Bộ GDĐT sẽ ban hành tiêu chuẩn, điều kiện đối với chức danh Bí thư, Hiệu trưởng để CSGDĐH triển khai

3 giờ trướcBài gốc

Trong khuôn khổ Hội nghị Giáo dục đại học 2025 do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức sáng ngày 18/9, đại diện các cơ quan, đơn vị trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo đã trình bày một số tham luận tổng kết nhiều hoạt động, nhiệm vụ trong năm học 2024-2025.

Đồng thời, nêu lên khó khăn và đề xuất giải pháp để hệ thống giáo dục đại học có thêm điều kiện tổ chức, quản lý và vận hành hiệu quả hơn trong thời gian tới.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học Nguyễn Tiến Thảo (Từ trái qua phải ảnh) chủ trì phần báo cáo tham luận. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Trình bày tham luận mở đầu hội nghị, Tiến sĩ Lê Đình Nghị – Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ nêu rõ một số khó khăn, vướng mắc trong công tác tổ chức, sắp xếp bộ máy và quản lý cơ sở giáo dục đại học công lập.

Theo ông, việc thể chế hóa các chủ trương của Đảng, hoàn thiện cơ chế, chính sách và quy định pháp luật đối với đơn vị sự nghiệp công lập còn chậm; công tác sắp xếp, tinh gọn mới dừng ở mức thu gọn đầu mối đơn vị nhỏ lẻ, mang tính cơ học, chưa gắn với tái cơ cấu toàn diện, tinh giản biên chế và nâng cao chất lượng đội ngũ.

Chưa kể, dù phần lớn các cơ sở giáo dục đại học công lập đã hoàn thành Đại hội Đảng, bầu Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ tịch Hội đồng trường, nhưng vẫn còn vướng mắc trong việc kiện toàn nhân sự Bí thư cấp ủy đồng thời là người đứng đầu cơ sở giáo dục, do phải chờ hướng dẫn sau khi Luật sửa đổi Luật Giáo dục đại học được thông qua.

Từ thực tiễn đó, Tiến sĩ Lê Đình Nghị kiến nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo sớm ban hành quy định, hướng dẫn thực hiện chủ trương không tổ chức hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập. Đồng thời đề nghị các bộ, ngành, địa phương chỉ đạo sát sao để các trường duy trì hoạt động ổn định, phối hợp nghiên cứu và đề xuất mô hình tổ chức Đảng trong trường đại học, bảo đảm đồng bộ với quá trình sắp xếp mạng lưới.

Ngoài ra, tăng cường chỉ đạo các cơ sở giáo dục đại học công lập thực hiện đúng quy định, rà soát tiêu chuẩn trong quy hoạch, sắp xếp mạng lưới, cũng như tổ chức đánh giá, giám sát chặt chẽ các điều kiện bảo đảm chất lượng và việc thực hiện trách nhiệm giải trình của các cơ sở.

Tiến sĩ Lê Đình Nghị - Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ trình bày tham luận tại hội nghị. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Hoàn thiện cơ chế để trường đại học tự chủ toàn diện, không gắn với tự chủ tài chính

Một trong những nội dung thu hút nhiều quan tâm tại Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025 chính là tham luận của Vụ Kế hoạch - Tài chính về cơ chế chính sách bảo đảm quyền tự chủ của cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.

Ông Trần Thanh Đạm – Vụ trưởng Vụ Kế hoạch – Tài chính cho biết: Nghị định 60/2021/NĐ-CP chia đơn vị sự nghiệp công lập thành 4 nhóm theo tỷ lệ thu – chi; đơn vị càng tự chủ cao thì quyền hạn càng lớn, từ quyết định học phí, chi tiêu đến trích lập quỹ. Nghị định 238/2025/NĐ-CP cũng cho phép các trường nhóm 1, 2 được xác định học phí cao hơn nhóm 3, 4. Việc đạt kiểm định chất lượng là căn cứ để trường tự xác định học phí.

Ngoài học phí, các nguồn thu từ dịch vụ, sản xuất, liên doanh liên kết được thực hiện theo Luật Giá. Trong quản lý tài sản công, các trường nhóm 1, 2 có nhiều quyền hơn so với các nhóm khác. Với đầu tư công, pháp luật không hạn chế theo mức độ tự chủ, song thực tế các trường nhóm 1 thường ít được cấp vốn do quan điểm “đã tự chủ đầu tư”.

Hiện chính sách vay nợ, viện trợ đang được sửa đổi, mở thêm cơ hội cho các trường công lập tự chủ tiếp cận vốn ODA và nguồn tài trợ quốc tế để nâng cấp cơ sở vật chất.

- Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư (Nhóm 1);

- Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên (Nhóm 2);

- Đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (Nhóm 3);

- Đơn vị tự do nhà nước bảo đảm chi thường xuyên (Nhóm 4).

Ông Trần Thanh Đạm - Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính trình bày vấn đề tự chủ đại học. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Vụ trưởng Vụ Kế hoạch – Tài chính khẳng định mức độ tự chủ tài chính hiện nay chưa ảnh hưởng nhiều đến quyền tự chủ học thuật, nghiên cứu khoa học hay hợp tác quốc tế của các cơ sở giáo dục đại học, song vẫn còn nhiều ràng buộc về tài chính và tài sản.

Để bảo đảm tự chủ thực chất, các trường cần nâng cao năng lực tự chủ tài chính, giảm dần phụ thuộc ngân sách chi thường xuyên. Đồng thời tập trung cho nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, chính sách giảng viên – người học, hoàn thiện thể chế, tăng cường quản trị và trách nhiệm giải trình.

Về phía Nhà nước, cần đổi mới cơ chế cấp ngân sách theo hướng đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo theo đầu ra, cho phép trường tự xác định học phí trong khung pháp luật, công khai chi phí đào tạo. Mặt khác sửa đổi quy định để các trường được toàn quyền quản lý, sử dụng kinh phí hợp pháp, xử lý tài sản công, luật hóa quyền tự quyết trong chi tiêu, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, đi kèm cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm ngăn ngừa lãng phí, tiêu cực.

Các đại biểu tham dự hội nghị. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Đại học gắn chặt với doanh nghiệp để bứt phá hoạt động nghiên cứu khoa học

Trình bày tham luận về huy động nguồn lực cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Hưng – Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin cho biết: trước khi Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị được ban hành, đầu tư R&D ở các trường đại học Việt Nam còn rất thấp, nguồn thu chủ yếu dựa vào học phí.

Cục trưởng Hưng nêu rõ, cơ chế tài chính hiện còn rườm rà, thủ tục đấu thầu – quyết toán chậm gây khó khăn cho nghiên cứu. Việt Nam thiếu các nhà khoa học đầu ngành, số lượng sáng chế và doanh nghiệp spin-off chưa tương xứng tiềm năng.

Đặc biệt, vướng mắc pháp lý về sở hữu trí tuệ, nhất là góp vốn bằng sáng chế cho doanh nghiệp spin-off đang cản trở thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Bên cạnh đó, hợp tác đại học – doanh nghiệp vẫn lỏng lẻo, chủ yếu dừng ở đào tạo nhân lực, chưa đi sâu vào nghiên cứu, phát triển và chuyển giao công nghệ.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Hưng - Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và thông tin chia sẻ tại hội nghị. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Hưng, trong bối cảnh hiện nay, các trường đại học cần chủ động gắn kết với doanh nghiệp, thiết kế chương trình đào tạo và đặt hàng nghiên cứu để nâng cao tính ứng dụng. Kế hoạch khoa học – công nghệ phải gắn với chiến lược phát triển ngành đào tạo, bám sát Nghị quyết 57 và Chiến lược khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành để khuyến khích nghiên cứu cơ bản và công nghệ cao.

Ông cho rằng các trường cần đẩy mạnh công bố quốc tế, đăng ký sở hữu trí tuệ, thúc đẩy hình thành doanh nghiệp spin-off để thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Song song, chuyển đổi số phải được chú trọng qua phát triển học liệu số, hệ thống MOOC quốc gia và nâng cao năng lực công nghệ thông tin cho giảng viên. Các chính sách mới cần được triển khai quyết liệt, tháo gỡ vướng mắc thường xuyên để biến kết quả nghiên cứu thành tài sản trí tuệ và nguồn thu bền vững.

Toàn cảnh Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Sau các phần trình bày tham luận, đại biểu tham dự Hội nghị được thảo luận và trao đổi ý kiến. Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quốc Huy - Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược, Đại học Huế nêu vấn đề: Hiện nay, Nghị định số 238/2025/NĐ-CP quy định, ngành Răng - Hàm - Mặt nằm trong nhóm ngành có học phí 2.360 (nghìn đồng/người học/tháng).

Tuy nhiên, trên thực tế, đây là ngành học có chi phí đào tạo rất cao nên rất cần Bộ Giáo dục và Đào tạo tham mưu Chính phủ xem xét và điều chỉnh cho hợp lý, quy định học phí các ngành phù hợp với đặc thù trong thực tiễn.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quốc Huy - Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược, Đại học Huế đặt câu hỏi tại hội nghị. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Trong khi đó, Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Diệu – Hiệu trưởng trường Đại học Văn Lang lại nêu vấn đề về hoạt động tuyển sinh. Theo cô, dựa theo kết quả tuyển sinh năm 2025 vừa qua, cần tính toán đến việc hạn chế số lượng nguyện vọng đăng ký của thí sinh, nhằm giảm bớt công sức trong giai đoạn lọc ảo.

