Căng thẳng thương mại Trung - Mỹ: Nỗi lo không của riêng ai

3 giờ trướcBài gốc

Quốc kỳ của 2 nước Mỹ - Trung

Kế hoạch áp thuế bổ sung 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, ngoài các mức thuế hiện nay, cùng các biện pháp siết kiểm soát xuất khẩu phần mềm chiến lược mà Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố ngày 10/10, đang khiến giới tài chính toàn cầu “nín thở”. Động thái này nhằm đáp trả việc Bắc Kinh áp đặt kiểm soát xuất khẩu đối với các nguyên liệu đất hiếm - nguồn nguyên liệu thiết yếu cho nhiều công nghệ của Mỹ, từ sản xuất chip đến pin xe điện, điện thoại thông minh và cả vũ khí công nghệ cao.

Quyết định này ngay lập tức khiến chứng khoán Phố Wall sụt giảm mạnh, đặc biệt ở nhóm cổ phiếu công nghệ. Hệ lụy của những bất đồng thương mại Trung - Mỹ chưa dừng lại mà tiếp tục tạo ra những nguy cơ cho cả hai nền kinh tế đầu tàu thế giới, đồng thời đe dọa làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo Le Monde, việc Bắc Kinh mở rộng kiểm soát xuất khẩu nguyên liệu đất hiếm chẳng khác nào việc Trung Quốc tuyên bố “giám sát toàn bộ chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu”, kéo nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng trên diện rộng. Với việc xử lý tới 90% nguồn cung đất hiếm toàn cầu và sản xuất hơn 90% nam châm vĩnh cửu, Trung Quốc nắm trong tay “chìa khóa chiến lược” của thời đại công nghệ. Một khi cánh cửa này bị đóng lại, không chỉ Mỹ mà cả nền sản xuất phương Tây sẽ đối mặt thách thức lớn do tình trạng phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu đất hiếm từ Trung Quốc.

Giáo sư Jeffrey Sachs (Đại học Columbia) cho rằng, chính quyền Tổng thống Donald Trump đang đặt cược vào khả năng đẩy nhanh quá trình tách rời chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc. Nhưng cái giá phải trả sẽ là sự bất ổn lan tỏa khắp nền kinh tế toàn cầu, từ sản xuất linh kiện điện tử đến nông sản và năng lượng.

Hàng hóa được vận chuyển trên tàu container tại cảng Rotterdam (Hà Lan). Ảnh: Bloomberg/TTXVN

Các doanh nghiệp châu Âu cảnh báo, những quy định mới kiểm soát xuất khẩu nguyên liệu đất hiếm của Trung Quốc có thể khiến giá chip, ôtô và vũ khí tăng mạnh, đồng thời tạo “điểm nghẽn” tại nhiều khâu sản xuất. Đại diện Hiệp hội ngành ôtô Đức (VDA) thừa nhận, “các quy định mới của Bộ Thương mại Trung Quốc sẽ có tác động sâu rộng đến chuỗi cung ứng tại Đức và châu Âu”. Doanh nghiệp châu Âu lo ngại thiệt hại sẽ lan sang cả những ngành không liên quan trực tiếp đến Mỹ, bởi tồn đọng hồ sơ xin cấp phép xuất khẩu đất hiếm tại Bắc Kinh đang tăng mạnh. Theo Ủy viên Thương mại Liên minh châu Âu (EU) Maros Sefcovic, chỉ khoảng 50% hồ sơ được phê duyệt.

Ông Maros Sefcovic cho rằng, “chuỗi cung ứng toàn cầu đang chịu thử thách chưa từng có kể từ đại dịch COVID-19”, đồng thời cảnh báo rằng nếu cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung tiếp tục, sự gián đoạn có thể lan sang cả các lĩnh vực không liên quan trực tiếp đến công nghệ.

Không chỉ là vấn đề kinh tế, nguồn nguyên liệu đất hiếm còn liên quan tới vấn đề an ninh quốc gia. Giới chuyên gia cảnh báo Bắc Kinh có thể dùng biện pháp này để thách thức nguồn cung của các doanh nghiệp dân sự, nhưng mục tiêu thực sự lại là gây sức ép lên chuỗi cung ứng của Mỹ trong lĩnh vực quốc phòng, bởi nguyên liệu đất hiếm đóng vai trò cốt lõi trong ngành công nghiệp vũ khí.

Giám đốc phụ trách Trung Quốc tại Eurasia Group, bà Dan Wang cho rằng, “khả năng điều tiết xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc là một công cụ vô cùng mạnh”. Theo bà, việc này không chỉ gián đoạn sản xuất mà còn gieo rắc sự bất an về khả năng tiếp cận nguồn nguyên liệu công nghiệp thiết yếu, đồng thời phơi bày sự phụ thuộc ngày càng lớn vào Trung Quốc.

Cho đến nay, bất chấp các cáo buộc cho rằng các biện pháp kiểm soát đất hiếm gây hoảng loạn cho chuỗi cung ứng toàn cầu, Bắc Kinh vẫn luôn theo đuổi chính sách linh hoạt điều chỉnh để biến đất hiếm thành công cụ mặc cả trong bàn cờ thương mại. Bộ Thương mại nước này phản bác cáo buộc của Mỹ rằng các biện pháp kiểm soát đất hiếm gây hoảng loạn cho chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời nhấn mạnh việc cấp phép xuất khẩu cho mục đích dân sự vẫn sẽ được thông qua.

