Bứt phá xuất khẩu 4 trái cây chủ lực của Việt Nam

5 giờ trướcBài gốc

Phát biểu tại Diễn đàn “Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế: Chanh leo, chuối, dứa, dừa”, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức sáng 18/7, ông Nguyễn Như Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng trái cây Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò động lực trong tăng trưởng nông nghiệp, nâng cao thu nhập cho nông dân, đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu nông sản cả nước, trong đó chanh dây, chuối, dứa và dừa hội tụ nhiều lợi thế cũng như tiềm năng xuất khẩu.

Vẫn thiếu sản phẩm xuất khẩu "tỷ đô"

Theo báo cáo của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, hiện Việt Nam có hơn 1,3 triệu ha cây ăn quả với sản lượng khoảng 15 triệu tấn mỗi năm. Trong đó, chuối chiếm diện tích 161.000ha với kim ngạch xuất khẩu đạt gần 380 triệu USD vào năm 2024, giúp Việt Nam trở thành nước xuất khẩu chuối lớn thứ 9 thế giới.

Dứa cũng đạt diện tích trên 52.000ha, dừa gần 202.000ha và chanh leo hơn 12.000ha. Tất cả đều đang có xu hướng phát triển chế biến sâu xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch sang Hoa Kỳ, Hàn Quốc, EU, Trung Quốc...

Việt Nam có hơn 1,3 triệu ha cây ăn quả với sản lượng khoảng 15 triệu tấn mỗi năm.

Dù quy mô sản xuất nông nghiệp có xu hướng tăng, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ lưu ý, đến nay chỉ có mặt hàng sầu riêng nổi bật vươn lên thành sản phẩm trái cây duy nhất lọt vào nhóm xuất khẩu "tỷ đô", với kim ngạch đạt gần 2,3 tỷ USD năm 2023 và 3,3 tỷ USD năm 2024. Trong khi đó, những mặt hàng từng có vị thế như thanh long lại sụt giảm mạnh, từ hơn 1 tỷ USD xuống chỉ còn 534 triệu USD năm 2024.

“Thực tế này cho thấy vẫn còn rất nhiều việc cần triển khai để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn hiện nay. Đây không phải là việc của riêng ai, mà là trách nhiệm chung của các cơ quan chức năng, doanh nghiệp, nông dân và hợp tác xã” ông Cường nhấn mạnh.

Lấy ví dụ từ thực tế của DN để nói về chanh leo, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Nafoods, tin tưởng tiềm năng kinh tế của ngành hàng trái cây này có thể đạt mốc xuất khẩu tỷ đô.

“Từ con số 0 cách đây 10 năm, ngành chanh dây đã tạo ra giá trị kinh tế đáng kể (mảng cô đặc và puree cán mốc 300 triệu USD, cả quả tươi có thể đạt hơn 500 triệu USD trong năm nay), và có tiềm năng cán mốc 1 tỷ USD nếu quy hoạch tốt và thị trường Trung Quốc mở rộng”, ông Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ.

Ông Hùng cho hay, chanh dây là cây công nghiệp ngắn ngày, chỉ mất 6 tháng từ khi trồng đến thu hoạch, với vòng đời kinh tế 18 tháng (mặc dù có thể kéo dài 3-4 năm nhưng cần thay giống để đảm bảo năng suất cao). Giống chanh dây tím của Việt Nam, đặc biệt là của Nafoods, được thế giới đón nhận mạnh mẽ dưới dạng quả tươi, khác biệt với giống vàng chua ở Nam Mỹ. Châu Âu là thị trường xuất khẩu quả tươi quan trọng, ước tính khoảng 5.000-7.000 tấn mỗi năm.

Về tiềm năng thị trường, đại diện DN này ước tính nhu cầu toàn cầu đối với chanh dây cô đặc và puree khoảng 30.000 tấn mỗi loại mỗi năm, với tốc độ tăng trưởng 6-7% nhưng không phải là vô hạn. Tuy nhiên, thị trường Trung Quốc nếu mở cửa sẽ tạo ra nhu cầu rất lớn cho quả tươi, đặc biệt trong mùa đông khi họ không thể trồng.

Đặc biệt, năng suất chanh dây Việt Nam vượt trội hơn gấp đôi so với Nam Mỹ (40-60 tấn/ha so với 15-20 tấn/ha), mang lại lợi thế cạnh tranh lớn về chi phí sản xuất (khoảng 20.000 đồng/kg quả) và giá xuất khẩu (60.000-70.000 đồng/kg). Điều này cho thấy tiềm năng kinh tế rất lớn: mỗi hecta chanh dây có thể mang lại doanh thu khoảng 1 tỷ đồng cho nông dân.

