Báo động đỏ từ thực phẩm siêu chế biến: Béo phì, bệnh tim, ung thư và tử vong sớm

một giờ trướcBài gốc

Thực phẩm siêu chế biến đang trở thành nguyên nhân chủ yếu thúc đẩy làn sóng gia tăng các bệnh không lây nhiễm trên toàn cầu. Ảnh: iStock

Thực phẩm siêu chế biến (ultra-processed foods) hiện nay có mặt rộng khắp trong đời sống: kem, thịt chế biến sẵn, khoai tây chiên đóng gói, bánh mì sản xuất công nghiệp, một số loại ngũ cốc ăn sáng, bánh quy, đồ ăn chế biến sẵn và đồ uống có gas… Những sản phẩm này dần thay thế thực phẩm tươi trong khẩu phần, làm giảm chất lượng dinh dưỡng và kéo theo nhiều hệ lụy đối với sức khỏe.

Thực phẩm siêu chế biến được xác định có liên quan đến việc gia tăng nguy cơ béo phì, bệnh tim mạch, ung thư và tử vong sớm. Các loại thực phẩm này thường chứa nhiều chất béo bão hòa, muối, đường và các chất phụ gia như chất bảo quản, chất nhũ hóa, màu tổng hợp hay hương liệu nhân tạo - những thành phần hiếm khi xuất hiện trong bếp ăn gia đình.

Theo nghiên cứu, tỷ lệ thực phẩm siêu chế biến trong khẩu phần tại nhiều nước châu Âu và châu Á vẫn dưới 25%. Tuy nhiên, con số này lên tới 50% ở Mỹ và Anh - mức được cho là đáng báo động và có thể tạo ra gánh nặng bệnh tật lâu dài.

Sự gia tăng nhanh chóng của thực phẩm siêu chế biến trên toàn thế giới đang làm gia tăng bệnh mãn tính và đòi hỏi các chính phủ phải có hành động phối hợp khẩn cấp.

Lợi nhuận “che mờ

”

sức khỏe

Theo bài viết được đăng tải trên The Lancet, 43 nhà khoa học và chuyên gia sức khỏe cộng đồng nhận định, lợi ích sức khỏe cộng đồng bị che mờ bởi mục tiêu lợi nhuận của ngành công nghiệp thực phẩm.

Nhóm tác giả nhấn mạnh: “Động lực chính thúc đẩy sự phổ biến của thực phẩm siêu chế biến là cấu trúc quyền lực và lợi ích kinh tế của ngành công nghiệp, được hỗ trợ bởi mạng lưới các đối tác sản xuất - tiếp thị - phân phối hoạt động đồng bộ, hướng đến mở rộng tiêu thụ sản phẩm siêu chế biến”.

Mặc dù một số quốc gia đã áp dụng biện pháp cải tiến công thức hoặc khống chế hàm lượng các thành phần không lành mạnh trong thực phẩm, nhóm tác giả cho rằng phản ứng toàn cầu nhìn chung còn chậm và thiếu quyết liệt. Họ cho rằng tình hình hiện nay tương tự giai đoạn đầu của cuộc vận động kiểm soát thuốc lá nhiều thập niên trước: khoa học đã có bằng chứng rõ ràng, nhưng chính sách vẫn bị kìm hãm bởi các yếu tố thương mại.

Nhiều chính phủ vẫn đặt trọng tâm vào trách nhiệm của người tiêu dùng và tin tưởng vào các cam kết tự nguyện của doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu, cách tiếp cận này khó tạo ra thay đổi căn bản, bởi “mục tiêu tối hậu của ngành công nghiệp vẫn là tối đa hóa lợi nhuận”.

Thực phẩm siêu chế biến được xác định có liên quan đến việc gia tăng nguy cơ béo phì, bệnh tim mạch, ung thư và tử vong sớm.

