Các lá bài 'vừa đánh vừa xoa' của Mỹ với Iran về hạt nhân

6 giờ trướcBài gốc

Đài CNN ngày 26-6 dẫn bốn nguồn tin rằng chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thảo luận về khả năng hỗ trợ Iran sau cuộc chiến với Israel.

Những sự hỗ trợ này được cho là bao gồm cho phép Iran tiếp cận tới 30 tỉ USD để xây dựng một chương trình hạt nhân dân sự, nới lỏng các biện pháp trừng phạt và giải phóng hàng tỉ USD trong các quỹ bị đóng băng của Iran nhằm đưa Tehran quay trở lại bàn đàm phán.

Ưu đãi dành cho Iran

Theo các nguồn tin, những nhân vật chủ chốt từ Mỹ và Trung Đông đã trao đổi với phía Iran trong hậu trường, ngay cả khi các cuộc không kích dồn dập diễn ra ở Iran và Israel trong hai tuần qua. Các cuộc thảo luận đó vẫn tiếp tục trong tuần này sau khi một thỏa thuận ngừng bắn được thiết lập.

Các quan chức trong chính quyền ông Trump nhấn mạnh rằng đã có một số đề xuất được đưa ra. Đây là những đề xuất sơ bộ và đang được điều chỉnh, với một điều kiện bất di bất dịch: Iran không được làm giàu uranium – điều mà Tehran liên tục khẳng định là cần thiết.

Bản đề xuất được thống nhất trong cuộc họp bí mật kéo dài nhiều giờ tại Nhà Trắng giữa Đặc phái viên tổng thống Mỹ về Trung Đông - ông Steve Witkoff và các đối tác vùng Vịnh vào ngày 20-6, một ngày trước khi Mỹ không kích Iran.

Đặc phái viên tổng thống Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff tại Phòng Tình huống của Nhà Trắng vào ngày 21- 6. Ảnh: WHIT HOUSE

Trong số các điều khoản đang được thảo luận có một khoản đầu tư ước tính từ 20 đến 30 tỉ USD vào một chương trình hạt nhân mới của Iran mà không làm giàu uranium, nhằm phục vụ mục đích năng lượng dân sự.

Một quan chức Mỹ khẳng định số tiền này sẽ không đến trực tiếp từ Mỹ vì Washington muốn các đối tác Ả Rập chi trả phần lớn. Việc đầu tư vào các cơ sở năng lượng hạt nhân của Iran đã được đề cập trong các vòng đàm phán hạt nhân gần đây giữa Washington và Tehran ở Oman.

“Mỹ sẵn sàng dẫn dắt các cuộc đàm phán này với Iran. Và sẽ cần ai đó chi tiền để xây dựng chương trình hạt nhân, nhưng chúng tôi sẽ không cam kết khoản chi đó” - một quan chức trong chính quyền ông Trump nói với CNN.

Các ưu đãi khác bao gồm khả năng dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt đối với Iran và cho phép Tehran tiếp cận khoản 6 tỉ USD đang bị phong tỏa trong các tài khoản ngân hàng nước ngoài.

Một đề xuất khác được đưa ra vào tuần trước và hiện đang được xem xét là để các đồng minh do Mỹ hậu thuẫn tại vùng Vịnh chi tiền thay thế cơ sở hạt nhân Fordow bằng chương trình hạt nhân không làm giàu uranium.

Fordow là căn cứ hạt nhân của Iran sâu trong núi mà Mỹ đã tấn công bằng bom xuyên boong-ke cuối tuần qua. Hiện chưa rõ liệu Iran có thể tiếp tục sử dụng địa điểm này hay không, cũng chưa rõ mức độ nghiêm túc của đề xuất này ra sao.

Một quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump nhấn mạnh rằng tất cả các đề xuất hiện có đều nhằm ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.

Mỹ cho biết Iran có thể có một chương trình hạt nhân phục vụ mục đích dân sự hòa bình, nhưng không được tự làm giàu uranium cho chương trình đó. Thay vào đó, Mỹ gợi ý rằng Iran có thể nhập khẩu uranium đã được làm giàu. Ông Witkoff so sánh chương trình tiềm năng này với mô hình của Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).

“Có rất nhiều ý tưởng đang được các bên khác nhau đưa ra” - một nguồn tin quen thuộc với các cuộc thảo luận nói với CNN.

