Phạt khi ép con học quá sức: Cần bộ tiêu chí nhận diện để áp dụng thống nhất

5 giờ trướcBài gốc

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Quy định xử phạt từ 5 đến 10 triệu đồng với hành vi "cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức" tại Nghị định số 282/2025/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng, chống bạo lực gia đình của Chính phủ đang thu hút sự quan tâm của dư luận.

Bên lề kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus đã trao đổi với bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng về vấn đề này.

Cần bộ tiêu chí nhận diện

- Thưa bà, Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 282/2025/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng, chống bạo lực gia đình. Một trong những điểm đang thu hút sự chú ý của dư luận là tại điểm d, khoản 1, điều 40 quy định mức phạt từ 5 đến 10 triệu đồng nếu “cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức.” Bà có thể chia sẻ quan điểm về quy định này?

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Quy định này chạm đúng “điểm mờ” nhiều năm trong phòng chống bạo lực gia đình: bạo lực tinh thần thông qua ép học quá mức chịu đựng, tước bỏ thời gian nghỉ ngơi, vui chơi, hoặc gây lo âu, trầm cảm cho trẻ.

Về chính sách, tôi ủng hộ vì ba lý do. Thứ nhất, nó khẳng định “lợi ích tốt nhất của trẻ em” là nguyên tắc tối cao: học tập phải đi cùng sức khỏe thể chất, tinh thần, quyền được nghỉ ngơi, vui chơi được Hiến định và luật hóa.

Thứ hai, chế tài 5-10 triệu đồng mang tính răn đe đủ mạnh, đồng thời đi kèm biện pháp khắc phục như buộc xin lỗi công khai, buộc tham gia tư vấn, hướng tới giáo dục lại hành vi, không chỉ trừng phạt.

Thứ ba, quy định này giúp nhà trường, chính quyền cơ sở có căn cứ pháp lý can thiệp sớm khi nhận thấy trẻ bị đặt trong lịch học “không còn vì lợi ích của trẻ.”

Hành vi cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức có thể bị phạt từ 5 đến 10 triệu đồng. (Ảnh: TTXVN)

Tất nhiên, để không biến thành “hình sự hóa quan hệ gia đình” trong lĩnh vực hành chính, cần nhấn mạnh tính có hệ thống và có hậu quả của hành vi cưỡng ép (ví dụ: buộc học đến mức kiệt sức, cấm ngủ, cấm ăn, đe dọa, nhục mạ nếu không đạt thành tích).

Khi đó, Điều 40 không trừng phạt phụ huynh quan tâm hợp lý, mà xử lý những trường hợp lạm dụng quyền làm cha mẹ thành quyền cưỡng bức. Các bản tin, hệ thống tra cứu pháp luật đã nêu rõ mức phạt 5-10 triệu đồng đối với hành vi này và liệt kê biện pháp khắc phục hậu quả.

- Nhiều ý kiến cho rằng rất khó để xác định thế nào là cưỡng ép học tập quá sức. Bên cạnh đó, việc cha mẹ thúc ép việc học tập là cần thiết nhằm mong con cái tập trung học tập và có cuộc sống tương lai tốt hơn, nhất là với những học sinh còn chểnh mảng học hành. Theo bà, đâu là ranh giới cho vấn đề này? Làm thế nào để Nghị định có thể thực thi hiệu quả?

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Tôi cho rằng ranh giới cốt lõi nằm ở phương thức; cường độ, thời lượng; hậu quả. “Thúc đẩy” là định hướng, đồng hành, đặt mục tiêu phù hợp lứa tuổi; “cưỡng ép quá sức” là áp đặt bằng đe dọa, kiểm soát, trừng phạt tinh thần hoặc thể chất; buộc trẻ học liên tục, tước quyền nghỉ ngơi, vui chơi, ngủ đủ giấc; bỏ qua cảnh báo sức khỏe, hoặc ép tham gia lớp/luyện thi vượt khả năng tài chính, sức khỏe, nguyện vọng của trẻ.

Từ góc độ thực thi, tôi đề xuất bộ tiêu chí nhận diện để cơ quan xử phạt và nhà trường áp dụng thống nhất.

Về thời lượng, lịch học dày đặc kéo dài, thường xuyên vượt khuyến nghị lứa tuổi (tham chiếu khung thời khóa biểu chính khóa + ngoại khóa của nhà trường, thời gian ngủ tối thiểu theo khuyến nghị y tế.

Về phương phương thức (có bằng chứng về đe dọa, mắng nhiếc, bêu riếu, cô lập, phạt lao dịch.) Về hậu quả đó là ghi nhận của y tế/nhà trường về kiệt sức, suy nhược, rối loạn lo âu, trầm cảm, bỏ ăn, tự tổn hại. Tiêu chí nữa là tính lặp lại có hệ thống.

Về chứng cứ, nên tiếp nhận báo cáo từ giáo viên chủ nhiệm, tư vấn tâm lý học đường, tổ dân phố, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, kèm sổ liên lạc điện tử, biên bản làm việc, kết luận y tế.

Để Nghị định sớm được thi hành, cần thông tư hướng dẫn liên ngành về tiêu chí “quá sức,” quy trình tiếp nhận, xác minh, phối hợp và mẫu biên bản riêng cho hành vi bạo lực tinh thần. Như vậy, các quy định đi vào cuộc sống theo hướng bảo vệ trẻ, nhưng không hình sự hóa sự quan tâm chính đáng của cha mẹ.

