Bộ sách giáo dục năng lực số và trí tuệ nhân tạo: Đáp ứng mục tiêu phát triển 'công dân số'

3 giờ trướcBài gốc

Bộ sách “Giáo dục năng lực số và trí tuệ nhân tạo” của NXB Giáo dục Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa học thuật, mà còn là bước khởi đầu cho một triết lý giáo dục mới – nơi học sinh là trung tâm của quá trình học tập, công nghệ là công cụ hỗ trợ, và năng lực số là hành trang không thể thiếu.

Bộ sách “Giáo dục năng lực số và trí tuệ nhân tạo” không chỉ là sản phẩm của chuyển đổi số trong giáo dục, mà còn là một lời nhắn gửi tới thế hệ trẻ: “Hãy học để hiểu công nghệ, nhưng hơn hết, hãy dùng công nghệ để làm cho thế giới tốt đẹp hơn”.

Bộ sách “Giáo dục năng lực số và trí tuệ nhân tạo” do Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam biên soạn và vừa ra mắt dành cho học sinh các lớp 6, 7, 8, 9

Bộ sách “Giáo dục năng lực số và trí tuệ nhân tạo” của NXB Giáo dục Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa học thuật, mà còn là bước khởi đầu cho một triết lý giáo dục mới.

Đáp ứng mục tiêu phát triển “công dân số”

Trong kỷ nguyên số, nơi công nghệ thâm nhập vào mọi lĩnh vực của đời sống, giáo dục không thể đứng ngoài dòng chảy đó. Việc giúp thế hệ trẻ không chỉ sử dụng công nghệ, mà còn hiểu, làm chủ và sáng tạo với công nghệ, đang trở thành nhiệm vụ quan trọng của nền giáo dục hiện đại.

Chuyển đổi số không còn là khẩu hiệu, mà đã trở thành hiện thực sống động trong mọi ngóc ngách của đời sống: Từ lớp học thông minh, bệnh viện điện tử đến chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Với thế hệ học sinh hôm nay, môi trường số không chỉ là nơi giải trí hay giao tiếp, mà là không gian học tập, sáng tạo, thậm chí là “sân chơi khởi nghiệp”.

Trong bối cảnh đó, năng lực số và hiểu biết về trí tuệ nhân tạo (AI) đã được UNESCO, OECD, Liên minh châu Âu… xác định là năng lực nền tảng của công dân thế kỷ XXI, ngang hàng với đọc – viết – tính toán.

Tại Việt Nam, Chiến lược chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 cũng nhấn mạnh mục tiêu phát triển “công dân số”, bắt đầu từ giáo dục phổ thông, nơi mỗi học sinh cần được trang bị kỹ năng học tập, làm việc, ứng xử và sáng tạo trong môi trường trực tuyến. Vì thế, bộ sách “Giáo dục năng lực số và trí tuệ nhân tạo” của NXB Giáo dục Việt Nam ra đời đúng lúc như lời đáp cụ thể cho yêu cầu đó.

Bộ sách gồm 4 cuốn, tương ứng với các khối lớp từ 6 đến 9, được xây dựng dựa trên khung năng lực số dành cho học sinh trung học do Bộ Giáo dục và Đào tạo định hướng, đồng thời tham khảo các chuẩn quốc tế như Khung năng lực số châu Âu (DigComp) và Khung năng lực AI cho học sinh của UNESCO.

Mỗi bài học được thiết kế sáng tạo, vận dụng giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách dễ dàng

Điểm nổi bật của bộ sách không chỉ nằm ở kiến thức công nghệ, mà còn ở tư duy và phẩm chất số – những yếu tố giúp học sinh làm chủ thế giới số một cách có trách nhiệm. Nội dung sách được chia thành các mạch chủ đề gần gũi và thực tiễn như:

Một là, hiểu về thế giới số và trí tuệ nhân tạo: Giúp học sinh nhận diện vai trò của công nghệ, cách AI hoạt động và ảnh hưởng của nó đến học tập, công việc, đời sống.

