Bất ngờ với vũ khí mới đang định hình lại mặt trận Ukraine

6 giờ trướcBài gốc

Các sợi quang từ thiết bị bay không người lái FPV trong ảnh chụp ở Pokrovsk, Ukraine, vào ngày 8/4/2025. Ảnh: Libkos / Getty Images

Theo tờ Kyiv Independent, hằng năm, khi cách thức tiến hành chiến tranh liên tục thay đổi trên các chiến trường Ukraine, hình ảnh chiến sự tràn ngập Internet cũng biến chuyển theo.

Trong những tuần đầu hỗn loạn đầu năm 2022, cuộc xung đột đã lan truyền đi hình ảnh tháp pháo xe tăng bị nổ tung bởi tên lửa Javelin. Tiếp đó, trận chiến Bakhmut mang đến hình ảnh chiến hào khốc liệt kiểu Thế chiến I ngay trong thế kỷ XXI.

Năm 2024 không nghi ngờ gì là năm của những chiếc drone FPV (thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất), với tiếng rít đặc trưng và những hình ảnh lộn xộn, nhiễu sóng thường ghi lại khoảnh khắc cuối cùng trong đời một người lính.

Và sang năm 2025, một thế hệ công nghệ mới đã xuất hiện. Những hình ảnh về các đường hầm dài hàng kilomet được che lưới dọc theo đường lớn, các con phố, cánh đồng phủ đầy sợi quang óng ánh; và những đoạn video drone FPV tấn công vẫn quen thuộc, nhưng giờ là chất lượng hình ảnh hoàn hảo.

Tất cả những hình ảnh mới trên chiến trường năm nay có một điểm chung: đều gắn liền với loại vũ khí đang định hình toàn bộ các chiến dịch quân sự: drone FPV sử dụng sợi quang học.

Trong một cuộc chiến được định nghĩa bởi sự đổi mới không ngừng, sự thay đổi tưởng như đơn giản này đối với drone FPV tiêu chuẩn đã khiến chúng miễn nhiễm với chiến tranh điện tử (EW), và không còn bị giới hạn bởi đường chân trời vô tuyến.

Những chiếc drone này đã tạo ra tác động nghiêm trọng – từ việc hỗ trợ Nga giải phóng tỉnh Kursk đến việc phá hoại các tuyến hậu cần của Ukraine trên khắp mặt trận.

Đáng chú ý hơn nữa, drone sử dụng sợi quang không phải do Ukraine tiên phong, mà là do Nga triển khai trước.

Cuộc thử nghiệm drone sợi quang của Lữ đoàn Azov, Ukraine tại tỉnh Donetsk, vào ngày 23/4/2025. Ảnh: The Kyiv Independent

Drone sợi quang là gì?

Về bản chất, drone sợi quang được sử dụng tại Ukraine là một phiên bản chỉnh sửa của drone FPV tiêu chuẩn – loại vũ khí từng làm thay đổi cục diện chiến trường.

Thông thường, đây là loại drone bốn cánh quạt, khung làm từ sợi carbon, nhôm hoặc vật liệu polymer, với các thiết bị điện tử được gắn ở giữa, pin đặt phía trên, và ngay trước khi xuất kích, vũ khí nổ được gắn bên dưới.

Điểm khác biệt nằm ở phương thức liên lạc giữa drone và người điều khiển.

Hầu hết drone FPV truyền tín hiệu điều khiển và video thông qua ăng-ten vô tuyến tương tự hoặc kỹ thuật số. Do đó, việc duy trì kết nối tín hiệu ổn định – đặc biệt ở cự ly xa – là điều kiện tiên quyết để drone tiếp cận và tiêu diệt mục tiêu.

Để đạt được điều này, các drone FPV thường kết hợp ăng-ten dựng đứng với các drone tăng cường tín hiệu, dù vẫn bị giới hạn bởi địa hình và đường chân trời vô tuyến. Thêm vào đó là mối đe dọa bị gây nhiễu: các thiết bị EW với đủ hình dạng và kích cỡ – từ loại gắn trên xe để bảo vệ khỏi drone, đến hệ thống mạnh hơn có thể gây nhiễu toàn khu vực từ xa.

Trong khi đó, drone FPV sợi quang sử dụng cáp sợi quang để truyền tín hiệu video và điều khiển, thay vì sóng radio truyền thống. Một sợi cáp mảnh, nhẹ, thường dài 1–4 km, nối trực tiếp drone với trạm điều khiển mặt đất, cho phép truyền video độ phân giải cao và tín hiệu điều khiển với độ trễ cực thấp, gần như không thể bị gây nhiễu điện tử (EW). Cuộn cáp quang lớn nhưng nhẹ được treo dưới drone, giữa khung và phần mang thuốc nổ, sẽ từ từ nhả dây khi drone tiến về phía trước.

Khi sử dụng sợi quang, người điều khiển không cần quan tâm đến giới hạn đường chân trời hay nguy cơ bị gây nhiễu điện tử. Chừng nào sợi cáp không bị đứt giữa chừng, họ có thể quan sát rõ nét đến tận thời điểm drone lao vào mục tiêu.

Trên thực tế, các drone FPV từ cả hai phía thường bị gây nhiễu bởi chính hệ thống EW của bên mình, do nhiều đơn vị khác nhau cùng hoạt động trong một khu vực mà không phối hợp ai được phép bật thiết bị EW lúc nào.

Drone sợi quang loại bỏ hoàn toàn vấn đề này, và vì thế, nó đã thay đổi cuộc chơi.

