Bao giờ Việt Nam có thị trường bán lẻ điện cạnh tranh?

2 giờ trướcBài gốc

Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đã xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp rất rõ ràng về phát triển thị trường điện cạnh tranh, thực hiện giá điện hai thành phần, khắc phục tình trạng bù chéo giá điện.

Vì vậy, Bộ Công thương đang lấy ý kiến chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp và các đơn vị liên quan lĩnh vực năng lượng về triển khai thị trường điện cạnh tranh.

Đến nay vẫn chưa hình thành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh (Ảnh: EVN).

Thị trường điện cạnh tranh đang hoạt động ra sao?

Thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam được xây dựng theo lộ trình ba cấp: thị trường phát điện cạnh tranh (vận hành từ năm 2012), thị trường bán buôn điện cạnh tranh (thí điểm từ 2019 và đang mở rộng), và thị trường bán lẻ điện cạnh tranh (chưa triển khai).

Ở cấp độ phát điện, thị trường đã được xã hội hóa mạnh mẽ, thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia. Tính theo cơ cấu sở hữu nguồn điện, EVN chỉ trực tiếp nắm khoảng 11%, các công ty phát điện thuộc EVN chiếm 26%, còn lại thuộc về nhiều chủ sở hữu khác.

Với thị trường bán buôn, hiện có hơn 140 nhà máy điện tham gia chào giá, 5 tổng công ty phân phối điện cùng hàng trăm công ty bán lẻ hoạt động, bên cạnh đơn vị mua buôn chính là Công ty Mua bán điện. Tuy nhiên, mức độ cạnh tranh chưa thực sự rõ nét khi cả 5 tổng công ty phân phối đều trực thuộc EVN.

Riêng thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, dù đặt mục tiêu thí điểm vào năm 2021-2023, song đến nay, vẫn chưa triển khai.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên.

Cần cho phép điều chỉnh giá bán lẻ điện linh hoạt

Để tạo nền tảng cho một thị trường điện minh bạch và cạnh tranh hơn trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, bộ đã ban hành nhiều khung giá bán lẻ điện, áp dụng cơ chế điều chỉnh linh hoạt, đồng thời xây dựng khung giá cho các loại hình mới như lưu trữ năng lượng, thủy điện tích năng, hệ thống pin lưu trữ…

Tuy vậy, ông Diên thẳng thắn nhìn nhận: thị trường điện Việt Nam vẫn chưa hoàn thiện, còn nhiều điểm nghẽn trong thu hút đầu tư và đàm phán giá điện. Cơ chế giá chưa thực sự minh bạch, vẫn tồn tại tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng, trong khi người tiêu dùng chưa có quyền lựa chọn đơn vị bán điện. Đây là những vấn đề cấp thiết phải tháo gỡ nếu muốn hình thành một thị trường điện sòng phẳng, đủ sức tạo động lực cho phát triển năng lượng.

Thách thức càng lớn khi chỉ trong vòng 5 năm tới, công suất nguồn điện cần tăng gấp ba lần hiện nay, từ khoảng 81.000 MW lên 234.000–251.000 MW theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh và Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị. Nếu thiếu một thị trường thực sự minh bạch và vận hành hiệu quả, mục tiêu này sẽ khó đạt được.

Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị là mệnh lệnh của thực tiễn. Không còn chỗ cho sự chần chừ; ai không đồng thuận với cải cách thì phải đứng sang một bên

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên

Góp ý về giải pháp, ông Nguyễn Đức Ninh, Tổng giám đốc Công ty Vận hành Hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia (NSMO) đề xuất Bộ Công thương chỉ đạo ba nhóm giải pháp: sớm ban hành lộ trình phát triển thị trường điện thay thế Quyết định 63 năm 2013 để tạo nền tảng pháp lý cho giai đoạn mới; triển khai chi tiết, phân công rõ trách nhiệm giữa Cục Điện lực, NSMO, EVN và các đơn vị liên quan nhằm bảo đảm tiến độ.

Đồng thời, khẩn trương bố trí nguồn lực công nghệ thông tin, phê duyệt và triển khai hệ thống thị trường điện MMS cùng các hạ tầng cần thiết trong năm 2025 để đáp ứng yêu cầu vận hành và thanh toán của thị trường cạnh tranh.

Ông Bùi Quốc Hoan, Phó tổng Giám đốc Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) khẳng định, yếu tố cốt lõi của thị trường điện cạnh tranh chính là cơ chế giá điện.

Theo ông Hoan, hiện nay, vẫn tồn tại tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng và giữa các vùng miền.

Vì vậy, để triển khai thị trường bán lẻ cạnh tranh cần xem xét xây dựng cơ chế giá bán lẻ điện linh hoạt, do các bên bán lẻ điện và khách hàng sử dụng điện đàm phán theo quy định thị trường điện.

"Các khách hàng không tham gia thị trường sẽ áp dụng giá bán lẻ điện thống nhất theo các quy định của Nhà nước", ông Hoan nói.

Thị trường đang thiếu "người bán"

Nhấn mạnh bản chất "một thị trường điện cạnh tranh lành mạnh chỉ có thể hình thành khi có đủ hàng hóa để mua bán", ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hiệp hội Năng lượng cho rằng, hiện chỉ khoảng 38% tổng công suất tham gia thị trường điện. Nếu các nguồn điện BOT và năng lượng tái tạo đang hưởng cơ chế FIT tiếp tục không tham gia thị trường, tỷ lệ này còn thấp hơn. Điều đó đồng nghĩa với việc thị trường thiếu "người bán", không thể phản ánh đúng quan hệ cung - cầu.

Từ phân tích trên, ông kiến nghị mọi nhà máy điện, không phân biệt quy mô và loại hình, sau thời gian ưu đãi phải tham gia thị trường điện cạnh tranh. Chỉ khi tăng dần tỷ lệ nguồn tham gia, giá điện mới phản ánh chi phí thực và tạo tín hiệu đầu tư đúng hướng.

Bên cạnh đó, Hiệp hội cũng đồng tình với đề xuất nghiên cứu cơ chế giá điện theo khu vực hoặc theo nút (nodal pricing), để tạo tín hiệu đầu tư chính xác hơn, đồng thời khuyến khích khách hàng lớn tham gia thị trường.

Hồng Hạnh

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/bao-gio-viet-nam-co-thi-truong-ban-le-dien-canh-tranh-192251001160948448.htm