“Tôi cho rằng hoàn toàn chưa rõ điều gì sẽ xảy ra” - theo một nguồn tin khác, người từng tham gia năm vòng đàm phán đầu tiên giữa Mỹ và Iran trước khi xảy ra các cuộc không kích của Israel và Mỹ nhằm vào chương trình hạt nhân Iran.

Theo các nguồn tin, vào ngày 21-6, ngay trước khi Mỹ tiến hành không kích ba cơ sở hạt nhân của Iran, chính quyền Tổng thống Trump đã liên lạc với Tehran thông qua các bên trung gian.

Thông điệp của Washington gồm hai phần: các đợt tấn công sắp tới của Mỹ sẽ có giới hạn, nhưng các điều kiện mà Mỹ đặt ra cho một thỏa thuận ngoại giao với Iran là rõ ràng và đơn giản, đó là không làm giàu uranium.

Triển vọng thỏa thuận hạt nhân Iran

Ngày 25-6, Đặc phái viên Witkoff nói với đài CNBC rằng Mỹ đang tìm kiếm một “thỏa thuận hòa bình toàn diện”.

“Giờ đây, vấn đề và cuộc đối thoại với Iran sẽ là: làm sao chúng tôi có thể tái xây dựng cho các bạn một chương trình hạt nhân dân sự tốt hơn mà không thể làm giàu uranium?” - ông Witkoff nói với CNBC.

Những ngày qua, các điều khoản được xây dựng trong cuộc họp bí mật của ông Witkoff vẫn đang là chủ đề thảo luận giữa Mỹ và Iran thông qua các bên trung gian khu vực, chủ yếu là Qatar.

Qatar cũng đóng vai trò then chốt trong việc làm trung gian cho thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Iran hồi đầu tuần, sẽ phối hợp chặt chẽ với Mỹ để bảo đảm xung đột không tái diễn, một nguồn tin cho biết thêm.

Hình ảnh vệ tinh ngày 22-6 do cho thấy thiệt hại tại căn cứ hạt nhân Fordow ở Iran sau cuộc không kích của Mỹ. Ảnh: MAXAR TECHNOLOGIES

Ông Trump vẫn tỏ ra thận trọng về triển vọng đạt được một thỏa thuận. “Có thể chúng tôi sẽ ký một thỏa thuận, tôi không biết. Với tôi, tôi không nghĩ nó là điều cần thiết” - ông Trump nói tại cuộc họp báo ngày 25-6.

Dù tổng thống Mỹ công khai tỏ ra thờ ơ với việc theo đuổi một thỏa thuận hạt nhân mới sau khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn Israel-Iran, nhiều cố vấn của ông tin rằng việc theo đuổi một thỏa thuận dài hạn sẽ bảo đảm cho lệnh ngừng bắn được duy trì.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 25-6 nói rằng bất kỳ thỏa thuận hạt nhân nào cũng sẽ phụ thuộc vào việc Iran có sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Mỹ hay không, thay vì thông qua trung gian.

“Chúng tôi muốn có quan hệ hòa bình với bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Vì vậy, điều đó rõ ràng sẽ phụ thuộc vào việc Iran có sẵn sàng không chỉ tham gia vào tiến trình hòa bình, mà còn đàm phán trực tiếp với Mỹ, chứ không phải qua bên thứ ba hay thứ tư” - ông Rubio nói.

Chính quyền Mỹ có thể sẽ có cơ hội trình bày một bản điều khoản sơ bộ với Iran. Tổng thống Trump ngày 25-6 cho biết Mỹ và Iran sẽ gặp nhau vào tuần tới. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran - ông Esmail Baghaei nói rằng Tehran từ chối xác nhận cuộc gặp.

Các nguồn tin am hiểu cuộc đàm phán nói với CNN rằng hiện chưa có ngày cụ thể nào được ấn định.

Chính quyền ông Trump kỳ vọng rằng sau những sự kiện trong hai tuần qua, Iran có khả năng sẽ nhượng bộ trước các điều kiện của Mỹ và chấm dứt các nỗ lực có thể đưa Tehran tiến gần hơn đến việc phát triển vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, các chuyên gia về Iran cảnh báo một kịch bản ngược lại: Tehran có thể sẽ quyết định rằng nước này cần sở hữu vũ khí hạt nhân sau các diễn biến vừa qua. Đơn cử, hồi đầu tuần, quốc hội Iran đã thông qua luật chấm dứt hợp tác với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA).

THẢO VY

Nguồn PLO : https://plo.vn/cac-la-bai-vua-danh-vua-xoa-cua-my-voi-iran-ve-hat-nhan-post857438.html