Căng thẳng ở Đông Á

4 giờ trướcBài gốc

Quyết định triển khai tên lửa đất đối không trên Yonaguni, hòn đảo có người sinh sống nằm ở cực Tây của Nhật Bản, chỉ cách Đài Loan khoảng 110 km, cần được hiểu trong bối cảnh môi trường an ninh khu vực đang xấu đi. Tokyo hiện nhìn nhận Đông Á đang đối diện tình thế nghiêm trọng và phức tạp nhất kể từ sau Thế chiến II. Theo Tokyo, không nên coi việc triển khai này là một hành động gây hấn, mà đúng hơn là một nỗ lực nhằm ngăn chặn xung đột từ sớm.

Trong chuyến thăm đầu tiên của mình tới đảo Yonaguni, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Shinjiro Koizumi ngày 23/11 khẳng định, hệ thống tên lửa được bố trí nhằm giảm khả năng xảy ra tấn công vũ trang vào lãnh thổ Nhật Bản, đồng thời bác bỏ quan điểm cho rằng chúng sẽ làm gia tăng căng thẳng khu vực. Ngôn ngữ răn đe này phản ánh sự chuyển dịch chiến lược rõ rệt của Nhật Bản: từ thận trọng, phản ứng thụ động sang chủ động quản trị rủi ro trước sự gia tăng quyết đoán quân sự của Trung Quốc.

Vị trí địa lý của Yonaguni lý giải tầm quan trọng chiến lược mới của hòn đảo. Yonaguni gần Đài Loan hơn cả đảo chính Okinawa, và vị trí dễ tổn thương của nó từng được thể hiện rõ ràng khi các tên lửa đạn đạo Trung Quốc rơi xuống khu vực phía Nam đảo trong các cuộc tập trận đáp trả chuyến thăm đảo Đài Loan của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi năm 2022. Sự kiện đó đã cung cấp bằng chứng trực quan rằng bất kỳ cuộc xung đột nào tại eo biển Đài Loan đều có thể lập tức lan tới chuỗi đảo Tây Nam Nhật Bản.

Yonaguni vốn là nơi đặt cơ sở radar giám sát không gian biển và không phận xung quanh, cùng đơn vị tác chiến điện tử được triển khai từ năm 2024 có khả năng gây nhiễu liên lạc và hệ thống dẫn đường của đối phương. Việc bổ sung tên lửa đất đối không tầm trung biến hòn đảo từ một trạm cảnh báo sớm thành một lá chắn phòng thủ, kết nối với mạng lưới các đơn vị phòng không và phòng thủ bờ biển được bố trí trên Ishigaki, Miyako và Okinawa. Dọc chuỗi đảo Ryukyu, Nhật Bản đang xây dựng một lưới răn đe nhằm làm chậm lại, gây phức tạp và cuối cùng là ngăn chặn các hoạt động quân sự của Trung Quốc trong trường hợp xảy ra khủng hoảng Đài Loan.

Phản ứng gay gắt

Bối cảnh chính trị xung quanh việc triển khai này cũng có ý nghĩa đặc biệt. Chính phủ Nhật Bản mới đây thể hiện lập trường cứng rắn hơn đối với vấn đề Đài Loan, khiến Bắc Kinh phản ứng gay gắt. Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi nêu khả năng một cuộc tấn công của Trung Quốc vào đảo Đài Loan có thể được coi là tình huống đe dọa sự tồn vong theo luật an ninh Nhật Bản, mở đường pháp lý cho việc Nhật Bản can thiệp quân sự. Trung Quốc đã lên án tuyên bố này là không thể chấp nhận, phản ứng bằng trừng phạt và đe dọa các biện pháp bổ sung.

Bà Takaichi sau đó quay lại lập trường truyền thống của Tokyo (không thảo luận các kịch bản cụ thể liên quan đảo Đài Loan), nhưng Bắc Kinh vẫn kiên quyết yêu cầu rút lại phát biểu, cho rằng Nhật Bản đã vượt qua một ranh giới chiến lược. Sự leo thang này đã lan sang ngoại giao công khai, khi Tổng lãnh sự Trung Quốc tại thành phố cảng Osaka của Nhật Bản đăng tải lời đe dọa trực tuyến về những kẻ can thiệp, được xem như nhắm vào Thủ tướng Nhật Bản.

Bắc Kinh cũng áp dụng các biện pháp linh hoạt hơn như khuyến cáo công dân Trung Quốc hạn chế đến Nhật Bản, hoàn tiền vé máy bay cho họ; đình chỉ chiếu phim Nhật tại Trung Quốc; kích hoạt làn sóng tuyên truyền trên báo chí-truyền thông… Thời gian tới, rất có thể Bắc Kinh sẽ gia tăng sức ép lên chuỗi cung ứng, đặc biệt là đối với đất hiếm hoặc các linh kiện trung gian có vai trò then chốt đối với ngành công nghệ Nhật Bản.

