GS Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Quản lý chất lượng (Bộ GD-ĐT) nêu thực tế này tại hội nghị tổng kết công tác tập huấn, bồi dưỡng các đội tuyển thi Olympic khu vực và quốc tế giai đoạn 2016-2025, diễn ra sáng 7/11.
Theo ông Chương, Bộ GD-ĐT cũng như ngành giáo dục và các địa phương đã quan tâm, đầu tư cho việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi. Các em đạt giải đã được các cấp, doanh nghiệp khen thưởng, tôn vinh kịp thời. Nhưng sau các kỳ thi, công tác đào tạo chuyên sâu và phát triển trình độ cao để tiếp tục sử dụng, bồi dưỡng nhóm học sinh này vẫn còn bị bỏ ngỏ.
Ông Chương cho hay, điều mà Bộ GD-ĐT trăn trở là hầu hết học sinh sau khi đạt thành tích cao ở kỳ thi Olympic quốc tế và khu vực rồi đi học ở nước ngoài, nhiều em ở lại.
“Không chỉ dừng ở huy chương, bằng khen, các em còn con đường rất dài khoảng 40 năm cống hiến, vậy làm thế nào để các em quay lại với đất nước?”, ông Chương đặt vấn đề và cho rằng chúng ta chưa có các chính sách cụ thể để gắn kết được các học sinh này với quá trình sử dụng, trọng dụng trong công cuộc đổi mới và phát triển của đất nước.
GS Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Quản lý chất lượng (Bộ GD-ĐT) nêu trăn trở trước thực trạng nhiều học sinh đạt giải cao tại các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế nhưng sau du học chọn ở lại nước ngoài làm việc. Ảnh: Thanh Hùng.
Đại diện Bộ GD-ĐT cho rằng có 3 lý do dẫn đến việc này.
Thứ nhất, chưa có cơ chế đào tạo thu hút, bồi dưỡng đặc thù dành cho các đối tượng tài năng này dẫn đến hầu hết các em đi học tại nước ngoài.
Bên cạnh đó, chưa có cơ chế tuyển dụng, đãi ngộ xứng đáng, môi trường làm việc phù hợp cho các đối tượng này sau khi các em hoàn thành chương trình đại học, thạc sĩ, tiến sĩ dẫn đến nhiều em dù muốn quay lại cống hiến cho đất nước nhưng ngại ngần.
Thứ ba, chưa xây dựng được mạng lưới liên hệ với các em học sinh sau khi đạt thành tích để huy động phục vụ cho quá trình đổi mới và phát triển của đất nước.
Ông Chương cho biết, từ năm nay, Bộ GD-ĐT sẽ phối hợp các bên liên quan xây dựng Đề án chiến lược quốc gia về phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và đãi ngộ nhân tài trẻ.
Đại diện Bộ GD-ĐT cũng đề nghị các trường đại học, viện nghiên cứu trong nước xây dựng chương trình xuất sắc để thu hút, giữ chân học sinh đạt giải tới học tập và nghiên cứu.
“Làm sao để các em học sinh giỏi ở lại học trong nước, rồi tới các em đạt huy chương Olympic có thể học chương trình này và không khác gì chương trình quốc tế. Đây là một trong những điều mà chúng tôi trăn trở và chắc chắn sắp tới đây sẽ hành động cho những chương trình xuất sắc này”, ông Chương nói và cho biết “nếu chúng ta giữ chân được các em học đại học tại Việt Nam cũng góp phần đẩy chất lượng đại học ở Việt Nam lên cao hơn, từ đó tăng hạng trên thế giới".
Cùng với đó, thí điểm học sinh, sinh viên có năng lực đặc biệt sẽ được học vượt cấp.
Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Ngọc Thưởng phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Trần Hiệp
Ông Nguyễn Văn Đóa, giáo viên Trường THPT Chuyên Bắc Giang (tỉnh Bắc Ninh) chia sẻ, sau mỗi kỳ thi quốc tế, niềm tự hào luôn đi kèm nỗi trăn trở. Dù đạt thành tích xuất sắc, phần lớn học sinh vẫn phải tự cùng gia đình tìm kiếm con đường tiếp theo, tự lo học bổng và tài chính để theo đuổi đam mê. “Nhiều em có tiềm năng trở thành nhà khoa học hàng đầu, nhưng trong nước chưa có cơ chế hỗ trợ đủ mạnh để phát triển dài hạn”, ông Đóa nói.
Theo ông Đóa, đầu tư cho học sinh đạt giải Olympic không chỉ là ghi nhận nỗ lực cá nhân mà còn là đầu tư cho tương lai trí tuệ của quốc gia. Vì vậy, cần có cơ chế trọng dụng và đãi ngộ ở tầm quốc tế, từ tạo điều kiện việc làm, môi trường nghiên cứu đến chế độ đãi ngộ phù hợp, để các em có lý do quay về cống hiến. Đồng thời, ông nhấn mạnh việc xây dựng hệ sinh thái phát triển tài năng và tăng cường liên kết quốc tế nhằm giữ và phát huy những nhân tố xuất sắc này.
Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Ngọc Thưởng cũng ghi nhận giáo viên các nhà trường, đặc biệt các thầy cô giáo dạy đội tuyển đã mang lại thành tích cho ngành Giáo dục nước nhà.
“Vinh quang của người thầy hóa vào trong thành công của học trò. Học trò thi đạt giải quốc tế, giành huy chương thì cả thế giới, đất nước biết đến tên; nhưng chắc không nhiều người biết tên các thầy cô dạy bảo các em từ mầm non, phổ thông là những ai. Những thầy cô dạy đội tuyển không kể giờ giấc, ngày đêm, khi chợt nghĩ ra một cách giải cũng gọi cho các em, rồi thậm chí lo cho các em cả bữa ăn, nơi ở, mua tài liệu... Đây là những người anh hùng thầm lặng”, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng chia sẻ.
Nếu so sánh với giai đoạn 2005-2015, kết quả dự thi Olympic quốc tế và khu vực của học sinh Việt Nam giai đoạn 2016-2025 đã tăng cả về chất và lượng. Cụ thể, tăng 48 huy chương các loại, tăng 50 Huy chương Vàng.
Trong giai đoạn 2016-2025, các đội tuyển Việt Nam tham gia các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế đã đạt được những kết quả vượt bậc: 362 huy chương, trong đó 112 Huy chương Vàng và 140 Huy chương Bạc, 89 Huy chương Đồng và 21 Bằng khen. Thành tích này cao hơn giai đoạn 2006-2015 tới 48 huy chương (giai đoạn này chỉ có 62 Huy chương Vàng).
Theo Bộ GD-ĐT, nhiều năm liền, Việt Nam thuộc nhóm 10 quốc gia có kết quả tốt nhất tại các kỳ thi Olympic Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học và Tin học. Đặc biệt, đội tuyển Olympic Hóa học giai đoạn 2020-2025 có 24 học sinh tham dự thì tất cả đều đạt giải, trong đó có 21 Huy chương Vàng, 3 Huy chương Bạc và luôn duy trì trong top 10 của các quốc gia, vùng lãnh thổ tham dự. Việt Nam cũng có các học sinh lớp 10 đã đoạt được Huy chương Vàng Olympic quốc tế ở các môn Toán, Vật lý.
Thanh Hùng