Nhóm chuyên gia chỉ rõ: ngành công nghiệp thực phẩm đã sử dụng nhiều công cụ vận động chính sách, từ vận động hành lang, gây ảnh hưởng đến cơ quan quản lý, cho đến sử dụng các tổ chức vệ tinh để tạo ra ấn tượng rằng vẫn còn tranh luận khoa học về tác hại của thực phẩm siêu chế biến. Điều này khiến các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng bị trì hoãn hoặc thu hẹp.

“Cải tiến công thức” không đồng nghĩa với cải thiện sức khỏe

Trong cuộc họp báo liên quan đến nghiên cứu, Giáo sư Chris Van Tulleken (Đại học College London) cho rằng, ba thập kỷ ngành công nghiệp này cam kết cải tiến công thức thực phẩm, chẳng hạn như giảm chất béo, giảm đường, tăng chất tạo ngọt hay chất làm đặc… không giúp cải thiện sức khỏe cộng đồng như kỳ vọng.

Ông nhận định: “Béo phì, đặc biệt là béo phì ở trẻ em, tiếp tục tăng theo thời gian bất chấp các đợt cải tiến công thức. Đây không còn là câu chuyện của từng sản phẩm mà là vấn đề của toàn bộ chế độ ăn bị siêu chế biến”.

Ông cũng nhấn mạnh rằng mục đích chính của thực phẩm siêu chế biến là tạo ra lợi nhuận, và chừng nào mục tiêu đó còn chi phối, những cải tiến về công thức khó mang lại tác động tích cực một cách thực chất.

Cần thêm bằng chứng, nhưng không thể trì hoãn hành động

Nhiều chuyên gia độc lập tỏ ra thận trọng, nhấn mạnh sự khác biệt giữa mối liên hệ và quan hệ nhân quả trong nghiên cứu dinh dưỡng. Giáo sư Kevin McConway (Đại học Mở) nhận định một số thực phẩm siêu chế biến có thể làm tăng nguy cơ bệnh mãn tính, nhưng điều đó không đồng nghĩa tất cả các loại thực phẩm siêu chế biến đều gây hại ở mức độ như nhau. Ông cũng khuyến nghị cần tiếp tục nghiên cứu với độ tin cậy cao hơn để làm rõ những khoảng trống còn tồn tại.

Mục đích chính của thực phẩm siêu chế biến là tạo ra lợi nhuận. Ảnh: Shutterstock

Ở chiều ngược lại, đại diện ngành công nghiệp thực phẩm - bà Kate Halliwell, Giám đốc khoa học Liên đoàn Thực phẩm và Đồ uống Anh cho biết, các doanh nghiệp nhiều năm qua đã nỗ lực cải thiện sản phẩm theo hướng dẫn của chính phủ, giúp giảm đáng kể muối, đường và calo trong hàng hóa bán ra. Bà cũng đồng tình rằng cần có thêm nghiên cứu chất lượng cao hơn để xác định rõ hơn mối quan hệ giữa mức độ chế biến và sức khỏe.

Hành động sớm để bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Dù còn các quan điểm khác nhau, nhóm tác giả The Lancet thống nhất rằng sự gia tăng tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến không phải điều tất yếu, và không nên chờ đợi thêm để triển khai các chính sách khuyến khích chế độ ăn lành mạnh dựa trên thực phẩm toàn phần. Việc cải thiện môi trường dinh dưỡng, từ hoàn thiện quy định, tăng tiêu chuẩn giám sát, đến truyền thông thay đổi hành vi được xem là cần thiết nhằm giảm gánh nặng bệnh tật trong tương lai.

Trong bối cảnh bệnh không lây nhiễm tiếp tục là thách thức lớn của y tế công cộng toàn cầu, cảnh báo từ các chuyên gia một lần nữa đặt ra yêu cầu cấp thiết: xây dựng hệ thống thực phẩm vì sức khỏe người dân, thay vì chỉ dựa vào cơ chế thị trường và lợi ích thương mại.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/bao-dong-do-tu-thuc-pham-sieu-che-bien-beo-phi-benh-tim-ung-thu-va-tu-vong-som-10396556.html