Cần cơ chế hết sức đặc biệt quản lý đất hiếm

5 giờ trướcBài gốc

Phó thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại phiên họp.

Tiếp tục phiên họp thứ 50, chiều 14/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, nhu cầu về đất hiếm dự kiến sẽ tăng mạnh trong thập kỷ tới do sự phát triển nhanh chóng của các ngành công nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo và ô tô điện.

Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 đã có những quy định về quản lý khoáng sản chiến lược, quan trọng (trong đó có đất hiếm), trong đó đã yêu cầu việc khai thác khoáng sản phải lấy hiệu quả kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường làm tiêu chuẩn cơ bản để quyết định đầu tư; khuyến khích các tổ chức, cá nhân có năng lực về vốn, công nghệ, thiết bị tham gia đầu tư khai thác khoáng sản; điều tiết nguồn thu từ khoáng sản để bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, đất hiếm hiện nay là một loại hàng hóa đặc biệt, tạo ra ảnh hưởng lớn đến quốc phòng, an ninh, ngoại giao trên toàn thế giới dẫn đến yêu cầu phải có những cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đến loại hình khoáng sản này.

Việc bổ sung các quy định riêng về quản lý, chế biến và sử dụng đất hiếm là một trong những giải pháp quan trọng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, tạo động lực thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản đất hiếm một cách đồng bộ, hiệu quả và bền vững; đồng thời mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước trong bối cảnh thế giới đang thiếu hụt nguồn cung đất hiếm như hiện nay.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 1 Chương (Chương VIIa) gồm 4 Điều về quản lý đất hiếm, cụ thể như các quy định về chính sách chung của Nhà nước đối với đất hiếm (Điều 85a); Chiến lược quốc gia về đất hiếm (Điều 85b); Quy định về dự trữ khoáng sản và bảo vệ khoáng sản đất hiếm (Điều 85c); Quy định về hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản đất hiếm (Điều 85d). Trong đó, bổ sung các chế tài, cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đến loại hình khoáng sản này theo chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

Theo quy định tại Dự thảo thì hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến đất hiếm phải được kiểm soát chặt chẽ, không xuất khẩu thô khoáng sản đất hiếm; chỉ các doanh nghiệp, tổ chức được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép mới được quyền thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm. Hoạt động chế biến sâu đất hiếm phải gắn với xây dựng hệ sinh thái công nghiệp hiện đại để nâng cao chuỗi giá trị trong nước, bảo đảm tự chủ trong thực hiện chiến lược quốc gia về đất hiếm.

Thẩm tra, cơ bản tán thành việc bổ sung các quy định cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đến đất hiếm, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đề nghị làm rõ thời gian giữ quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác đất hiếm có khác biệt so với khoáng sản nhóm I hay không; có khống chế số lượng giấy phép đất hiếm cấp cho một tổ chức, cá nhân, nhất là tổ chức, cá nhân nước ngoài không?.

Nhấn mạnh đất hiếm là lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học công nghệ, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng, cần hết sức lưu ý việc khai thác tài nguyên này.

Có những nước coi tài nguyên khoáng sản như là của để dành cho thế hệ tương lai, người ta không khai thác nên rào cản pháp lý trong việc khai thác rất chặt chẽ, bà Hải nêu ý kiến.

Báo cáo thêm, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng giải thích, Dự thảo thể hiện một chương riêng về đất hiếm tức là đưa vai trò của đất hiếm là khoáng sản chiến lược rất quan trọng và có kế hoạch để quản lý sử dụng khai thác phục vụ cho phát triển của đất nước.

Cũng liên quan đến quản lý đất hiếm, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, chắc chắn phải quản lý bằng một cơ chế hết sức đặc biệt, tức là phải có chiến lược. Từ khâu thăm dò, điều tra thăm dò, khai thác, chế biến đều phải áp dụng một cơ chế riêng.

Cơ chế này sẽ gắn với vấn đề an ninh quốc phòng và gắn với một số chính sách về xuất khẩu, nhập khẩu, kết thúc dự án là không được chuyển giao cho các bên thứ ba nếu không có ý kiến của Việt Nam.

“Loại khoáng sản này tôi đề nghị là không phân cấp cho địa phương được”, Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Bên cạnh quản lý đất hiếm, nội dung quan trọng của lần sửa đổi này là sửa đổi, bổ sung quy định trong cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm III, nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án đầu tư công theo quy định của pháp luật về đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư; các công trình, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương; công trình xây dựng khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách theo quy định của pháp luật về xây dựng; dự án, công trình phòng, chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai.

Theo Phó thủ tướng Trần Hồng Hà, liên quan đến vật liệu xây dựng nhóm ba, nhóm bốn, Thủ tướng nói là tại sao tài nguyên khoáng sản là tài sản chung, tài sản công mà bây giờ việc đưa vào các dự án công khó khăn thế?. Sửa đổi luật lần này chủ yếu tập trung tháo gỡ ngay những vướng mắc cấp bách trong khai thác, sử dụng khoáng sản phục vụ các dự án đầu tư công liên quan đến đường cao tốc, công trình xây dựng ở trung ương địa phương, Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Nguyễn Lê

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/can-co-che-het-suc-dac-biet-quan-ly-dat-hiem-d412679.html