Thứ hai, mặc dù ngành Giáo dục luôn khuyến khích thu hút, tuyển dụng giảng viên nước ngoài về làm việc tại Việt. Nam. Song, còn tồn tại thực trạng liệu các học hàm đã được phong ở nước ngoài thì có được công nhận tại Việt Nam hay không?

Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Diệu – Hiệu trưởng trường Đại học Văn Lang nêu 2 vấn đề về tuyển sinh và tuyển dụng giáo viên nước ngoài. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Giáo dục đại học trước vận hội lớn: Thống nhất nhận thức, hành động bứt phá

Phát biểu kết luận Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: Chúng ta đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển giáo dục đại học. Đây là thời cơ, là thời vận, là điểm bứt phá quan trọng. Nếu không kịp thời nắm bắt, phát huy lợi thế, chúng ta sẽ lỡ nhịp. Vì vậy, tư duy cần đặt ra lúc này là làm thế nào để không bỏ lỡ thời cơ, tận dụng được cơ hội, hoàn thành sứ mệnh phát triển giáo dục đại học.

Bên cạnh niềm vui, phấn khởi khi các chủ trương lớn được ban hành, theo Bộ trưởng, cũng có những băn khoăn, lo lắng, có những câu hỏi lớn được đặt ra.

Đơn cử, khi không tổ chức hội đồng trường ở cơ sở công lập thì triển khai ra sao? Việc sáp nhập, tinh gọn đầu mối sẽ thực hiện thế nào? Tự chủ ngoài tài chính phải được hiểu và vận hành ra sao? Các trường sẽ tự xét chuẩn, bổ nhiệm giáo sư, phó giáo sư như thế nào? Vai trò “chủ đạo” của Nhà nước trong đầu tư cần cụ thể hóa ra sao? Và khối trường ngoài công lập sẽ được hưởng cơ chế, chính sách gì để khuyến khích phát triển trong thời gian tới?

Trước nhiều vấn đề đặt ra, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh cần thống nhất nhận thức để hành động đúng. Nghị quyết số 71-NQ/TW đã khẳng định rõ vị trí, vai trò của giáo dục đại học, yêu cầu đầu tư tương xứng và định hướng các trường phát triển nhanh, mạnh, rõ ràng hơn. Mục tiêu là hình thành đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu lớn của quốc gia.

Nghị quyết cũng đặt ra yêu cầu cao về chất lượng đào tạo, đặc biệt ở khối công lập với tính định hướng, dẫn dắt rõ nét. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để các cơ sở ngoài công lập phát triển.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, trong quá trình tham mưu xây dựng Nghị quyết số 71-NQ/TW, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã kiên trì đề xuất nhiều nội dung mang tính đột phá để giải quyết căn cơ những vấn đề của ngành. Nổi bật là quan điểm phát huy tối đa quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học, tách bạch với mức độ tự chủ tài chính. Đây được coi là nền tảng quan trọng cho đổi mới và mở ra cơ hội phát triển mạnh mẽ cho toàn hệ thống.

Về chủ trương không tổ chức hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập (trừ trường có thỏa thuận quốc tế), thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu, Bộ trưởng cho biết tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 Nghị quyết của Bộ Chính trị ngày 16/9, Tổng Bí thư và Thủ tướng đã phân tích kỹ lưỡng, nhấn mạnh yêu cầu đổi mới và tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức đảng, đặc biệt là người đứng đầu cấp ủy trong các cơ sở giáo dục.

Bộ trưởng khẳng định thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ ban hành tiêu chuẩn, điều kiện đối với chức danh Bí thư, Hiệu trưởng để các trường triển khai.

Theo Bộ trưởng, việc sửa đổi Luật Giáo dục đại học đang được tiến hành cũng có định hướng tương ứng để thể chế hóa tinh thần của Nghị quyết số 71-NQ/TW, đó là điều chỉnh một số nội dung về quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục. Cụ thể, Bộ sẽ giảm bớt những nội dung can thiệp trực tiếp, thực hiện phân cấp, phân quyền, ủy quyền nhiều hơn. Nguyên tắc là “nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”.

Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trương khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ giữa các trường, hướng tới sắp xếp để các cơ sở mạnh lên. Bộ sẽ tập trung vào ba nhiệm vụ: quản lý cấp phép và giải thể; công tác cán bộ; phê duyệt chiến lược, sứ mệnh.

