Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiết sữa của bà mẹ

một ngày trướcBài gốc

Việc nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ phụ thuộc vào chế độ ăn uống hay nghỉ ngơi của người mẹ mà còn liên quan mật thiết đến cơ chế sinh học của cơ thể – đặc biệt là phản xạ tiết sữa và các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tạo sữa. Nắm vững những kiến thức cơ bản về hoạt động này sẽ giúp các bà mẹ yên tâm hơn và nuôi con hiệu quả hơn.

Phản xạ oxytocin – "chìa khóa" của việc tiết sữa

Theo Tài liệu Nuôi dưỡng trẻ nhỏ của Bộ Y tế, oxytocin là một hormone đóng vai trò quan trọng trong phản xạ phun sữa – hay còn gọi là phản xạ oxytocin. Khi phản xạ này hoạt động tốt, sữa sẽ được tiết ra đều đặn và đầy đủ hơn cho trẻ bú.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, yếu tố tâm lý ảnh hưởng rất lớn đến phản xạ oxytocin. Khi người mẹ cảm thấy thoải mái, được gần gũi con, tin tưởng rằng sữa của mình là tốt nhất cho trẻ, phản xạ tiết sữa sẽ hoạt động hiệu quả hơn. Việc ngắm nhìn, vuốt ve con hay nghe tiếng con khóc cũng có tác dụng hỗ trợ tích cực.

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá tình tạo sữa.

Ngược lại, những cảm xúc tiêu cực như đau đớn, lo lắng, hoặc nghi ngờ mình không đủ sữa có thể tạm thời làm gián đoạn phản xạ oxytocin, khiến sữa không tiết ra như bình thường. Tuy nhiên, điều này chỉ mang tính chất nhất thời.

Vì vậy, việc mẹ và bé được ở bên nhau là yếu tố then chốt giúp duy trì phản xạ tiết sữa. Nếu mẹ bị cách ly khỏi con giữa các cữ bú – ví dụ như trong thời gian nằm viện hoặc vì điều kiện sinh hoạt – sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến việc tạo sữa.

Làm gì để hỗ trợ phản xạ tiết sữa?

Để phản xạ oxytocin hoạt động tốt, cần đảm bảo các yếu tố sau:

Mẹ luôn được ở gần con, có cơ hội vuốt ve, trò chuyện, tiếp xúc với con thường xuyên.

Duy trì cảm giác thoải mái, dễ chịu cho người mẹ.

Củng cố niềm tin vào khả năng nuôi con bằng sữa mẹ.

Tránh đề cập đến những điều khiến mẹ nghi ngờ khả năng tạo sữa của bản thân.

Những hỗ trợ về mặt tâm lý và môi trường này cần được gia đình và nhân viên y tế chú trọng, đặc biệt trong những ngày đầu sau sinh – khi quá trình tiết sữa đang thiết lập.

Chất ức chế – cơ chế tự điều tiết của cơ thể

Một yếu tố khác ảnh hưởng trực tiếp đến việc tạo sữa là sự tồn tại của một chất ức chế trong chính sữa mẹ. Khi vú quá đầy sữa, chất này sẽ tác động lên các tế bào tiết sữa, khiến quá trình tạo sữa tạm dừng. Cơ chế này có ý nghĩa bảo vệ, giúp vú không bị tổn thương do tích tụ sữa quá mức – đặc biệt trong các trường hợp trẻ mất hoặc phải ngừng bú mẹ vì lý do nào đó.

Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là: nếu trẻ bú hết sữa hoặc mẹ vắt hết sữa ra khỏi vú, chất ức chế này sẽ không còn tác dụng. Khi đó, vú sẽ tạo sữa nhiều hơn. Nghĩa là vú càng "rỗng" thì càng có khả năng tạo thêm sữa mới.

Điều này lý giải vì sao nếu trẻ bú lệch – bú một bên nhiều hơn – thì bên vú đó sẽ lớn hơn và tiết nhiều sữa hơn. Đồng thời, nếu trẻ ngừng bú một bên vú trong thời gian dài, vú đó cũng sẽ dừng tiết sữa.

