Cai nghiện thuốc lá ở trẻ vị thành niên: Sự đồng hành của gia đình đóng vai trò quan trọng

5 giờ trướcBài gốc

Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, hành vi của trẻ vị thành niên

Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới, tỷ lệ hút thuốc trong giới trẻ đang gia tăng và tuổi bắt đầu hút thuốc đang ngày càng trẻ hóa. Theo thống kê, trong những năm gần đây, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh từ 13-15 tuổi đã gia tăng một cách đáng kể từ 3,5% (năm 2022) lên 8,0% (năm 2023). Ở nhóm tuổi trẻ từ 15-24 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử với tỷ lệ 7,3%.

Thuốc lá điện tử sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải là từ nguyên liệu lá thuốc lá điếu thông thường. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau nên có thể bị lợi dụng để sử dụng ma túy thông qua việc phối trộn. Tại Việt Nam, tình trạng tội phạm ma túy trộn các loại may túy vào các sản phẩm thuốc lá điện tử và hướng vào đối tượng học sinh, sinh viên và giới trẻ đang rất phức tạp và một số vụ việc đã được điều tra, phát hiện.
Thanh thiếu niên hút thuốc lá điện tử dễ bị nghiện nicotine, ảnh hưởng xấu đến phổi, giảm khả năng tập trung, tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh tim mạch, ung thư.

Nhiều người trẻ hút thuốc lá điện tử vì thiết kế đẹp, thời thượng. Ảnh: PV

Giới chuyên gia nhận định, nhiều người trẻ hút thuốc lá điện tử vì thiết kế đẹp, thời thượng, tâm lý muốn khẳng định bản thân hoặc cho rằng "thuốc lá điện tử không độc như thuốc lá truyền thống". Điều này có thể dẫn đến không kiểm soát liều lượng sử dụng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe",.

Chưa kể, đa phần thuốc lá điện tử có chứa nicotine. Đây là chất gây nghiện cao, độc hại, làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh như phổi, tim mạch, ung thư... Trong khi đó, nicotine gây hại cho sự phát triển não bộ ở độ tuổi thanh thiếu niên. Học sinh sử dụng thuốc lá điện tử thường giảm chú ý và tập trung, khả năng đưa ra quyết định kém. Trẻ dễ thay đổi tính cách, có nhiều hành động bất thường, giảm khả năng học tập. Lạm dụng dẫn tới ngộ độc nicotine cấp tính. Ngoài nicotine, trong dung dịch thuốc lá điện tử còn có thể có thêm nhiều hoạt chất gây ung thư, kim loại nặng, bụi mịn...

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), "không có bằng chứng nào chứng minh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn thuốc lá điếu thông thường". Thực tế, thuốc lá điện tử chứa nicotine gây hại đến sự phát triển não bộ ở trẻ em và thanh thiếu niên.

Học sinh sử dụng thuốc lá điện tử. Ảnh: PV

Cần có sự đồng hành, lắng nghe từ gia đình

Trong khi thuốc lá điện tử ngày càng len lỏi vào đời sống giới trẻ với vỏ bọc “ít hại hơn thuốc lá truyền thống” thì thực tế cho thấy việc nghiện và cai nghiện loại sản phẩm này ở tuổi vị thành niên là vô cùng khó khăn. Nhiều em phải nhập viện vì biến chứng, tổn thương não và rối loạn tâm thần do sử dụng thuốc lá điện tử.

Đã có không ít một bộ phận phụ huynh hiện nay vẫn có thói quen phó mặc hoàn toàn việc giáo dục con cái cho nhà trường. Khi phát hiện con hút thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử, phản ứng đầu tiên của phụ huynh thường là la mắng, trừng phạt, thậm chí đánh đập. Tuy nhiên, theo các chuyên gia tâm lý, phản ứng căng thẳng, áp đặt từ cha mẹ không những không giúp con bỏ thuốc mà còn đẩy trẻ rơi vào trạng thái đối kháng, nổi loạn.

