Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, báo cáo Gánh nặng bệnh tật toàn cầu năm 2019, Việt Nam ghi nhận tới 135.999 ca tử vong do đột quỵ, đứng đầu trong nhóm các bệnh lý tim mạch.
Trong khi đó, đột quỵ xảy ra khi mạch máu đến não bị tắc nghẽn hoặc vỡ, gây hủy hoại các vùng não do thiếu máu và oxy. Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000 - 225.000 ca đột quỵ, trong đó khoảng 50% không thể qua khỏi. Hiện có khoảng 15% bệnh nhân đột quỵ trong độ tuổi từ 18 - 50.
Lý giải nguyên nhân tỷ lệ đột quỵ đang có xu hướng trẻ hóa và gia tăng, PGS-TS. Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho rằng, nguyên nhân chủ yếu do lối sống sinh hoạt không lành mạnh, trong đó thói quen ăn uống thiếu khoa học, ít vận động, thường xuyên sử dụng chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, ma túy và thức khuya nhiều là những yếu tố làm gia tăng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ.
Bên cạnh tim mạch và đột quỵ, Việt Nam cũng đang đối mặt với gánh nặng lớn từ bệnh ung thư. Tại Việt Nam, gánh nặng ung thư ước tính đã tăng gấp 3 lần sau 30 năm và điều đáng quan ngại hiện nay là bệnh nhân ung thư đang có xu hướng trẻ hóa.
Theo PGS-TS. Vũ Văn Khiên, Tổng Thư ký Hội Khoa học tiêu hóa Việt Nam, năm 2022, Việt Nam ghi nhận hơn 16.000 ca mắc mới và trên 8.400 ca tử vong do căn bệnh này, xếp thứ 4 về tỷ lệ mắc và thứ 5 về tỷ lệ tử vong trong các loại ung thư. Đáng lưu ý, tỷ lệ bệnh nhân dưới 50 tuổi được chẩn đoán ung thư đại trực tràng đã tăng lên 45% kể từ năm 1995, cho thấy xu hướng trẻ hóa rõ rệt.
Trước thực trạng đáng báo động trên, các chuyên gia y tế khuyến cáo, ỗi người cần có chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế ăn mỡ, da động vật, gan, thức ăn nhanh; tích cực tập luyện thể thao, hạn chế bia rượu và các chất kích thích. Người bệnh cần thăm khám sức khỏe định kỳ ít nhất 6 tháng/lần, chủ động phòng tránh nguy cơ bệnh.
Thời gian vàng trong điều trị đột quỵ là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục máu đông, hoặc trong 6 - 8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong xây dựng mạng lưới chăm sóc đột quỵ. Hiện các phương pháp điều trị hiện đại như tiêu sợi huyết và lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học đã được triển khai thường quy tại nhiều bệnh viện tỉnh và trung tâm y tế lớn.
Tuy nhiên, theo GS-TS. Đào Xuân Cơ, điều trị đột quỵ vẫn đối mặt với nhiều thách thức do người bệnh đến viện muộn, vượt quá “thời gian vàng” để can thiệp hiệu quả. Hệ thống cấp cứu trước viện còn chưa phát triển đồng bộ, thiếu các đơn vị phản ứng nhanh chuyên biệt về đột quỵ; năng lực điều trị còn chênh lệch lớn giữa các vùng miền.
Trước những khó khăn đó, ngành Y tế Việt Nam đang từng bước triển khai các nền tảng ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán hình ảnh; xây dựng hệ thống dự báo nguy cơ đột quỵ; phát triển mạng lưới can thiệp cấp cứu từ xa nhằm rút ngắn thời gian xử trí và cá thể hóa điều trị.
Mộc An