Hai là, học tập và sáng tạo trong không gian số: Cung cấp kỹ năng tìm kiếm, đánh giá, sử dụng thông tin; kỹ năng sáng tạo nội dung số; tư duy phản biện và học tập suốt đời trong môi trường trực tuyến.

Ba là, giao tiếp và hợp tác an toàn: Hướng dẫn học sinh cách sử dụng mạng xã hội, email, nền tảng học tập trực tuyến một cách tích cực, tôn trọng và an toàn.

Bốn là, bảo vệ bản thân và dữ liệu cá nhân trên không gian mạng: Giúp học sinh biết cách nhận diện rủi ro, phòng tránh lừa đảo, tấn công mạng, bảo mật thông tin cá nhân.

Năm là, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong học tập và cuộc sống: Khơi gợi sự tò mò, sáng tạo và ý thức đạo đức trong việc sử dụng công nghệ AI từ chatbot, dịch tự động, đến các công cụ học tập thông minh.

Đáng chú ý, sách không đơn thuần truyền đạt kiến thức, mà thiết kế theo hướng “học qua trải nghiệm”, với nhiều tình huống, dự án, trò chơi, hoạt động nhóm, giúp học sinh rèn luyện tư duy giải quyết vấn đề, giao tiếp, hợp tác – những kỹ năng cốt lõi của công dân số.

Giáo dục năng lực số để học sinh “đi đúng đường” trong thế giới số

Theo đại diện NXB Giáo dục Việt Nam, mục tiêu sâu xa của bộ sách không chỉ là dạy học sinh biết sử dụng công nghệ, mà còn giúp các em “đi đúng đường” trong thế giới số, tức là hiểu rõ giới hạn, ứng xử có văn hóa và biết sử dụng công nghệ để tạo ra giá trị tích cực cho cộng đồng.

“Chúng tôi mong muốn không chỉ cung cấp một bộ sách về kỹ năng số, mà là đưa tinh thần công dân số vào từng bài học. Mỗi học sinh không chỉ biết dùng công nghệ, mà còn biết tư duy, hợp tác và sáng tạo trong môi trường số – đó mới là mục tiêu sâu xa của giáo dục thời đại 4.0”, ông Nguyễn Văn Tùng - Thành viên Hội đồng thành viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cho biết.

Ông Nguyễn Văn Tùng - Thành viên Hội đồng thành viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam mong muốn không chỉ cung cấp một bộ sách về kỹ năng số, mà là đưa tinh thần công dân số vào từng bài học.

Thực tế cho thấy, cùng với lợi ích, thế giới trực tuyến tiềm ẩn không ít rủi ro như lạm dụng mạng xã hội, bắt nạt qua mạng, lộ lọt thông tin cá nhân, tin giả, lệch chuẩn hành vi... Không ít học sinh, vì thiếu kỹ năng số, đã trở thành nạn nhân của những “cạm bẫy” mạng.

Do đó, việc giáo dục năng lực số ngay từ bậc trung học cơ sở – giai đoạn các em bắt đầu sử dụng internet và thiết bị di động nhiều hơn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Bộ sách mới chính là công cụ giúp giáo viên và học sinh cùng hình thành “hệ miễn dịch số”, biết bảo vệ bản thân, tôn trọng người khác và ứng xử có đạo đức trong không gian mạng.

Thể hiện vai trò tiên phong trong việc đưa chuyển đổi số vào giáo dục phổ thông

Nếu năng lực số giúp học sinh biết cách sống, học và làm việc trong thế giới công nghệ, thì trí tuệ nhân tạo (AI) mở ra cánh cửa để các em tư duy sáng tạo và thích ứng với tương lai lao động mới.

