Bước đi mở ra hy vọng

2 giờ trướcBài gốc

Nông dân Đồng bằng sông Cửu Long dần chuyển đổi sang phương thức canh tác thông minh nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu.

Mối đe dọa chực chờ và “tấm khiên” công nghệ

Vùng châu thổ sông Cửu Long có 17 cửa sông với tổng chiều rộng khoảng 25 km. Sự trao đổi nước từ biển vào đã và tiếp tục gia tăng từ 25-65%, khiến diện tích bị ngập triều và xâm nhập mặn tăng theo. Trong suốt 30 năm qua, mực nước biển đã dâng khoảng 20 cm, đỉnh triều tăng nhiều hơn chân triều, khiến vùng đất màu mỡ này chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Đây chính là một trong ba vùng châu thổ được xếp vào nhóm cực kỳ nguy cấp do biến đổi khí hậu, gồm hạ lưu sông Mekong (Việt Nam), sông Ganges- Brahmaputra (Bangladesh) và sông Nile (Ai Cập).

Không còn là những dự báo trên lý thuyết, các nghiên cứu mới nhất của Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) của Liên hợp quốc cho thấy viễn cảnh báo động. Nếu mực nước biển chỉ dâng cao thêm 100 cm, Việt Nam có nguy cơ mất đi 40.000 km2, chiếm 12,1% tổng diện tích hiện có, ảnh hưởng tới nơi sinh sống của khoảng 17,1 triệu người. Khoảng 47,29% diện tích đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ bị ngập đe dọa nghiêm trọng đến nỗ lực thực hiện mục tiêu xóa đói, giảm nghèo cũng như bài toán phát triển bền vững.

Để đối phó với biến đổi khí hậu, các nhà khoa học đang dần hoàn thiện những tấm khiên công nghệ, nơi AI được xem như “bộ não” chỉ huy và IoT giống như hệ thống “giác quan” nhạy bén. Tại Hội thảo quốc tế về giải pháp công nghệ và tiêu chuẩn ứng phó với nước biển dâng ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, GS Dũng Đào, giảng viên Trường đại học Griffith (Australia) đã phác thảo mô hình ứng dụng toàn diện, đặc biệt hiệu quả cho nông nghiệp.

Trước hết, hệ thống “giác quan” IoT cần được triển khai với các cảm biến nhỏ gọn. Chúng không chỉ đo mực nước mà còn liên tục thu thập dữ liệu về độ mặn của đất và nước, độ ẩm, cũng như những dịch chuyển nhỏ nhất để cảnh báo nguy cơ tiềm ẩn. Sau đó, dữ liệu sẽ được truyền về trung tâm theo thời gian thực, tạo nên một bức tranh sống động về sức khỏe của vùng đồng bằng.

Lúc này, “bộ não” AI phát huy vai trò tiếp nhận và phân tích khối dữ liệu khổng lồ. Từ đó, chúng ta có thể nhận được những dự báo sớm và chính xác thời điểm, phạm vi của các đợt xâm nhập mặn, giúp nông dân có đủ thời gian để chủ động đóng các cống ngăn mặn, tích trữ nước ngọt. Nông dân cũng sẽ nhận được các khuyến nghị tưới tiêu thông minh, tối ưu hóa việc sử dụng nước trong gia đình. Không những vậy, dữ liệu thu được từ đất theo thời gian sẽ hỗ trợ cộng đồng ra quyết định chuyển đổi cơ cấu cây trồng, gợi ý những loại giống chịu mặn tốt, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng đang thay đổi ở từng địa phương.

Vượt qua thách thức

Bất chấp những tiềm năng to lớn, việc ứng dụng những công nghệ trên vẫn còn gặp nhiều thách thức về kỹ thuật và kinh tế trong quá trình triển khai. Thí dụ, mạng lưới cảm biến và nền tảng phân tích dữ liệu hiện đang đứng trước đòi hỏi phải hoạt động hiệu quả ở các khu vực xa xôi có kết nối hạn chế, và vẫn phải bảo đảm khả năng truyền dữ liệu - xử lý đáng tin cậy.

Một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình chuyển đổi từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp thông minh là khả năng tiếp cận công nghệ và chi phí. Trong khi các trang trại quy mô lớn ngày càng áp dụng nông nghiệp chính xác dựa trên IoT, không ít hộ nông dân sẽ phải vật lộn với mức đầu tư cao cho cảm biến, lưu trữ dữ liệu và nền tảng phân tích hỗ trợ AI. Chưa kể, trình độ hiểu biết về kỹ thuật số còn hạn chế cũng chính là rào cản cho việc áp dụng rộng rãi.

Song, chúng ta cũng cần xem việc ứng dụng thành công AI và IoT là bước tiến mang tính chiến lược, hướng tới một nền an ninh lương thực bền vững. Nền tảng cơ sở dữ liệu cần được xây dựng và phát triển theo thời gian. Nhờ đó, chính phủ và các địa phương có thể xác định chính xác khu vực cần được ưu tiên đầu tư xây dựng hệ thống đê biển, cống ngăn mặn kiên cố, những vùng nào cần triển khai các dự án thủy lợi tích trữ nước ngọt quy mô lớn hay thiết lập lộ trình bài bản để tái cấu trúc nền nông nghiệp địa phương.

Công nghệ chỉ thật sự phát huy giá trị khi được ứng dụng và phát triển liên tục dựa trên thực tiễn đời sống. Điều này đòi hỏi một sự hợp tác chặt chẽ và đồng bộ giữa bốn nhà: nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp và đặc biệt là nhà nông. Các ứng dụng cảnh báo xâm nhập mặn hay khuyến nghị canh tác cần được thiết kế với giao diện thân thiện, dễ sử dụng trên điện thoại thông minh, để mọi người nông dân đều có thể tiếp cận và hưởng lợi.

Hành trình bảo vệ đồng bằng sông Cửu Long còn nhiều gian nan, nhưng những bước đi đầu tiên trong việc ứng dụng công nghệ đã mở ra những hy vọng mới. Bằng cách kết hợp hài hòa giữa kinh nghiệm canh tác nghìn đời với sức mạnh phân tích của trí tuệ nhân tạo, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua thách thức, không chỉ giữ vững vựa lúa mà còn kiến tạo một nền nông nghiệp thông minh, thích ứng và phát triển bền vững trong tương lai.

NHẬT DŨNG

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/buoc-di-mo-ra-hy-vong-post902685.html