Cận cảnh khu di tích từng là ác mộng của bao người

7 giờ trướcBài gốc

Được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp quốc gia từ năm 1993, khu di tích Chín Hầm và nhà Ngô Đình Cẩn tại phường An Cựu (TP Huế) ngày nay đang đối mặt với những hạng mục, công trình xuống cấp và hoang hóa.

Bên trong "Địa ngục trần gian"

Cách trung tâm TP Huế khoảng 6 km về phía Tây Nam, dưới chân ngọn Thiên Thai thuộc phường An Cựu, có một khu di tích lịch sử mang tên Chín Hầm. Đây là một kiểu nhà tù đặc biệt ở miền Trung.

Đền thờ và tượng đài được xây dựng đối diện với di tích Chín Hầm. Ảnh: NGUYỄN DO

Nơi đây được quân đội Pháp xây dựng từ năm 1941 để làm kho chứa vũ khí. Dù có tên gọi Chín Hầm nhưng khu vực này thực chất gồm 8 hầm và một nhà gác. Sau sự kiện Nhật đảo chính Pháp ngày 9-3-1945, nơi đây bị bỏ trống.

Đến năm 1954, dưới thời chính quyền Ngô Đình Diệm, Ngô Đình Cẩn cho cải tạo nơi này thành một khu biệt giam, một nhà tù đặc biệt để tra tấn, thủ tiêu các chiến sĩ cách mạng và những người yêu nước.

Sau thời gian đưa vào sử dụng, khu vực đền thờ bắt đầu xuống cấp. Ảnh: NGUYỄN DO

Các hầm được xây dựng theo kiểu bán quân sự nửa chìm nửa nổi. Mỗi hầm có một chức năng riêng. Căn hầm lớn nhất có diện tích 85m², căn nhỏ nhất 41m². Đến nay, hầm số 8 đã được phục dựng, còn các hầm còn lại chỉ là những dấu tích với cây cỏ bao trùm.

Riêng hầm số 8 được mệnh danh là "địa ngục trần gian" có diện tích 72,88m², tường dày 0,40m. Về cấu trúc xây dựng, hầm số 8 cũng tương tự như các hầm khác, nhưng thiết kế thì hơi chìm sâu xuống lòng đất.

Hầm số 8 được mệnh danh là "địa ngục trần gian". Ảnh: NGUYỄN DO

Hầm số 8 chỉ có một cửa chính ra vào rộng khoảng 1,5m làm bằng thép đặc biệt, bên trên có một lỗ thông hơi khoảng 30cm. Trong hầm được phân chia thành 20 ô xà lim biệt giam, chia làm 2 dãy. Trong mỗi xà lim được lót một tấm ván hẹp để tù nhân nằm và một cái xô sắt để đi vệ sinh.

Hình ảnh tái hiện cảnh những cán bộ yêu nước bị giam cầm, tra tấn. Ảnh: NGUYỄN DO

Tại căn hầm này, các tù nhân phải chịu đựng những hình thức tra tấn vô cùng dã man cả về thể xác lẫn tinh thần.

Lạnh gáy với dinh thự của "bạo chúa miền Trung" Ngô Đình Cẩn

Cách di tích Chín Hầm khoảng 1km, căn nhà 2 tầng của Ngô Đình Cẩn hiện nay trở nên hoang hóa, xuống cấp và cây cỏ mọc um tùm khiến nhiều người lạnh gáy mỗi lần đi qua.

Căn nhà của Ngô Đình Cẩn nằm u uất, che khuất bởi những cây cỏ. Ảnh: NGUYỄN DO

Theo đó, đất nhà Ngô Đình Cẩn trước đây là của ông Bát Tấn. Sau đó được bán lại cho một vị quan triều Nguyễn tên là Bùi Duy Tín. Tiếp đó, con cháu ông Tín bán lại cho một thương nhân người Hoa ở đường Trần Hưng Đạo - Huế tên là Lý Lâm Tinh để sử dụng khu đất này lập vườn.

Năm 1956, dưới áp lực của Ngô Đình Cẩn, ông Lý Lâm Tinh buộc phải nhường lại toàn bộ khu này cho Ngô Đình Cẩn. Sau đó, Ngô Đình Cẩn đã cho xây dựng một số công trình như khu biệt thự, nhà thủy tạ, suối đá, giếng nước và trồng cây ăn quả... biến nơi này thành một địa điểm để nghỉ ngơi, vui chơi giải trí.

Căn nhà phủ đầy rêu phong, tạo nên một khung cảnh âm u. Ảnh: NGUYỄN DO

Đồng thời, tại đây, Ngô Đình Cẩn đã theo dõi, giám sát, chỉ đạo các hoạt động tra tấn, đánh đập tù nhân của bọn tay sai đối với các chiến sĩ cách mạng đang bị giam cầm, đày ải trong khu vực Chín Hầm.

Ông Nguyễn Đức Lộc - Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP Huế, cho biết khu di tích Khu vực Chín Hầm là một trong những địa chỉ đỏ có ý nghĩa đặc biệt trong hệ thống di tích lịch sử cách mạng tại thành phố Huế.