Lứa tuổi thanh thiếu niên là giai đoạn có nhiều biến động về tâm sinh lý. Ở tuổi này, nhiều bạn trẻ bắt đầu tìm cách khẳng định bản thân, chứng tỏ mình trưởng thành hơn - thậm chí nghĩ rằng hút thuốc sẽ khiến mình "ngầu hơn", dễ gây chú ý với bạn bè hoặc được coi trọng hơn trong nhóm. Đặc biệt, hút thuốc thường không diễn ra đơn lẻ mà trong môi trường bạn bè rủ rê, tạo thành thói quen nhóm, khiến việc cai nghiện càng trở nên khó khăn.

Theo BS. Trần Thanh Hương (Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai), không ít trường hợp bệnh nhân là trẻ vị thành niên nhập viện để cai nghiện thuốc lá điện tử. Khi trò chuyện, các em thường không tin tưởng bố mẹ bằng bác sĩ. Các em cho biết, cha mẹ thiếu lắng nghe, thường mắng mỏ, nên không dám chia sẻ. Điều đó cho thấy vai trò đồng hành, kiên nhẫn và lắng nghe của người lớn, gia quan trọng thế nào trong việc giúp trẻ từ bỏ thuốc lá điện tử.

Một trường hợp điển hình đó là một nam sinh chia sẻ lý do mình hút thuốc là do... "mẹ nói quá nhiều". Em là con cả, thường xuyên bị giám sát chặt chẽ, bị kỳ vọng trở thành tấm gương cho các em khác. Mỗi lần mẹ nói nhiều, em ấy lại hút nhiều hơn. Khi tôi trao đổi lại với phụ huynh, người mẹ rất bất ngờ và buộc phải nhìn nhận lại phương pháp giáo dục của mình. Từ đó, bà dần thay đổi, không còn áp đặt, mà chuyển sang lắng nghe và chia sẻ với con nhiều hơn, BS. Trần Thanh Hương cho biết.

Không ít phụ huynh rơi vào trạng thái khủng hoảng khi phát hiện con hút thuốc. Tuy nhiên, điều cần thiết lúc này là sự bình tĩnh và tỉnh táo. Việc mắng mỏ, trừng phạt ngay lập tức có thể khiến trẻ thu mình hoặc tiếp tục hút thuốc trong âm thầm. Ngược lại, khi cha mẹ tiếp cận vấn đề một cách cởi mở, bằng sự thấu hiểu và thiện chí, trẻ sẽ dễ hợp tác hơn.

BS. Trần Thanh Hương cũng cho biết, trò chuyện với con là một quá trình đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn. Có thể con sẽ không chia sẻ ngay trong lần nói chuyện đầu tiên, nhưng nếu cha mẹ đủ tin cậy và chân thành, con sẽ dần mở lòng. Khi phát hiện con hút thuốc lá, việc bố mẹ cần làm chính là tìm hiểu nguyên nhân. Lý do gì con hút và con nghiện thuốc lá chưa hay chỉ là đang thử một trải nghiệm mới trong hành trình trưởng thành của mình. Song song với đó, cha mẹ nên khuyến khích con tham gia các hoạt động thể thao, văn nghệ, hoạt động nhóm - giúp con bớt phụ thuộc vào thuốc lá để giải tỏa cảm xúc.

Việc cai nghiện thuốc lá ở tuổi vị thành niên không chỉ là trách nhiệm của nhà trường hay ngành Y tế, mà bắt đầu từ chính những thay đổi trong ứng xử, thái độ và sự đồng hành của cha mẹ. Đó là khó khăn trong quá trình cai thuốc lá để các bạn trẻ thực sự hiểu tác hại của thuốc lá. Bố mẹ cần làm gương cho con noi theo, bản thân bố mẹ cũng cần tránh xa việc hút thuốc.

Tháng 11/2024, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Nghị quyết số 173/2024/QH15, quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm chứa khí, chất gây nghiện, có hại cho sức khỏe con người từ năm 2025.

Song song với biện pháp cấm, Quốc hội cũng đã thông qua Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi vào tháng 6/2025, trong đó bổ sung cơ chế thuế hỗn hợp áp dụng từ năm 2027 và lộ trình tăng thuế thuốc lá hàng năm đến năm 2031.

Khánh Ngọc

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/cai-nghien-thuoc-la-o-tre-vi-thanh-nien-su-dong-hanh-cua-gia-dinh-dong-vai-tro-quan-trong-10391057.html