Tín hiệu quân sự của Trung Quốc cũng không kém phần rõ ràng. Tàu hải cảnh Trung Quốc hoạt động kéo dài gần nhóm đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư; máy bay không người lái (UAV) của Trung Quốc áp sát không phận Nhật Bản gần Yonaguni khiến Tokyo phải điều động máy bay chiến đấu. Những hành động này thử thách giới hạn chịu đựng của Nhật Bản và dò tìm điểm yếu, nhưng chúng cũng tạo ra nguy cơ tính toán sai lầm rất lớn. Một chiếc UAV gặp trục trặc, một vụ va chạm trên biển hay một tín hiệu radar bị hiểu lầm đều có thể là ngòi nổ leo thang mà không bên nào mong muốn.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc thậm chí nhắc lại ý kiến nghi ngờ chủ quyền của Nhật Bản đối với quần đảo Ryukyu, lập luận rằng chúng từng là vương quốc độc lập nhiều thế kỷ trước. Đây không chỉ là tranh cãi lịch sử mà còn là chiến tranh tâm lý nhằm phá tính chính danh sự hiện diện quân sự của Nhật Bản và kích thích tâm lý phản đối căn cứ trong cư dân Okinawa vốn lo ngại đảo của họ có thể trở thành chiến trường.

Tuy nhiên, Nhật Bản tin rằng, thái độ thụ động chỉ mời gọi rủi ro. Việc triển khai tên lửa trên Yonaguni là một phần trong quá trình tăng cường quân sự quy mô lớn bao gồm củng cố năng lực chống hạm và phòng không, mở rộng phối hợp với các lực lượng Mỹ, cùng thiết lập cơ chế hậu cần cho khả năng tiếp viện nhanh chóng.

Quân đội Nhật Bản thử nghiệm tên lửa tầm ngắn trên đảo Hokkaido hồi tháng 6/2025 Ảnh: AP

Thủy quân lục chiến Mỹ đã diễn tập vận chuyển vật tư đến Yonaguni, mô phỏng việc thiết lập căn cứ tiền phương trong khủng hoảng. Song song, Nhật Bản đã tái định vị chính sách liên quan Đài Loan, coi sự ổn định của đảo này là thiết yếu đối với an ninh quốc gia. Tokyo không công khai phối hợp với Đài Bắc, nhưng thông điệp ngầm đã trở nên rõ ràng: nếu Trung Quốc tìm cách cưỡng chiếm Đài Loan, Nhật Bản đang chuẩn bị để đảm bảo rằng xung đột sẽ không chỉ giới hạn trong eo biển.

Hệ quả sâu rộng

Hệ quả của việc triển khai tên lửa và phản ứng của Trung Quốc sẽ đưa khu vực bước vào một thời kỳ căng thẳng mới. Các đảo thuộc Ryukyu sẽ tiếp tục biến đổi từ cộng đồng du lịch yên bình thành tuyến đầu chiến lược.

Cư dân địa phương sẽ phải đối diện thực tế rằng, răn đe có thể thu hút nguy hiểm không kém gì ngăn chặn nó. Bắc Kinh có thể sẽ tăng cường chiến dịch gây sức ép, mở rộng hiện diện trên biển và trên không gần lãnh thổ Nhật Bản, đồng thời sử dụng công cụ kinh tế để gây sức ép chính trị.

Washington sẽ gia tăng hiện diện của mình, không chỉ vì nghĩa vụ hiệp ước mà còn vì chuỗi đảo thứ nhất (chạy qua Đài Loan và Ryukyu) là trục chiến lược của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Kết quả chiến lược là một vòng xoáy quân sự hóa chầm chậm nhưng nguy hiểm. Tên lửa trên Yonaguni có thể trì hoãn hành động mạo hiểm của Trung Quốc, nhưng đồng thời củng cố nhận thức ở Bắc Kinh rằng, Tokyo đang tiến sâu hơn vào liên minh ngăn chặn do Washington dẫn dắt. Mỗi bước đi lại làm gia tăng nỗi lo bị bao vây ở Trung Quốc và nỗi sợ bị bỏ rơi ở Nhật Bản. Nằm giữa những ám ảnh đối nghịch ấy là một không gian nơi sự cố, lời nói quá đà, “đao to búa lớn” và sai lầm chính trị có thể châm ngòi một cuộc khủng hoảng vượt xa ý định của bất kỳ bên nào.

Trung Quốc lên tiếng

Trả lời câu hỏi liên quan kế hoạch của Nhật Bản triển khai vũ khí tấn công gần đảo Đài Loan, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bà Mao Ning, ngày 24/11 nói rằng, diễn biến này “cực kỳ nguy hiểm”, đồng thời kêu gọi các nước láng giềng và cộng đồng quốc tế nâng cao cảnh giác.

Trung Quốc sẽ không bao giờ cho phép các lực lượng cực hữu ở Nhật Bản đảo ngược tiến trình lịch sử, cũng không cho phép bất kỳ sự can thiệp từ bên ngoài nào vào khu vực Đài Loan, bà Mao tuyên bố. Bà nhấn mạnh rằng, Trung Quốc có quyết tâm và năng lực để bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ.

Thái An

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/cang-thang-o-dong-a-post1799134.tpo