Để phát triển bền vững với loại trái cây này, ông Hùng đề xuất cơ quan quản lý nhà nước cần có định hướng, quy hoạch rõ ràng, tránh tình trạng trồng ồ ạt khi giá cao dẫn đến rớt giá. Cần kiểm soát các thương lái Trung Quốc và nhà máy nước ngoài thu mua với giá quá thấp.

Thúc đẩy xuất khẩu bốn trái cây chủ lực

ThS. Ngô Quốc Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu II cho rằng, đến thời điểm ngành trái cây cần nhìn lại chiến lược phát triển. Ông Tuấn phân tích, với chanh dây, Việt Nam hiện đạt 163.000 tấn sản lượng/năm, chủ yếu từ Tây Nguyên. Định hướng đến 2030 là 300.000 tấn, với vùng trọng điểm là Lâm Đồng, Đắk Nông, Gia Lai. Chanh dây đang ở giai đoạn cuối để được Mỹ cấp phép nhập khẩu; đồng thời đã gửi hồ sơ sang Hàn Quốc, Thái Lan. Trong bối cảnh đã xuất khẩu 70-80% sản lượng, ngành cần tập trung vào giống sạch bệnh và nâng cao giá trị gia tăng.

Các chuyên gia cho rằng, để nâng cao giá trị trái cây xuất khẩu, mỗi doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân phải trở thành một mắt xích quan trọng trong việc minh bạch hóa và cam kết đảm bảo an toàn trong toàn bộ chuỗi giá trị xuất khẩu...

Hay như Dứa đạt 860.000 tấn, trồng chủ yếu ở ĐBSCL. Đến năm 2030, dự kiến đạt gần 1 triệu tấn, với diện tích mở rộng và trồng rải vụ để phục vụ chế biến, trái vụ. Dù đã xuất sang 122 quốc gia, Việt Nam chưa mở hồ sơ kỹ thuật cho thị trường mới. EU là thị trường tiềm năng có thể tận dụng qua EVFTA.

Còn chuối hiện đạt sản lượng 3 triệu tấn, là mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và EU. Với hơn 625.000 tấn xuất sang Trung Quốc năm 2024, ngành chuối được định hướng giữ vững thị phần bằng cách nâng cao chất lượng, mẫu mã và xây dựng thương hiệu.

Dừa là loại trái cây có diện tích lớn nhất, 202.000 ha, sản lượng 2,28 triệu tấn, chủ yếu từ ĐBSCL. Việt Nam thuộc nhóm quốc gia xuất khẩu dừa hàng đầu thế giới. Tới năm 2030, ngành sẽ chuyển sang chế biến sâu, sản xuất theo quy trình GAP, phát triển trồng xen, nuôi xen và tích hợp du lịch sinh thái miệt vườn, OCOP"...

Theo ThS. Tuấn, đây là thời điểm để ngành trái cây nhìn lại chiến lược phát triển, chuyển từ tăng sản lượng sang tăng chất lượng, công nghệ và thương hiệu. Chỉ khi đó, trái cây Việt Nam mới có thể bứt phá bền vững trên thị trường quốc tế.

“Muốn xuất khẩu tốt, chúng ta phải làm tốt truy xuất nguồn gốc và liên kết chuỗi. Theo đó, mỗi doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân phải trở thành một mắt xích quan trọng trong việc minh bạch hóa và cam kết đảm bảo an toàn trong toàn bộ chuỗi giá trị xuất khẩu”, ông Tuấn nhận định.

Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên cho rằng, để tận dụng tốt đầu ra và đạt quy mô tỷ đô, ngành trái cây phải có chiến lược rõ ràng và bài bản. Đơn cử với quả dứa, việc mở rộng vùng nguyên liệu, cải tiến giống, áp dụng công nghệ kỹ thuật để nâng cao năng suất và chất lượng là hết sức cần thiết. Nhà nước cũng cần quan tâm đầu tư hệ thống thủy lợi cho các vùng trồng dứa, ban hành chính sách hỗ trợ riêng cho nông dân và doanh nghiệp do chi phí đầu tư ban đầu khá cao.

"Đặc biệt, cần 'cởi trói' cho đất đai bằng các cơ chế như cổ phần hóa đất công, cho thuê hoặc đấu giá đất để khai thông nguồn lực, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển ngành dứa một cách bền vững”, ông Nguyên cho biết.

Hồng Hương

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn//thi-truong/but-pha-xuat-khau-4-trai-cay-chu-luc-cua-viet-nam-1108246.html