Nhiều chuyên gia cho rằng, giáo dục năng lực số và AI không thể chỉ dừng ở việc dạy cách dùng phần mềm hay công cụ. Điều quan trọng là hình thành tư duy số và đạo đức số, tức là cách con người hiểu, phản ứng và chịu trách nhiệm trong thế giới công nghệ.

Trong bộ sách, phần nội dung về AI được trình bày nhẹ nhàng, dễ hiểu, giúp học sinh tiếp cận khái niệm “máy có trí thông minh” thông qua các ví dụ sinh động: Từ trợ lý ảo, robot, xe tự lái đến thuật toán gợi ý video hay hình ảnh nhận diện khuôn mặt. Các hoạt động trong sách hướng đến việc giúp học sinh hiểu về trí tuệ nhân tạo, đồng thời nhận thức được trách nhiệm đạo đức khi sử dụng công nghệ.

Là đơn vị nòng cốt trong xuất bản sách giáo khoa và tài liệu giáo dục quốc gia, NXB Giáo dục Việt Nam đang thể hiện vai trò tiên phong trong việc đưa chuyển đổi số vào giáo dục phổ thông.

Việc phát triển bộ sách "Giáo dục năng lực số và trí tuệ nhân tạo" lớp 6, 7, 8, 9 không chỉ nhằm đáp ứng chương trình giáo dục mới, mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn của NXB Giáo dục Việt Nam: Xây dựng hệ sinh thái học tập số toàn diện – nơi mỗi học sinh không chỉ học trong sách giấy, mà còn có thể học qua sách điện tử, nền tảng học trực tuyến, tài nguyên mở và công cụ AI hỗ trợ học tập.

Bên cạnh bản in truyền thống, bộ sách còn được tích hợp trên nền tảng học liệu số của NXB Giáo dục Việt Nam, giúp học sinh và giáo viên dễ dàng truy cập, tương tác, kiểm tra và mở rộng nội dung học tập. Đây là minh chứng cho nỗ lực kết nối giữa giáo dục và công nghệ, giữa tri thức sách vở và trải nghiệm thực tế số.

Giáo dục năng lực số và AI trong nhà trường không dừng lại ở mục tiêu công nghệ, mà sâu xa hơn là giáo dục nhân cách và giá trị sống trong kỷ nguyên mới

Một công dân số của thế kỷ XXI không chỉ cần kỹ năng dùng máy tính hay điện thoại thông minh, mà còn phải có tư duy phản biện, khả năng hợp tác, sáng tạo và trách nhiệm xã hội. Chính vì thế, giáo dục năng lực số và AI trong nhà trường không dừng lại ở mục tiêu công nghệ, mà sâu xa hơn là giáo dục nhân cách và giá trị sống trong kỷ nguyên mới.

Những bài học về bảo mật thông tin cá nhân, tôn trọng bản quyền, ứng xử văn minh trên mạng hay đạo đức trong sử dụng AI – tất cả đều góp phần hình thành nên bản sắc công dân số Việt Nam: thông minh, nhân văn và hội nhập. Đó cũng là hành trang để thế hệ trẻ bước ra thế giới, sẵn sàng tham gia vào nền kinh tế tri thức và sáng tạo toàn cầu.

Từ lớp học hôm nay, những công dân số tương lai đang được hình thành không chỉ biết “click chuột” mà còn biết chọn lựa, biết sáng tạo, biết chịu trách nhiệm.

Bằng sự chủ động, sáng tạo và tầm nhìn dài hạn, NXB Giáo dục Việt Nam đã và đang góp phần thực hiện mục tiêu lớn của ngành giáo dục – xây dựng thế hệ học sinh Việt Nam tự tin bước vào thế giới số, làm chủ công nghệ, hướng tới tương lai bền vững và nhân văn.

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/bo-sach-giao-duc-nang-luc-so-va-tri-tue-nhan-tao-dap-ung-muc-tieu-phat-trien-cong-dan-so-10401164.html