Các nước Arab 'chùn bước' trước sứ mệnh bình ổn Gaza, vì sao?

3 giờ trướcBài gốc

Các nước Arab tỏ ra ngày càng e dè trước viễn cảnh phải “thừa hưởng” một Gaza bất ổn. (Nguồn: EPA)

Cảnh giác với nguy cơ bị kéo vào xung đột

Trang mạng Al-Monitor vừa qua đã có bài phân tích cho rằng dù lệnh ngừng bắn tại Gaza đã bước sang giai đoạn mới, song kế hoạch hậu xung đột do Mỹ thúc đẩy đang vấp phải nghi ngại ngày càng lớn từ các nước Arab.

Nhiều quốc gia trong khu vực từ chối triển khai quân hoặc tài trợ tái thiết, lo ngại bị lôi kéo vào xung đột mới, trong khi Washington vẫn chưa đưa ra bảo đảm rõ ràng về việc giải giáp Hamas và cơ chế an ninh lâu dài cho Dải Gaza.

Khi nỗ lực ngoại giao quốc tế tại Gaza chuyển trọng tâm sang ổn định và tái thiết sau xung đột, các chuyên gia cảnh báo rằng các quốc gia Arab có thể sẽ do dự trong việc gửi quân hoặc đóng góp tài chính nếu không có sự hậu thuẫn vững chắc của Mỹ và bảo đảm rõ ràng rằng Hamas sẽ giải giáp và xung đột sẽ không tái diễn.

Điều này tạo nên một phép thử đối với kế hoạch hậu xung đột của Washington.

Mỹ đang thúc đẩy việc thành lập Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) để giám sát quá trình chuyển tiếp của Gaza và huấn luyện cảnh sát Palestine - một phần trong kế hoạch 20 điểm của Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhằm ngăn chặn sự hồi sinh của Hamas, đồng thời đặt nền tảng cho sự trở lại của Chính quyền Palestine (PA) đã được cải tổ tại Dải Gaza.

Tuy nhiên, tình hình chưa hề ổn định. Ngày 28/10, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ra lệnh tiến hành các cuộc không kích “mạnh mẽ” tại Gaza sau khi các quan chức Israel cho biết lực lượng của họ bị Hamas tấn công ở thành phố Rafah, khiến một binh sĩ thiệt mạng. Hamas phủ nhận trách nhiệm.

Trong khi đó, khi lực lượng Israel rút khỏi nhiều khu vực của Gaza, các tay súng Hamas được cho là đang tái tập hợp, đặc biệt tại Thành phố Gaza, tái lập quyền kiểm soát.

Khi căng thẳng vẫn âm ỉ và chi phí tái thiết ngày càng lớn, các nước Arab tỏ ra ngày càng e dè trước viễn cảnh phải “thừa hưởng” một Gaza bất ổn, đối diện với nguy cơ bị lôi kéo vào xung đột, thiếu các đảm bảo an ninh rõ ràng và chưa có kế hoạch chính trị dài hạn cho vùng lãnh thổ này.

Câu hỏi về vai trò của Mỹ

Những lo ngại càng được nhân lên trước câu hỏi về vai trò của Mỹ, yếu tố mà các chuyên gia cho rằng sẽ quyết định liệu các nước khu vực có gửi quân hay không.

Hiện vẫn chưa rõ quốc gia nào có thể tham gia lực lượng ổn định quốc tế. Ban đầu, Jordan và Ai Cập được xem là ứng viên tiềm năng vì họ có kinh nghiệm phối hợp an ninh với Israel và huấn luyện lực lượng Palestine, song Jordan giờ đã công khai tỏ ý dè dặt.

Bilal Saab, chuyên gia của Chatham House, lưu ý rằng các nước trong khu vực “sẽ không gửi quân để ổn định Gaza nếu Mỹ không làm như vậy”.

Tuy nhiên, Washington đã khẳng định sẽ không đưa quân vào Gaza. Chuyên gia Saab cho rằng các nước Arab muốn có cam kết rằng Mỹ sẽ duy trì vai trò can dự cả về ngoại giao lẫn quân sự.

Ngày 19/10, báo The National của Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE) đưa tin lực lượng này sẽ gồm 4.000 binh sĩ từ Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan và Indonesia. Tuy nhiên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã phản đối việc Thổ Nhĩ Kỳ tham gia lực lượng ổn định quốc tế.

