Bí mật từ sữa mẹ: Giảm nguy cơ bệnh mạn tính ngay từ tuổi ấu thơ

19 giờ trướcBài gốc

Sữa mẹ giúp bé lớn lên khỏe mạnh từ những ngày đầu

Hai năm đầu đời là "thời điểm vàng" quyết định nhiều khía cạnh sức khỏe của trẻ trong tương lai. Hệ miễn dịch, vi sinh đường ruột và cơ chế điều hòa năng lượng của cơ thể đang ở giai đoạn hình thành và rất nhạy cảm với tác động bên ngoài.

Nội dung

Sữa mẹ giúp bé lớn lên khỏe mạnh từ những ngày đầu

Những thành phần "đặc biệt" trong sữa mẹ

Theo TS.BS Hoàng Thị Đức Ngàn, Khoa Dinh dưỡng Cộng đồng - Viện Dinh dưỡng, sữa mẹ đóng vai trò then chốt trong quá trình này bởi lẽ việc trẻ bú mẹ không chỉ cung cấp dinh dưỡng cho trẻ ngay lập tức mà còn cung cấp kháng thể và những dưỡng chất đặc biệt giúp bảo vệ bé khỏi nhiễm trùng, giúp ruột và hệ miễn dịch phát triển đúng. Sữa mẹ giúp làm giảm viêm và tổn thương lâu dài, đồng thời giúp thiết lập hệ vi khuẩn tốt trong ruột, tất cả đều góp phần giảm nguy cơ bị một số bệnh như dị ứng hoặc rối loạn chuyển hóa sau này.

Một phân tích tổng hợp đăng trên American Journal of Clinical Nutrition năm 2015 cho thấy, trẻ bú mẹ có nguy cơ thừa cân hoặc béo phì thấp hơn 26% so với trẻ không bú mẹ. Đặc biệt, ở những trẻ có mẹ mắc tiểu đường trước khi mang thai, việc trẻ được nuôi bằng sữa mẹ giúp giảm nguy cơ béo phì tới 80% - không phụ thuộc vào chỉ số BMI của bà mẹ.

Tác động này không chỉ dừng ở cân nặng. Một phân tích khác trên JAMA Pediatrics (2015) và Nutrients (2019) cho thấy bú mẹ giúp giảm 33-35% nguy cơ trẻ mắc tiểu đường type 2 sau này.

Sữa mẹ giúp lập trình hệ miễn dịch cho con. Ảnh: P.A.

Những thành phần "đặc biệt" trong sữa mẹ

Bác sĩ Ngàn cho biết, bú mẹ trong giai đoạn đầu đời tác động lâu dài tới chuyển hóa và hệ miễn dịch thông qua nhiều cơ chế phối hợp: truyền kháng thể và tế bào miễn dịch; cung cấp hormone, cytokine, miRNA điều hòa miễn dịch và chuyển hóa; thiết lập hệ vi sinh đường ruột; sản xuất các chất chuyển hóa như SCFA; lập trình biểu sinh; và điều chỉnh trục nội tiết - năng lượng.

Như vậy, ngay từ những giọt sữa non đầu tiên, trẻ đã được nhận một "liều vaccine tự nhiên" chứa sIgA, IgG, IgM và tế bào miễn dịch. Những thành phần này bao phủ niêm mạc ruột và đường hô hấp, trung hòa mầm bệnh và ngăn chúng xâm nhập vào cơ thể.

Các thành phần này bao gồm:

Kháng thể sIgA, IgG, IgM giúp bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa và hô hấp, giảm nhiễm trùng và viêm kéo dài.
Hormone như leptin, adiponectin, insulin, ghrelin điều chỉnh cảm giác đói – no và phát triển mô mỡ hợp lý.
HMOs và vi khuẩn lợi khuẩn hỗ trợ hệ vi sinh khỏe mạnh, ảnh hưởng tới cân bằng năng lượng.
Exosomal miRNA có thể điều chỉnh biểu hiện gen liên quan tới miễn dịch và chuyển hóa.

Sữa mẹ tạo nền cho hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh

Ngoài kháng thể, sữa mẹ còn chứa các oligosaccharide đặc biệt (HMOs) đóng vai trò prebiotic, nuôi dưỡng lợi khuẩn như Bifidobacterium và Lactobacillus. Đây là những "cư dân" quan trọng của đường ruột, góp phần tăng cường miễn dịch, bảo vệ niêm mạc và tham gia vào quá trình tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng.

Từ hệ vi sinh này, cơ thể sản xuất các axit béo chuỗi ngắn (SCFA) như acetate, propionate, butyrate, những chất này vừa điều hòa miễn dịch, vừa ảnh hưởng đến cảm giác no và cân bằng năng lượng. "Microbiome thời kỳ đầu điều hòa sản xuất SCFA, điều hòa miễn dịch, liên quan tới chuyển hóa năng lượng và nguy cơ béo phì", TS.BS Ngàn nhấn mạnh.

Bú mẹ giúp hình thành thói quen ăn uống lành mạnh

Không chỉ cung cấp dưỡng chất tối ưu, cách trẻ được nuôi bằng sữa mẹ ngay từ những ngày đầu đời còn ảnh hưởng lâu dài tới thói quen ăn uống sau này. Các nghiên cứu quan sát ở nhiều quốc gia cho thấy, trẻ bú trực tiếp từ mẹ thường có khả năng tự điều chỉnh lượng ăn và tốc độ bú theo nhu cầu của cơ thể. Cơ chế "lắng nghe" tín hiệu đói hay no này hình thành từ rất sớm, giúp trẻ giảm nguy cơ ăn quá mức, vốn là nguyên nhân phổ biến dẫn tới thừa cân và béo phì ở tuổi học đường và trưởng thành.

Ngoài ra, bú mẹ lâu dài còn mang lại một lợi ích gián tiếp nhưng không kém phần quan trọng là giảm tỷ lệ mắc các bệnh nhiễm trùng ở đường hô hấp và tiêu hóa. Ít bệnh tật đồng nghĩa với ít tình trạng viêm mạn tính - yếu tố âm thầm thúc đẩy nhiều rối loạn chuyển hóa, trong đó có béo phì và tiểu đường type 2. Nhờ vậy, mối liên kết giữa dinh dưỡng đầu đời và sức khỏe lâu dài càng trở nên rõ ràng.

TS.BS Hoàng Thị Đức Ngàn nhấn mạnh: "Bú mẹ trong giai đoạn đầu đời là biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ. Tuy nhiên, chế độ ăn uống sau này, mức độ vận động hàng ngày và môi trường sống trong gia đình đóng vai trò không kém phần quan trọng. Khi những yếu tố này được kết hợp hài hòa, nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như béo phì hay đái tháo đường khi trưởng thành sẽ giảm đáng kể".

Phương Anh

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/bi-mat-tu-sua-me-giam-nguy-co-benh-man-tinh-ngay-tu-tuoi-au-tho-169250819224546928.htm