Chính sách chỉ là “lan can” còn “tay lái” nằm ở mỗi gia đình

- Trên thực tế, việc học tập của học sinh hiện nay khá áp lực, đặc biệt là với các học sinh chuẩn bị thi chuyển cấp, áp lực về việc đỗ vào lớp 10 công lập, áp lực với kỳ vọng của cha mẹ. Đã có nhiều trường hợp học sinh vì áp lực học tập dẫn đến các bệnh lý hoặc có hành vi tiêu cực. Có ý kiến cho rằng quy định này cũng là một lời nhắc nhở với các bậc cha mẹ. Tuy nhiên, ở góc độ phụ huynh, ai cũng mong con cái học hành tốt. Từ thực tiễn tiếp xúc cử tri và hoạt động giám sát, bà có chia sẻ gì với phụ huynh?

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Tôi rất thấu hiểu tâm lý “muốn điều tốt nhất cho con” của các bậc cha mẹ trong việc thúc ép con học, nhất là giai đoạn trẻ bắt đầu đến trường hoặc giai đoạn ôn thi chuyển cấp, thi vào lớp 10 công lập... Nhưng thực tiễn giám sát và tiếp xúc cử tri cho thấy ngày càng nhiều trường hợp trẻ rối loạn lo âu, trầm cảm, hành vi tiêu cực do gánh nặng thành tích.

Học sinh phải chịu áp lực rất lớn để vượt qua các kỳ thi. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Nghị định 282/2025/NĐ-CP có thể xem như một lời nhắc, theo đó mục tiêu giáo dục là phát triển toàn diện, kỹ năng, nhân cách, sức khỏe tinh thần. Gia đình có quyền kỳ vọng, song đừng thay con quyết định mọi thứ, đừng đo tình yêu bằng số giờ học thêm. Tôi đề nghị phụ huynh áp dụng “3 cùng”: cùng đặt mục tiêu thực tế, cùng lập kế hoạch học, nghỉ, cùng phản hồi với nhà trường khi thấy dấu hiệu quá tải.

Phụ huynh nên thiết lập “vòng an toàn”: mỗi ngày ít nhất 60-90 phút vận động/giải trí; ngủ đủ theo lứa tuổi (theo khuyến nghị của cơ quan y tế); cuối tuần có hoạt động gắn kết gia đình. Khi con sa sút, thay vì tăng lớp học, hãy tìm nguyên nhân gốc (kỹ năng học, vấn đề tâm lý, quan hệ bạn bè), cân nhắc gặp chuyên gia tâm lý học đường.

Với nhà trường, cần chủ động cảnh báo phụ huynh nếu thấy học sinh có biểu hiện quá tải. Với chính quyền cơ sở, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, cần kênh tư vấn, tham vấn miễn phí cho cha mẹ.

Chính sách chỉ là “lan can” còn “tay lái” nằm ở mỗi gia đình. Khi chúng ta thay đổi cách đồng hành, Nghị định sẽ không phải “ra tay” bởi mục tiêu cuối cùng là phòng ngừa bạo lực tinh thần ngay từ trong nếp nhà.

- Theo bà, trên một góc nhìn tổng thể hơn, làm thế nào để có thể giảm bớt áp lực học tập cho học sinh hiện nay?

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Giảm áp lực không thể chỉ trông vào một điều khoản xử phạt mà cần 5 trụ cột: chương trình, đánh giá; hệ sinh thái tư vấn; điều phối luyện thi, học thêm; truyền thông, giáo dục phụ huynh và dữ liệu cảnh báo sớm.

Cụ thể, về chương trình, đánh giá, nhà trường cần rà soát khối lượng bài tập, kiểm tra, tránh “thi chồng thi”; áp dụng đánh giá quá trình, tăng tỷ trọng kỹ năng, dự án; công khai khung bài tập/tuần theo lứa tuổi để phụ huynh tham chiếu, ngăn “lạm phát bài tập”.

Về hệ sinh thái tư vấn, cần củng cố phòng tư vấn tâm lý học đường, tiêu chuẩn hóa biên chế; phối hợp y tế, tâm lý, công an cơ sở khi có nguy cơ bạo lực tinh thần.

Trong luyện thi, học thêm, cần công bố bộ nguyên tắc tổ chức phụ đạo, khuyến cáo số giờ tối đa; kiểm tra, xử lý cơ sở dạy thêm trái phép; minh bạch thông tin tuyển sinh để giảm “mù mờ” gây lo âu.

Đẩy mạnh truyền thông, giáo dục phụ huynh với các chương trình “làm cha mẹ tích cực” qua trường học, hội đoàn; tài liệu hướng dẫn nhận diện kiệt sức học đường; đường dây nóng tiếp nhận phản ánh.

Bên cạnh đó là dữ liệu cảnh báo sớm. Nhà trường cần xây dựng chỉ số cảnh báo (nghỉ học bất thường, điểm rớt nhanh, thay đổi hành vi) để can thiệp sớm.

Trên nền tảng Nghị định 282/2025/NĐ-CP, các biện pháp này sẽ chuyển dịch từ phạt sang phòng ngừa, nâng đỡ, đúng tinh thần lấy trẻ em làm trung tâm, không cực đoan hóa việc học.

Tôi kiến nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo sớm ban hành khuyến nghị thời lượng học, nghỉ theo lứa tuổi, Bộ Y tế ban hành hướng dẫn sức khỏe tinh thần học đường, liên thông với quy trình xử lý của Nghị định để các chủ thể có cùng ngôn ngữ chung khi can thiệp.

- Xin trân trọng cảm ơn bà./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/phat-khi-ep-con-hoc-qua-suc-can-bo-tieu-chi-nhan-dien-de-ap-dung-thong-nhat-post1075612.vnp