Hiện đại hóa quản lý đập, hồ chứa thủy lợi - đòi hỏi cấp thiết

một giờ trướcBài gốc

Hồ chứa nước Ngàn Trươi.

Thách thức quản lý đập, hồ chứa

Chia sẻ tại Diễn đàn “Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong vận hành, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước” tổ chức chiều 21/11, ông Phan Tiến An - Trưởng phòng An toàn đập và hồ chứa nước, Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, cả nước hiện có khoảng 7.315 đập, hồ chứa thủy lợi.

Thời gian qua, công tác quản lý an toàn đập đã nhận được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành Trung ương và các địa phương. Nhờ đó, mặc dù mưa lũ cực đoan liên tục xảy ra, nhưng trong năm 2025, không có sự cố lớn về công trình hồ chứa lớn.

Mặc dù kết quả thực hiện các quy định của pháp luật về quản lý an toàn đập thực hiện khá tốt ở các hồ chứa quan trọng đặc biệt (Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý) và ở các hồ chứa lớn (địa phương quản lý), tuy nhiên, vẫn còn một số nội dung có tỷ lệ thực hiện thấp (ở nhóm hồ chứa vừa và nhỏ do cấp xã quản lý).

Đơn cử như, 30% số hồ có phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp, 51% số hồ có phương án bảo vệ, 9% số hồ được kiểm định an toàn đập, 31% số hồ có quy trình vận hành, 19% số hồ lắp đặt thiết bị quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng và chỉ 11% số hồ cắm mốc phạm vi bảo vệ…

Diễn đàn “Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong vận hành, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước”.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng trang thông tin điện tử http://thuyloivietnam.vn từ năm 2016, trong đó, hầu hết các hồ chứa thủy lợi được lưu trữ trên phần mềm. Mặc dù vậy, chỉ có khoảng 900 hồ chứa có thông số kỹ thuật tương đối đầy đủ, các hồ chứa còn lại thiếu nhiều thông tin.

Cũng theo ông Phan Tiến An, qua theo dõi, mức độ ứng dụng công nghệ trong quản lý an toàn đập còn thấp. Hầu hết 17 nội dung quản lý an toàn đập hiện được thực hiện thủ công, nhất là nhóm các hồ vừa và nhỏ do địa phương quản lý. Điều này đẫn dến tiến độ thực hiện chậm, tỷ lệ hoàn thành thấp, kinh phí đòi hỏi cao.

Việc xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu đập, hồ chứa của các địa phương còn phân tán, thủ công, chưa đồng bộ trên một nền tảng chung. Do vậy, công tác tổng hợp nắm bắt cơ sở dữ liệu, vận hành hồ chứa phục vụ quản lý, chỉ đạo điều hành gặp rất nhiều khó khăn, tốn nhiều thời gian và công sức, ảnh hưởng đến tính kịp thời trong việc hỗ trợ ra quyết định, nhất là trong thời điểm mưa lũ lớn xảy ra.

Chuyển đổi phương thức quản lý

Công nghiệp hóa, đô thị hóa phát triển nhanh đã gây ra ảnh hưởng tiêu cực. Hạ tầng tại vùng thấp, trũng, ven sông giảm không gian chứa, thoát lũ. Xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông không đủ khẩu độ thoát lũ. Do vậy, yêu cầu vận hành hồ chứa để cắt giảm lũ, đảm bảo an toàn vùng hạ du trở nên cấp thiết hơn.

Để hiện đại hóa bộ công cụ tính toán hỗ trợ vận hành công trình thủy lợi, TS Nguyễn Văn Mạnh - Trưởng phòng Khoa học Công nghệ (Viện Quy hoạch Thủy lợi) đề xuất thúc đẩy trí tuệ nhân tạo (AI), các công nghệ truyền dữ liệu trong mọi điều kiện thời tiết; tiếp tục nâng cấp chất lượng dự báo, tích hợp AI.

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường chia sẻ ý kiến tại Diễn đàn.

Tiếp tục đầu tư nâng cấp các mô hình tính toán. Sửa đổi hướng dẫn xây dựng bản đồ ngập lụt hạ du theo hướng đơn giản, có tính mở để áp dụng các công nghệ mới như bản sao số, công nghệ LBS (Location-Based Services). Đồng thời, sớm liên thông dữ liệu trong Bộ Nông nghiệp và Môi trường để có thể khai thác cập nhật dữ liệu địa hình (DEM/LiDAR), ảnh vệ tinh độ phân giải cao.

Tham dự Diễn đàn, dẫn chứng hiệu quả ứng dụng Hệ thống cảnh báo sớm tích hợp DSS và công nghệ viễn thám như đã triển khai tại Quảng Trị, đại diện Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam nhấn mạnh, đây là một minh chứng cụ thể cho việc Việt Nam hoàn toàn có khả năng làm chủ và ứng dụng các công nghệ tiên tiến để chủ động phòng, chống thiên tai và bảo đảm an toàn hồ chứa.

Để nhân rộng và phát huy tối đa hiệu quả của các sản phẩm nghiên cứu, đại diện Viện đề xuất đưa Bản đồ rủi ro lũ tổng hợp vào quy hoạch sử dụng đất và làm căn cứ pháp lý cho công tác phòng chống thiên tai. Đồng thời, chuẩn hóa và pháp lý hóa các kênh truyền tin tự động (App/Mạng xã hội) để đảm bảo tin cảnh báo tới được người dân trong thời gian nhanh nhất.

Phát biểu tại Diễn đàn, Cục trưởng Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi Nguyễn Tùng Phong nhấn mạnh, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ hiện đại trong vận hành, đảm bảo an toàn đập, hồ chứa nước là bước đi tất yếu trong quá trình hiện đại hóa ngành thủy lợi. Đây không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật mà còn là chiến lược lâu dài, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn dân cư, phát triển nông nghiệp bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.

Một trong những giải pháp trọng tâm, yêu cầu cấp thiết nhất hiện nay là cần hoàn thiện pháp lý thông qua việc ban hành tiêu chuẩn về cơ sở dữ liệu, quan trắc, vận hành thời gian thực, thiết lập cơ chế hỗ trợ ưu tiên kinh phí lắp đặt, thuê khai thác, sử dụng công nghệ cho địa phương khó khăn và tăng cường phối hợp liên ngành.

Vai trò then chốt thuộc về Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong xây dựng hành lang pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật và hạ tầng số quốc gia. Nhưng các địa phương cũng cần hết sức chủ động hoàn thiện cơ sở dữ liệu, đầu tư thiết bị, đào tạo nguồn nhân lực và phối hợp liên ngành, liên tỉnh.

Tùng Nguyễn

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/hien-dai-hoa-quan-ly-dap-ho-chua-thuy-loi-doi-hoi-cap-thiet.914791.html