Bước tiến quan trọng trong chiến lược ngoại giao năng lượng hạt nhân của Nga

3 giờ trướcBài gốc

Thông qua Rosatom và dự án Paks-2, Nga củng cố mạng lưới ảnh hưởng năng lượng tại EU (trong ảnh: Mô hình nhà máy điện hạt nhân Paks-2). Ảnh: Rosatom

Theo Tiến sĩ Sergey Sukhankin, nghiên cứu viên cao cấp tại Quỹ Jamestown (jamestown.org) và là Cố vấn tại Gulf State Analytics (Washington, D.C.), Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Hungary gần đây đã cấp giấy phép chính thức cho tập đoàn hạt nhân nhà nước Nga Rosatom để bắt đầu xây dựng dự án nhà máy điện hạt nhân Paks-2. Công việc xây dựng dự kiến bắt đầu vào tháng 2/2026, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong chiến lược ngoại giao năng lượng hạt nhân của Moskva tại châu Âu.

Năng lượng hạt nhân như công cụ ngoại giao

Từ thời Liên Xô, Moskva đã coi năng lượng hạt nhân không chỉ đơn thuần là công nghệ sản xuất điện. Khái niệm Chính sách Đối ngoại năm 2023 của Liên bang Nga đã ngầm đề cập đến năng lượng hạt nhân như một trong những công cụ của chính sách đối ngoại và là phương tiện để tăng cường hình ảnh quốc tế.

Các nhà phân tích Nga định nghĩa "ngoại giao năng lượng hạt nhân" là một lĩnh vực hoạt động ngoại giao mang tính chức năng nhằm thúc đẩy chính sách năng lượng đối ngoại thông qua các cuộc đàm phán, các thỏa thuận chính thức và sự tham gia của các doanh nghiệp nhà nước và tổ chức quốc tế.

Moskva đã đạt được những tiến bộ đáng kể từ đầu những năm 2000 - khi chính sách ngoại giao năng lượng của Nga chủ yếu dựa vào các nguồn năng lượng không tái tạo - đến những năm 2020, khi ngành năng lượng hạt nhân nổi lên như một trụ cột trong ảnh hưởng quốc tế của Nga.

Vị thế thống trị của Rosatom

Rosatom là nhà sản xuất và xuất khẩu lò phản ứng hạt nhân hàng đầu thế giới. Tính đến giữa năm 2024, Rosatom đang cung cấp 26 trong số 59 lò phản ứng đang được xây dựng trên toàn cầu. Rosatom đang xây dựng ít nhất 20 trong số các lò phản ứng này bên ngoài Nga, với các khách hàng bao gồm Bangladesh, Trung Quốc, Ai Cập, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngoại giao năng lượng hạt nhân mang lại cho Nga ba lợi thế cạnh tranh. Thứ nhất, các dự án năng lượng hạt nhân có vòng đời đặc biệt dài. Các giai đoạn xây dựng, vận hành và ngừng hoạt động của một nhà máy điện hạt nhân kéo dài từ 60 đến 80 năm, tạo ra một mạng lưới dày đặc các nghĩa vụ và các tương tác chính trị và kỹ thuật thường xuyên.

Thứ hai, sự phức tạp về công nghệ trong việc cung cấp nhiên liệu, dịch vụ bảo trì, đào tạo nhân sự và các sáng kiến nghiên cứu chung mở rộng hợp tác sang nhiều ngành công nghiệp hỗ trợ và lĩnh vực hợp tác.

Thứ ba, năng lượng hạt nhân, với tư cách là nguồn năng lượng carbon thấp, cho phép Nga sử dụng nó như một phần của "quyền lực mềm" bằng cách đào tạo nhân sự, cung cấp các chương trình giáo dục và tương tác với dư luận thông qua các sự kiện truyền thông và chuyến thăm của phái đoàn.

Quốc hội Hungary ban đầu đã phê duyệt việc xây dựng hai tổ máy phản ứng mới tại khu vực Paks vào năm 2009, nhưng việc thực hiện đã bị trì hoãn do các thủ tục kéo dài với Ủy ban châu Âu. Năm 2014, Nga và Hungary đã ký một thỏa thuận liên chính phủ về việc xây dựng Paks-2, trong đó chỉ định Rosatom là nhà thầu chính.