Lịch sử xung đột thương mại Mỹ - Trung cho thấy, cả hai bên đều phải chịu những tổn thất, kéo theo những tác động toàn cầu. Cuộc đối đầu Mỹ - Trung năm 2018 từng khiến tổng sản phẩm trong nước (GDP) của cả hai nước đều giảm, thị trường toàn cầu lao đao và chuỗi cung ứng đứt gãy. Lần này, với quy mô thuế 100%, tác động sẽ nghiêm trọng hơn nhiều, bởi kinh tế thế giới hiện đã mỏng manh hơn sau đại dịch, xung đột Nga - Ukraine và căng thẳng Trung Đông.

Hơn ai hết, Trung Quốc và Mỹ đều hiểu cả hai đang trong một cuộc chiến bất phân thắng bại, mà hệ lụy thì cả hai cùng chịu, chưa kể những tác động tiêu cực toàn cầu. Vì vậy, giữa những căng thẳng dồn dập, mâu thuẫn bị đẩy lên cao trào trong quan hệ thương mại song phương, những tín hiệu nhượng bộ để tiến tới đàm phán đã xuất hiện. Tổng thống Donald Trump xác nhận sẽ gặp Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề Hội nghị Cấp cao APEC tại Hàn Quốc từ 31/10 đến 1/11, đồng thời thừa nhận mức thuế 100% “không phải là giải pháp lâu dài”. Ông nhấn mạnh mong muốn “một thỏa thuận công bằng, có lợi cho cả hai bên”. Hai bên cũng thống nhất nối lại đối thoại cấp cao, có thể tổ chức tại Malaysia trước thềm APEC.

Theo Bloomberg, quyết định của ông Trump ấn định thời điểm áp thuế sau hội nghị APEC được xem như “cánh cửa mở” cho đàm phán. Về phần mình, Trung Quốc cũng phát đi tín hiệu mềm mỏng khi cho biết sẵn sàng “xem xét lại” chính sách đất hiếm nếu Washington thể hiện thiện chí giảm thuế.

Cho dù kết quả đàm phán sắp tới thế nào, cả hai cường quốc đều cho thấy thiện chí đối thoại thay vì đối đầu. Nhưng về bản chất, mối quan hệ thương mại Trung - Mỹ sẽ khó chệch ra ngoài xu hướng đấu tranh và hợp tác đan xen. Nhất là khi đặt trong thời kỳ cạnh tranh chiến lược Trung - Mỹ như hiện nay, đàm phán chỉ là một hình thức để hạ nhiệt căng thẳng, tránh để cả hai bị sa lầy vào những xung đột nhiều hệ lụy. Những toan tính chiến lược và tham vọng siêu cường của cả hai chính là những chất xúc tác nguy hiểm khiến cuộc chiến thương mại có thể trở lại “điểm sôi” bất cứ lúc nào. Ngân hàng ING (Hà Lan) nhận định, “nguy cơ một cuộc chiến thương mại toàn diện vẫn còn ở mức cao”, dù Washington và Bắc Kinh có thể tìm kiếm “lối thoát” tại Hội nghị thượng đỉnh APEC sắp tới.

Riêng với Washington, việc phát đi tín hiệu hòa hoãn, mở đường cho đối thoại được nhiều nhà phân tích xem là bước đi thực dụng. Theo The Washington Post, chiến tranh thương mại không mang lại hiệu quả chính trị như mong đợi, thậm chí gây tổn hại cho cử tri Mỹ khi giá hàng tiêu dùng tăng cao. Trong bối cảnh cuộc bầu cử giữa kỳ 2026 đang đến gần, giảm căng thẳng với Trung Quốc là lựa chọn khôn ngoan về cả kinh tế lẫn chính trị của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Bởi vậy, theo Giáo sư Scott Kennedy, chuyên gia thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS): “Điều thế giới cần không chỉ là một thỏa thuận thương mại, mà là sự thiết lập lại lòng tin chiến lược giữa hai cường quốc. Nếu không có niềm tin, bất kỳ thỏa thuận nào cũng chỉ là tạm thời”.

Rõ ràng Mỹ cần Trung Quốc trong chuỗi cung ứng công nghệ, còn Trung Quốc cần thị trường Mỹ để duy trì tăng trưởng. Cả hai đều nắm giữ vai trò trọng yếu trong ổn định kinh tế - chính trị toàn cầu, nên bất cứ khi nào hai cường quốc không hòa thuận cũng có thể trở thành nỗi lo lắng không của riêng ai.

Trước khi những bất đồng thương mại hiện nay bị đẩy đi quá xa, Washington và Bắc Kinh cần phải có các bước đi phù hợp với lợi ích của cả hai cũng như toàn cầu. Và đây được hy vọng sẽ là bước khởi đầu cho một trật tự kinh tế cân bằng và bền vững hơn - nơi cạnh tranh và hợp tác cùng song hành vì ổn định, phát triển và hòa bình trên toàn thế giới.

Mai Nguyên (tổng hợp)

Nguồn Thừa Thiên Huế : https://huengaynay.vn/the-gioi/cang-thang-thuong-mai-trung-my-noi-lo-khong-cua-rieng-ai-159073.html