“Chín Hầm còn là minh chứng sống động về sự tàn bạo của chế độ ngụy quyền mà cụ thể là Ngô Đình Cẩn và tay sai” - ông Lộc nói.

Cỏ cây bao phủ quanh di tích. Ảnh: NGUYỄN DO

Theo ông Lộc, trong bức tranh tổng thể về lịch sử đấu tranh cách mạng tại Huế - một vùng đất giàu truyền thống yêu nước, nơi từng chứng kiến nhiều cuộc khởi nghĩa, phong trào đấu tranh cách mạng thì Chín Hầm được xem như một “địa ngục trần gian”.

Nhiều hạng mục xuống cấp

Để ghi nhớ công lao của những người chiến sĩ cộng sản, những đồng bào yêu nước đã ngã xuống tại nhà tù Chín Hầm, cũng là để ghi dấu tội ác của kẻ thù, ngày 16-12-1993, Bộ Văn hóa, Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích lịch sử khu vực Chín Hầm và nhà Ngô Đình Cẩn là Di tích lịch sử lưu niệm quốc gia.

Các căn hầm tại di tích Chín Hầm chỉ còn lại nền móng. Ảnh: NGUYỄN DO

Sau đó, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là UBND TP Huế) giao cho Công ty Cổ phần Du lịch Hương Giang trực tiếp quản lý và xây dựng thêm khu tưởng niệm đối diện với di tích (bao gồm đền thờ, tượng đài), phục dựng hầm số 8 và các công trình phụ trợ phục vụ khách tham quan.

Ông Lộc cho biết về hiện trạng, đa số các hầm đã bị triệt phá, tuy nhiên vẫn còn những dấu tích đáng kể như hầm số 2, 3, 4, 6 và hầm số 7 vẫn còn những mảng bê tông lớn của hệ thống cửa ra vào và diện tích nền móng. Đối với các hầm số 1 và 9 đã bị triệt phá hoàn toàn chỉ còn lại diện tích phần nền ở phía dưới.

Một số hầm chỉ còn lại một bãi đất trống. Ảnh: NGUYỄN DO

Đến năm 2013, di tích này được chuyển giao cho Bảo tàng Lịch sử và Cách mạng (nay là Bảo tàng Lịch sử) trực tiếp quản lý.

Theo Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP Huế, hiện nay, khu di tích đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng, hệ thống các hầm giam bị hư hỏng, sụp đổ (riêng hầm số 8 đã được phục dựng). Cơ sở vật chất của đền thờ, nhà hướng dẫn... cũng bị hư hỏng, mối mọt, hệ thống tường rào, đường đi lại bị nứt đổ, bong tróc... làm ảnh hưởng đến mỹ quan chung của Khu di tích.

Riêng nhà Ngô Đình Cẩn bị xuống cấp, hệ thống thảm thực vật mọc xung quanh, hệ thống sân vườn chưa được cải tạo, chỉnh trang; nhà trưng bày bổ sung di tích chưa được đầu tư.

Dự án Tu bổ tôn tạo di tích lịch sử khu vực Chín Hầm và nhà Ngô Đình Cẩn được đưa vào danh mục chuẩn bị đầu tư trong giai đoạn 2026-2030. Ảnh: NGUYỄN DO

Ngày 13-2-2025, UBND TP Huế ban hành Công văn về việc chuẩn bị đầu tư các dự án dự kiến khởi công mới trong giai đoạn 2026-2030, theo đó dự án Tu bổ tôn tạo di tích lịch sử khu vực Chín Hầm và nhà Ngô Đình Cẩn được đưa vào danh mục chuẩn bị đầu tư trong giai đoạn 2026-2030.

Hiện nay, Bảo tàng Lịch sử đang gấp rút phối hợp với các đơn vị tư vấn lập hồ sơ, xin phê duyệt chủ trương dự án, trước khi thực hiện các bước tiếp theo.

Tranh ảnh trưng bày tại nhà đón tiếp di tích Chín Hầm. Ảnh: NGUYỄN DO

Ông Nguyễn Đức Lộc cho biết: Việc bảo tồn khu chứng tích Chín Hầm nhằm giúp thế hệ hôm nay và mai sau hiểu sự hy sinh, gian khổ của những người yêu nước từng bị giam giữ, tra tấn. Qua đó hun đúc trách nhiệm, lòng biết ơn và giáo dục truyền thống đấu tranh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

Ngô Đình Cẩn (sinh năm 1911) là em trai của Tổng thống Ngô Đình Diệm và là Cố vấn Trung phần của chế độ Việt Nam Cộng hòa. Ông cai trị rất hà khắc, thường tổ chức các cuộc trấn áp, bắt bớ những người cộng sản và người bất đồng chính kiến hay tư thù cá nhân. Vì sự tàn độc này, ông được mệnh danh là "bạo chúa miền Trung".

NGUYỄN DO

Nguồn PLO : https://plo.vn/can-canh-khu-di-tich-tung-la-ac-mong-cua-bao-nguoi-post864462.html