Các trường được trao quyền tự chủ mạnh hơn về học thuật, tài chính, khoa học, đào tạo, đồng thời phải nâng cao trách nhiệm quản trị, sẽ được quy định rõ trong luật.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phát biểu tổng kết Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025. (Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Về vấn đề tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào độ tự chủ tài chính, Bộ trưởng cho biết sắp tới sẽ ban hành Nghị định riêng. Bộ sẽ tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Bộ Tài chính, chuyển mạnh từ hỗ trợ kinh phí thường xuyên sang hình thức đặt hàng, hỗ trợ trực tiếp qua người học, để trường chủ động hơn về nguồn thu.

Khẳng định phía trước có rất nhiều việc mà hệ thống giáo dục đại học cần phải triển khai theo những định hướng mới, Bộ trưởng mong muốn các cơ sở giáo dục đại học cần triển khai nhanh hơn một số lĩnh vực đào tạo có gắn kết với nhu cầu công nghệ cao. Triển khai nhanh hơn quá trình chuyển đổi số, áp dụng trí tuệ nhân tạo trong toàn ngành.

Đơn cử, hiện có hai cơ sở dữ liệu kết nối với VneID, đó là học bạ số và văn bằng số. Hồ sơ học tập suốt đời của công dân sẽ được tích hợp với VNeID. Học bạ số sẽ triển khai từ bậc phổ thông, còn văn bằng số bao phủ cả phổ thông và đại học.

“Cần hợp nhất dữ liệu từ nhiều năm trước để tạo nên hệ thống đầy đủ, đồng bộ. Đây là nhiệm vụ bắt buộc trong thời gian tới, các trường cần đặc biệt chú ý để cung cấp đầy đủ văn bản số”, Bộ trưởng nêu yêu cầu.

Song song đó, theo Bộ trưởng, cần phải rà soát, xây dựng kho học liệu mở dùng chung cho toàn ngành và cung cấp cho xã hội để phục vụ xây dựng xã hội học tập. Đây là nhiệm vụ lớn, mang tính chiến lược. Cùng với đó là các nhiệm vụ khác như thu hút chuyên gia, giải quyết vấn đề đầu tư công.

Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang trình Quốc hội chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục đại học, với nguồn lực đầu tư rất lớn, cùng nhiều nguồn vốn khác sẽ tiếp tục được huy động cho lĩnh vực này, nhằm hướng tới mục tiêu hiện đại hóa các trường đại học. Do đó, việc chuẩn bị đầu tư, giải ngân cho hạ tầng, xây dựng trường lớp, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu cần được triển khai khẩn trương, nếu không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ.

Tại hội nghị, Bộ trưởng bày tỏ kỳ vọng các trường sẽ xác định được định hướng phù hợp. Cả khối công lập và ngoài công lập đều sẽ đối diện áp lực cạnh tranh, qua đó nỗ lực vươn lên, đồng thời học hỏi thêm từ các mô hình quốc tế.

“Nếu chỉ dừng lại ở phạm vi lợi ích riêng, sự phát triển sẽ rất hạn chế. Ngược lại, khi cùng hướng tới tầm nhìn quốc gia, chúng ta sẽ có cơ hội để thực sự lớn mạnh”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Đồng thời, Bộ trưởng cũng thông tin, trong Nghị quyết số 71-NQ/TW và các văn bản sắp tới, khu vực ngoài công lập sẽ nhận được nhiều ưu tiên hơn, đặc biệt về đất đai, thuế, thủ tục và các chính sách khuyến khích đầu tư.

Riêng về tuyển sinh năm 2026, Bộ trưởng cho biết, cơ bản vẫn giữ ổn định. Nhưng dần dần, theo kế hoạch đến năm 2027, kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ từng bước áp dụng hình thức thi trên máy tính. Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ mời các đơn vị tổ chức bài thi đánh giá năng lực trên máy tính ngồi lại để thống nhất về nguyên tắc, tiêu chí, đảm bảo chuẩn mực, tránh chênh lệch quá lớn giữa các trường.

Cùng Nghị quyết số 71-NQ/TW, Bộ trưởng lưu ý tìm hiểu thật kỹ, thật sâu Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia để tận dụng được hết những điểm lợi thế, tích cực từ các nghị quyết này. Làm sao để tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW, Nghị quyết số 57-NQ/TW thực sự trở thành một nhận thức mới, quan điểm và tầm nhìn mới để phát triển giáo dục đại học. Nếu thiếu tầm nhìn, nhận thức và cách làm đổi mới, chúng ta khó có thể đẩy nhanh tốc độ phát triển của các cơ sở giáo dục đại học.

ĐÀO HIỀN

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/bo-gddt-se-ban-hanh-tieu-chuan-dieu-kien-doi-voi-chuc-danh-bi-thu-hieu-truong-de-csgddh-trien-khai-post254570.gd