Là một trong những hang cá nổi tiếng ở xứ Thanh, hang cá thần Văn Nho nằm tựa lưng vào núi, phần lộ thiên là hồ nước nhỏ hình bán nguyệt, nước từ trong lòng núi chảy ra trong vắt.
Theo người dân địa phương, chẳng ai biết đàn cá có từ bao giờ, lớn lên họ đã thấy có hang cá này.
Cá ở đây có đủ mọi kích thước to, nhỏ khác nhau và ít khi ra khỏi hang. Nhưng chỉ cần rải một nắm ngũ cốc xuống nước thì trong hang ngầm nối từ hồ vào lòng núi, hàng trăm con cá sẽ túa ra. Chúng tranh nhau đớp mồi, rồi nhởn nhơ bơi lội, tạo nên một khung cảnh đặc biệt kỳ thú.
Những con cá ở đây nặng từ khoảng 3-7kg. Tuy nhiên dân địa phương tin rằng, nhiều con cá lớn vẫn ẩn thân đâu đó trong lòng núi, chưa bao giờ xuất hiện. Trước đây, có đoàn thám hiểm đã lặn qua hang ngầm vào sâu trong lòng núi. Bên trong, có một hồ nước rộng khoảng 50m2, là nơi đàn cá tập trung đông nhất. Một điều kỳ lạ là đàn cá có thể thay đổi màu sắc theo thời tiết, báo hiệu trời nắng hay mưa.
Khi cá đổi thành màu xanh đen thì báo hiệu trời sắp mưa bão, khi cá có màu xanh vàng, vây cá có màu vàng hồng, xanh đỏ thì trời rất đẹp, nắng vàng. Nhờ vậy, Nhân dân trong làng có thể nhìn cá để chọn ngày xuống đồng, lên nương.
Đặc biệt, có những năm nước lụt tràn lên cả mặt đập nhưng đàn cá vẫn không ra khỏi đập. Xung quanh suối cá hiện vẫn còn nhiều câu chuyện khó lý giải, mang đậm sắc màu thần thoại. Không ai dám đánh bắt cá ở suối này vì họ cho rằng, đây là “cá thần” và gắn với giai thoại người con gái bản Chiềng Ban.
Tương truyền, xưa kia, người con gái ấy vốn nổi tiếng xinh đẹp, dịu dàng, làm nương, dệt vải giỏi. Một hôm, nàng đến hang chơi. Khi đang dạo bên ngoài, giông gió bỗng nổi lên, cuốn nàng vào trong lòng núi. Dân bản đồn rằng nàng đã bị thuồng luồng bắt làm vợ. Đến ngày mẹ mất, nàng cùng chồng trở về chịu tang mẹ. Chồng nàng do thuồng luồng biến thành, tướng mạo khôi ngô, tuấn tú. Viếng mẹ xong, dông bão lại nổi lên, nàng và chồng biến mất, từ đó không về bản nữa.
Câu chuyện có nhiều dị bản, song đều kết luận rằng, “bà cá chúa” trong hang là do người con gái Chiềng Ban hóa thành. Có người còn khẳng định, đã từng nhìn thấy “bà cá chúa”, với chiếc vảy màu vàng lấp lánh gần mang, tựa như chiếc khuyên vàng ngày xưa nàng đeo. Cũng bởi câu chuyện mang yếu tố thần thoại truyền đời ấy, mà người dân địa phương tôn thờ loài cá sống trong hang. Người ta tin rằng, nếu ai làm hại cá thì đều không tránh khỏi họa lớn trong đời. Có lẽ vì thế, suốt hàng trăm năm qua, khắp cả vùng Mường Ký, không một ai dám bắt cá về ăn. Hang cá Văn Nho được gìn giữ qua năm tháng, qua bao thăng trầm của xứ Mường.
Được biết, đất Văn Nho xưa thuộc vùng Mường Ống, Mường Ký - những xứ mường thần thoại, nơi sản sinh ra nhiều giá trị lịch sử văn hóa độc đáo của dân tộc Mường. Cái tên Văn Nho được đặt theo tên của Hà Văn Nho - người con ưu tú của Mường Ký - một trong những thủ lĩnh của phong trào Cần Vương. Từ hang cá thần, cách mặt đất chỉ khoảng vài chục mét, men theo những bậc thang để lên lưng chừng núi. Ăn vào vách núi đá là một hang nông, nơi đặt ban thờ nhỏ thờ các lãnh tụ của phong trào Cần Vương.
Điểm đặc biệt nhất trong hang đá này là có một bọng đá nhỏ nhô ra, rỗng bên trong, chỉ vừa một người ngồi. Theo lịch sử địa phương, đó chính là nơi thủ lĩnh phong trào Cần Vương Tống Duy Tân ẩn mình.
Với vẻ đẹp hoang sơ, kỳ bí, hang cá thần Văn Nho là điểm đến thú vị và hấp dẫn của du khách khi về với xứ Thanh.
Hà Đan - Hoàng Đông
Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/bi-an-hang-ca-than-giua-dai-ngan-xu-thanh-269445.htm