổng Giám đốc UNESCO và 20 Quốc gia thành viên Ủy ban Di sản Thế giới đề nghị ủng hộ hồ sơ đề cử Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc, khẳng định cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong công tác quản lý, bảo vệ di sản, được các thành viên rất đánh giá cao. Trên cơ sở đó, Kỳ họp đã đạt được sự nhất trí tuyệt đối, toàn bộ thành viên đều ủng hộ Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc xứng đáng để ghi vào Danh mục Di sản Thế giới.

Các Di sản thế giới ở Việt Nam được UNESCO công nhận đã và đang góp phần quan trọng cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, góp phần bảo vệ môi trường, tăng trưởng xanh, bền vững, đồng thời qua đó quảng bá văn hóa, đất nước, con người Việt Nam ra thế giới và làm giàu thêm kho tàng văn hóa nhân loại. Đóng góp này cũng thể hiện cam kết, trách nhiệm của Việt Nam trong bảo vệ các Di sản thế giới không chỉ ở Việt Nam mà còn ở khu vực Đông Nam Á, gìn giữ cho hiện tại và trao truyền cho các thế hệ mai sau. Việt Nam, với tư cách là thành viên của Ủy ban Di sản Thế giới nhiệm kỳ 2023- 2027 cũng đang đóng góp tích cực hơn nữa cho việc thực thi Công ước Di sản Thế giới.

Phương Hà (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/van-hoa/bang-chung-cho-su-ket-hop-doc-dao-giua-nha-nuoc-ton-giao-va-nhan-dan-trong-viec-hinh-thanh-ban-sac-dan-toc-viet-nam-20250712200338430.htm