Kế hoạch dự kiến xây dựng hai tổ máy phản ứng VVER-1200 với tổng công suất 2.400 megawatt, được tài trợ thông qua khoản vay nhà nước của Nga lên tới 10 tỷ euro. Nhà máy điện hạt nhân Paks hiện tại đã được kết nối với lưới điện vào những năm 1980 và hiện đang cung cấp gần một nửa lượng điện của Hungary. Hai lò phản ứng mới dự kiến sẽ tăng gấp đôi công suất phát điện hạt nhân của nước này.

Đối với chính phủ của Thủ tướng Viktor Orbán, Paks-2 đã trở thành biểu tượng cho "chủ quyền năng lượng" của Hungary, nhằm củng cố quyền tự chủ của đất nước trong Liên minh châu Âu (EU).

Tranh cãi với EU và vai trò của Mỹ

Năm 2017, Ủy ban châu Âu đã phê duyệt phương án tài trợ nhà nước của Hungary cho dự án này. Tuy nhiên, vào năm 2015, Tòa án Công lý EU đã hủy bỏ quyết định này, phán quyết rằng Ủy ban châu Âu đã không đánh giá đầy đủ liệu cơ chế hỗ trợ nhà nước có tuân thủ các quy tắc cạnh tranh và đấu thầu công khai của EU hay không.

Chính phủ Hungary và Đại sứ Nga tại Hungary tuyên bố rằng phán quyết của tòa án sẽ không ảnh hưởng đến việc thực hiện dự án. Điều này tạo ra một tiền lệ tiềm năng mà Moskva có thể tận dụng trong các cuộc đàm phán với các đối tác khác.

Ngày 21/11, Bộ Tài chính Mỹ, thông qua Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài, đã cấp Giấy phép số 132, cho phép các ngân hàng Nga tham gia tài trợ cho dự án Paks-2, cho thấy sự phức tạp trong việc áp dụng các lệnh trừng phạt.

Nếu hoàn thành theo kế hoạch, dự án Paks-2 sẽ tạo ra ba loại liên kết, có thể đẩy Hungary hướng vào Nga.

Thứ nhất, Hungary sẽ phụ thuộc vào Nga về mặt tài chính. Một phần đáng kể chi phí của nhà máy được trang trải bằng khoản vay dài hạn từ nhà nước Nga, tạo ra một chương trình nghị sự song phương ổn định trong nhiều thập kỷ tới.

Thứ hai, Hungary sẽ phụ thuộc vào Nga về mặt công nghệ bằng cách lựa chọn các lò phản ứng VVER-1200 - được coi là "tiêu chuẩn vàng" cho các nhà máy điện hạt nhân mới của Nga. Điều này tạo ra sự phụ thuộc kéo dài hàng thập kỷ, lên đến 60 năm, vào Nga, bao gồm cả dịch vụ và hỗ trợ bảo trì.

Thứ ba, Budapest có khả năng dẫn đến sự phụ thuộc chiến lược lâu dài vào kiến thức và chuyên môn. Việc đào tạo các chuyên gia Hungary, trao đổi chuyên môn và các chuyến thăm của phái đoàn giúp tạo ra các liên kết và các cộng đồng chuyên nghiệp bền vững.

Tác động đến EU và NATO

Các nguồn tin của Nga tuyên bố rằng, ngoài nhà thầu chính của Nga, dự án còn có sự tham gia của một số công ty Mỹ, Đức, Pháp, Thụy Điển, Áo và 94 công ty Hungary.

Điều này có thể dần làm suy yếu hiệu quả tổng thể của chế độ trừng phạt kinh tế hiện hành đối với Nga. Trường hợp của Paks-2 minh họa những vai trò thực sự liên quan đến việc Nga tăng cường vị thế trong an ninh năng lượng của châu Âu.

Công Thuận/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/buoc-tien-quan-trong-trong-chien-luoc-ngoai-giao-nang-luong-hat-nhan-cua-nga-20251226181227291.htm