Trong năm 2024, cả Ukraine và Nga đều đầu tư mạnh vào hệ thống EW đắt tiền để bảo vệ phương tiện và mục tiêu giá trị cao, nhưng trước drone sợi quang, tất cả đều trở nên vô dụng. Các thiết bị phát hiện drone dựa trên sóng vô tuyến – thường dùng để cảnh báo sớm về drone FPV – cũng không còn tác dụng.

Công nghệ này còn cho phép drone FPV tiếp cận những nơi trước đây không thể: “Chúng rất hữu dụng khi cần bay vào trong nhà kho lớn hoặc nhà xưởng để kiểm tra và tấn công ngay nếu phát hiện mục tiêu bên trong” - chỉ huy đội drone có biệt danh “Skhid” của Trung đoàn Drone tấn công Achilles (Ukraine) cho biết. “Chúng cũng hoạt động tốt trong rừng hoặc các khu vực có vật che chắn".

Dù vậy, drone sợi quang không hoàn hảo. Trọng lượng cuộn cáp đòi hỏi drone phải có khung lớn hơn, động cơ mạnh hơn, pin to hơn – khiến nó chậm hơn, kém linh hoạt và dễ bị bắn hạ hơn loại FPV tiêu chuẩn. Ngoài ra, kết nối vật lý giữa người điều khiển và drone để lại một vệt dây sợi quang sau mỗi chuyến bay – khi tích tụ đủ nhiều, có thể bị lộ vị trí.

“Sợi quang rất phản chiếu dưới ánh sáng mặt trời, có thể giúp đối phương xác định nơi nó cất cánh”, chỉ huy Skhid nói. “Vì vậy tốt nhất là nên liên tục thay đổi vị trí xuất phát".

Binh sĩ Lữ đoàn Azov của Ukraine chuẩn bị sợi quang học dùng cho drone tại tỉnh Donetsk, vào ngày 23/4/2025. Ảnh: The Kyiv Independent

Cuộc rượt đuổi công nghệ

Trong cuộc rượt đuổi công nghệ giữa hai bên, Ukraine thường được coi là phía có nhiều đổi mới hơn – với các kỹ sư và tình nguyện viên hoạt động linh hoạt, sáng tạo hơn.

Khi Ukraine ra mắt công nghệ mới hiệu quả – như drone FPV tiêu chuẩn – Nga thường nhanh chóng sao chép và sản xuất hàng loạt.

Nhưng với drone quang học, Nga là bên tiên phong.

Khi cả hai bên đều tìm đến AI như giải pháp cho vấn đề gây nhiễu – như hệ thống nhận dạng mục tiêu bằng trí tuệ nhân tạo hoặc khóa điểm ảnh – thì các kỹ sư Nga lại nghĩ khác: quay lại một phương thức cổ điển nhưng hiệu quả – kết nối bằng dây.

Được đưa vào chiến trường tỉnh Kursk từ tháng 8/2024 – khi Nga đẩy mạnh các đợt phản công nhằm đẩy lùi sự hiện diện của Ukraine trên lãnh thổ Nga – loại drone này nhanh chóng cho thấy hiệu quả cao, đặc biệt trong việc cắt đứt tuyến hậu cần Ukraine xuyên biên giới.

Đến cuối mùa đông, khi các đợt tấn công vào Kursk gia tăng, binh sĩ Ukraine cho biết drone sợi quang khiến họ không thể duy trì lực lượng trong khu vực.

“Hậu cần sụp đổ hoàn toàn; drone sợi quang giám sát mọi tuyến đường, không thể tiếp tế đạn dược hay lương thực”, một quân y Ukraine tên Dmytro kể lại.

Hiện nay, các đơn vị drone tinh nhuệ của Nga như Rubicon và Sudny Den, sau khi có kinh nghiệm ở Kursk, đã chuyển đến Donetsk – nơi họ đang giúp Nga tăng tốc tiến công, đặc biệt quanh các điểm nóng như Pokrovsk và Toretsk.

Binh sĩ Ukraine từ hai lữ đoàn khác nhau đang chiến đấu gần Toretsk xác nhận với Kyiv Independent rằng tỉ lệ tổn thất phương tiện tăng vọt kể từ khi drone sợi quang học của Nga xuất hiện.

Ngay từ đầu năm 2024, giới quân sự Ukraine đã nhận thức rõ về tiềm năng của drone quang học. Tuy nhiên, phải mất nhiều tháng nữa, công nghệ này mới được Ukraine triển khai thực chiến rộng rãi.

Một trong những đơn vị đầu tiên áp dụng drone quang học là trung đoàn Achilles – đơn vị từng là lực lượng tinh nhuệ về drone của Lữ đoàn Tấn công số 92, nay đã tách ra thành một đơn vị độc lập. Nhóm kỹ sư của Achilles đã mất nhiều tháng thử nghiệm, từ sợi quang, cuộn cáp đến khung drone, để tìm ra cấu hình tối ưu.

Một trong những hệ thống drone sợi quang học mới được Ukraine triển khai là Sabre, do liên minh các kỹ sư drone có tên là Brave1 – được Bộ Quốc phòng Ukraine bảo trợ – phát triển. Theo thông cáo báo chí, loại drone này có thể hoạt động trong phạm vi 5 km, chống nhiễu 100%, và cho phép “phát hiện mục tiêu ở cự ly lớn mà không bị phát hiện.”

Thu Hằng/Báo Tin tức và Dân tộc (Theo Kyiv Independent)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/bat-ngo-voi-vu-khi-moi-dang-dinh-hinh-lai-mat-tran-ukraine-20250520220534342.htm