Cảnh báo nguy cơ trầm cảm tại thành thị do thiếu ánh sáng ban ngày

5 giờ trướcBài gốc

Trong cuộc sống thành thị ngày nay, nhiều người dành phần lớn thời gian ban ngày trong môi trường có độ sáng dưới 25 lux, một tình trạng được các nhà khoa học gọi là "sống trong bóng tối sinh học". Các rối loạn trầm cảm thường liên quan mật thiết đến sự hoạt động quá mức của trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận, dẫn đến việc nồng độ cortisol (hormone căng thẳng) vẫn duy trì ở mức cao vào buổi chiều và chập tối thay vì giảm xuống thấp nhất như quy luật tự nhiên. Bên cạnh đó, giấc ngủ của người trầm cảm cũng mang những dấu ấn riêng biệt, chẳng hạn như sự thay đổi trong giấc ngủ REM (chuyển động mắt nhanh) và việc giấc ngủ sâu sóng chậm bị đẩy lùi từ đầu đêm xuống các giai đoạn muộn hơn.

Để kiểm chứng tác động của ánh sáng yếu lên những cơ chế sinh học này, nhóm nghiên cứu đã thực hiện một thử nghiệm trên 20 tình nguyện viên trẻ khỏe mạnh, độ tuổi trung bình 24. Họ được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm để trải qua 6 buổi sáng liên tiếp (từ 8 giờ đến 12 giờ trưa) trong các điều kiện ánh sáng khác nhau. Một nhóm sinh hoạt dưới ánh sáng đèn sợi đốt cường độ thấp (55 lux, tông màu ấm), mô phỏng môi trường trong nhà thiếu sáng. Nhóm còn lại được tiếp xúc với ánh sáng huỳnh quang cường độ cao hơn (800 lux), gần với ánh sáng ban ngày.

Kết quả phân tích hormone cho thấy sự khác biệt rõ rệt. Mặc dù nồng độ cortisol buổi tối của cả hai nhóm bắt đầu ở mức tương đương nhau, nhưng sau vài ngày, nhóm sống trong ánh sáng mờ đã có sự gia tăng đột biến lượng hormone này vào khung giờ từ 16 giờ chiều đến tối muộn. Đây là một dấu hiệu sinh học đáng lo ngại, bởi nồng độ cortisol cao vào cuối ngày là đặc điểm thường thấy ở những người có nguy cơ hoặc đang mắc trầm cảm.

Không chỉ ảnh hưởng đến hormone, ánh sáng mờ buổi sáng còn làm xáo trộn giấc ngủ vào ban đêm. Những người thuộc nhóm ánh sáng yếu có tổng thời gian ngủ giảm trung bình khoảng 25 phút mỗi đêm. Quan trọng hơn, cấu trúc giấc ngủ của họ đã bị thay đổi theo chiều hướng tiêu cực. Hoạt động sóng chậm (giai đoạn ngủ sâu giúp phục hồi cơ thể) đã dịch chuyển khỏi giai đoạn đầu của giấc ngủ và xuất hiện nhiều hơn ở các chu kỳ sau. Ngược lại, nhóm được tiếp xúc với ánh sáng mạnh vào buổi sáng có giấc ngủ REM kéo dài hơn vào cuối đêm, một dấu hiệu của giấc ngủ lành mạnh.

Về mặt tâm lý, đến ngày thứ 8 của thử nghiệm, những người tham gia nhóm ánh sáng mờ đã báo cáo cảm giác buồn ngủ và buồn bã nhiều hơn so với nhóm còn lại. Các đánh giá chủ quan cho thấy mức độ buồn ngủ của họ tăng chậm và kéo dài dai dẳng suốt buổi tối, trong khi nhóm ánh sáng mạnh có xu hướng buồn ngủ nhanh và dứt khoát hơn khi đến giờ nghỉ ngơi.

Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Nghiên cứu Tâm thần học (Journal of Psychiatric Research) này kết luận rằng môi trường ánh sáng yếu vào buổi sáng có thể đang "lập trình" cơ thể chúng ta theo hướng dễ bị tổn thương trước bệnh trầm cảm. Các dấu hiệu như mất ngủ, giảm thời gian ngủ sâu đầu hôm và tăng cortisol cuối ngày đều là những tiền đề của các giai đoạn trầm cảm.

Phát hiện này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc suy nghĩ lại cách thiết kế ánh sáng trong đời sống thường nhật. Ánh sáng tại văn phòng, lớp học và nhà ở hiện nay thường tương tự như điều kiện ánh sáng yếu trong thử nghiệm. Việc đưa ánh sáng tự nhiên hoặc ánh sáng nhân tạo cường độ cao vào các không gian sinh hoạt, đặc biệt là vào buổi sáng, có thể là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để củng cố nhịp sinh học và bảo vệ sức khỏe tâm thần cho cộng đồng.

Thanh Tùng (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/canh-bao-nguy-co-tram-cam-tai-thanh-thi-do-thieu-anh-sang-ban-ngay-20251210075124694.htm