Mẹ cần làm gì để duy trì nguồn sữa?

Để đảm bảo cơ thể mẹ tiếp tục sản xuất đủ sữa cho trẻ, cần chú ý một số điều sau:

Cho trẻ bú hết sữa mỗi lần hoặc vắt hết sữa ra khỏi vú nếu trẻ không bú hết.

Nếu trẻ không thể bú vì lý do sức khỏe, mẹ cần vắt sữa thường xuyên để kích thích cơ thể tiếp tục tạo sữa.

Hiểu rằng không có sự khác biệt về phản xạ tạo sữa và tiết sữa giữa các bà mẹ sinh thường và sinh mổ – tất cả đều có khả năng nuôi con bằng sữa mẹ nếu được hỗ trợ đúng cách.

Các phản xạ tự nhiên của trẻ khi bú

Không chỉ cơ thể mẹ mà trẻ cũng có những phản xạ sinh học hỗ trợ quá trình bú mẹ. Có ba phản xạ tự nhiên chính ở trẻ sơ sinh:

Phản xạ tìm kiếm: Khi có vật chạm vào má hoặc môi, trẻ sẽ quay đầu, mở miệng và đưa lưỡi ra để tìm kiếm vú mẹ.

Phản xạ mút: Khi có vật chạm vào vòm miệng, trẻ sẽ bắt đầu động tác mút.

Phản xạ nuốt: Khi miệng đầy sữa, trẻ sẽ tự động nuốt mà không cần học.

Những phản xạ này là bản năng tự nhiên giúp trẻ bú mẹ một cách hiệu quả ngay từ khi mới chào đời. Mẹ không cần "dạy" trẻ mà chỉ cần tạo điều kiện thuận lợi để các phản xạ này được phát huy tối đa – như giữ trẻ gần vú mẹ, cho bú đúng cách và đủ lâu.

Khi trẻ bú, các xung động cảm giác từ núm vú truyền lên não, kích thích tuyến yên sản xuất prolactin. Prolactin vào máu rồi đến vú, kích thích các tế bào tiết sữa sản xuất sữa. Vì vậy cho trẻ bú càng nhiều vú càng sản xuất ra nhiều sữa.

Phần lớn prolactin tồn tại trong máu khoảng 30 phút sau bữa bú, giúp cho vú sản xuất sữa cho bữa bú tiếp theo. Bữa bú hiện tại là trẻ bú sữa đã được dự trữ sẵn trong vú. Ngoài vai trò quan trọng là hormone tạo sữa, prolactin còn có tác dụng ức chế sự rụng trứng; prolactin được tiết ra nhiều vào ban đêm. Vì vậy nuôi con bằng sữa mẹ và cho trẻ bú mẹ vào ban đêm vừa giúp cho việc tạo nhiều sữa hơn, vừa giúp bà mẹ chậm có thai lại.

Muốn tăng khả năng tiết sữa của bà mẹ, giúp bà mẹ tạo được nhiều sữa nuôi trẻ, cần cho bà mẹ ăn uống, nghỉ ngơi đầy đủ và hợp lý, đồng thời bà mẹ phải cho trẻ bú nhiều, bú thường xuyên và bú đúng cách.

Nuôi con bằng sữa mẹ là một quá trình tự nhiên nhưng cũng cần sự hiểu biết và hỗ trợ đúng cách. Việc duy trì cảm giác tích cực, tạo môi trường gần gũi với con và đảm bảo mẹ được chăm sóc về mặt tinh thần – tất cả đều góp phần duy trì nguồn sữa dồi dào, chất lượng. Hiểu rõ các cơ chế sinh học như phản xạ oxytocin, yếu tố ức chế và các phản xạ tự nhiên của trẻ sẽ giúp hành trình nuôi con bằng sữa mẹ trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.

Tô Hội

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/cac-yeu-to-anh-huong-den-viec-tiet-sua-cua-ba-me-169250807125242116.htm