Trong chuyến thăm Israel, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 23/10 nói rằng lực lượng ổn định quốc tế sẽ chỉ bao gồm “những quốc gia mà Israel cảm thấy thoải mái”. Quan hệ Israel-Thổ Nhĩ Kỳ đã xấu đi nghiêm trọng trong xung đột Gaza, khi Ankara cắt đứt quan hệ thương mại với Israel.

Canh bạc nhiều rủi ro

Thêm vào đó, các chính phủ vùng Vịnh cũng ngần ngại gánh khoản chi tái thiết ước tính 70 tỷ USD nếu không có cam kết chính trị và an ninh rõ ràng từ Washington về cách thức giải giáp Hamas và định hình khuôn khổ chính trị hậu xung đột.

Theo Bloomberg, Saudi Arabia dự kiến sẽ dựa vào Qatar, UAE và có thể là Kuwait để đóng góp phần lớn ngân sách tái thiết Gaza, khi Riyadh đang phải đối mặt với thâm hụt ngân sách ước tính 5,3% GDP năm 2025 (khoảng 65 tỷ USD) do giá dầu giảm, chi tiêu công tăng và các dự án lớn trong khuôn khổ Tầm nhìn 2030.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định việc trông chờ vào các nước vùng Vịnh khác có thể gặp khó khăn vì “mỗi nước đều có điều kiện riêng”.

Kế hoạch 20 điểm của Tổng thống Trump cho biết một khi tiến trình tái thiết Gaza đạt tiến bộ và các cải cách của PA được thực hiện, “các điều kiện có thể chín muồi để mở ra con đường khả thi hướng tới quyền tự quyết và nhà nước Palestine”.

Tuy nhiên, kế hoạch không đưa ra cam kết cụ thể nào về cơ chế thực thi, thời gian hay vai trò của các bên quốc tế. Sau nhiều vòng tái thiết Gaza trước đây (từ 2014-2021), các dự án do vùng Vịnh tài trợ liên tục bị phá hủy trong các vòng xung đột mới, khiến các nhà tài trợ dè dặt rót thêm tiền cho những thỏa thuận ngắn ngủi.

Phản ứng của Israel là then chốt

Các nước vùng Vịnh không chỉ lo về rủi ro tài chính và an ninh, mà còn về việc ai sẽ kiểm soát Gaza trong tương lai. Saudi Arabia nhấn mạnh rằng mọi nỗ lực tái thiết lớn phải đi kèm việc chuyển giao quyền lực cho một PA được cải tổ.

UAE cũng cho rằng một PA cải tổ có thể là lựa chọn khả thi để điều hành Gaza hậu xung đột. Tại hội nghị giải pháp hai nhà nước ở New York hồi tháng 7, Bộ trưởng Nhà nước UAE kêu gọi “một cách tiếp cận triệt để để cải cách vấn đề quản trị và an ninh, bảo đảm trao quyền cho một PA hợp pháp, có năng lực và có trách nhiệm”.

Các chính phủ khu vực đã tuyên bố rõ rằng mọi sự hiện diện an ninh hậu xung đột tại Gaza phải dựa trên cơ sở được quốc tế phê chuẩn.

Các nhà ngoại giao Mỹ, Pháp và Anh đang soạn một nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) để xác định sứ mệnh của lực lượng ổn định quốc tế.

Tiền lệ khu vực được nhắc tới là Lực lượng Lâm thời LHQ tại Liban (UNIFIL), được thành lập năm 1978 và mở rộng sau Nghị quyết 1701 (2006) nhằm giám sát ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah.

Một sứ mệnh tại Gaza có thể mô phỏng mô hình UNIFIL, xác định ai có quyền triển khai lực lượng, phạm vi hoạt động (tuần tra biên giới, huấn luyện an ninh, giám sát vi phạm ngừng bắn), cũng như quy tắc phối hợp với lực lượng địa phương và Israel.

Tuy nhiên, việc giành được sự chấp thuận của Israel sẽ là trở ngại lớn, bởi giới chức Israel lâu nay coi UNIFIL là không hiệu quả, cho rằng lực lượng này đã để Hezbollah củng cố vị thế ở miền Nam Lebanon.

Ngoài tính pháp lý, một số nước Arab còn muốn có cơ chế phối hợp chi tiết để tránh va chạm với Israel và quan trọng hơn là vai trò hiện diện rõ ràng của Mỹ, dù không triển khai quân ở Gaza, chỉ cần làm tín hiệu cho thấy Mỹ vẫn gắn bó với tiến trình này.

Vy Anh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/cac-nuoc-arab-chun-buoc-truoc-su-menh-binh-on-gaza-vi-sao-333413.html