Cảnh báo 'sốc nhiệt' khi thời tiết lạnh khiến tim mạch không kịp thích nghi

8 giờ trướcBài gốc

Thay đổi nhiệt độ đột ngột – từ môi trường ấm sang lạnh – khiến cơ thể phải phản ứng tức thì: mạch máu co lại, huyết áp tăng, tim đập nhanh hơn để duy trì tuần hoàn. Nhiều người chỉ thấy tê tay chân hoặc rùng mình, nhưng với người có bệnh nền tim mạch, tăng huyết áp hay tiểu đường, vài phút đầu khi ra ngoài trời lạnh có thể là thời khắc "báo động đỏ" cho sức khỏe. Việc hiểu và chủ động thích nghi với cú "sốc nhiệt" này là cách quan trọng để phòng ngừa những tai biến nguy hiểm trong mùa lạnh.

Cú sốc nhiệt: phản ứng tức thì của cơ thể

Cơ thể con người vốn được thiết kế để duy trì thân nhiệt ổn định quanh mức 37°C. Khi bước từ môi trường ấm áp ra ngoài không khí lạnh, hệ thần kinh giao cảm lập tức kích hoạt cơ chế "bảo vệ" – mạch máu ngoại vi co lại để giảm thất thoát nhiệt, tập trung lưu lượng máu về các cơ quan quan trọng như tim, phổi và não. Nhưng sự co mạch này lại khiến huyết áp tăng nhanh, tim phải làm việc mạnh hơn để bơm máu qua các mạch đang bị "siết chặt".

Chỉ vài phút trong điều kiện lạnh đột ngột, cơ thể phải tiêu tốn thêm năng lượng để "làm ấm" không khí khi hít thở, đồng thời điều chỉnh nhịp tim, huyết áp và thân nhiệt. Với người khỏe mạnh, phản ứng này có thể chỉ gây cảm giác khó chịu thoáng qua. Nhưng với người cao tuổi, người mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp hoặc rối loạn tuần hoàn, sự thay đổi này có thể là "giọt nước tràn ly", khởi phát cơn đau tim, đột quỵ hoặc ngất xỉu.

Người lao động văn phòng nên mặc áo khoác và quàng khăn trước khi rời tòa nhà trong những ngày trời lạnh.

Khi vài phút lạnh có thể trở thành rủi ro lớn

Các chuyên gia tim mạch cảnh báo rằng thời tiết lạnh đột ngột làm tăng độ nhớt của máu – hay nói cách khác, máu "đặc" hơn. Khi đó, dòng chảy trong lòng mạch bị chậm lại, dễ hình thành cục máu đông. Cộng thêm việc huyết áp tăng và tim phải co bóp mạnh hơn, nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não có thể gia tăng chỉ trong vài phút tiếp xúc lạnh.

Không chỉ vậy, khi hít phải luồng không khí lạnh, lớp niêm mạc mũi và khí quản bị co lại, khiến người có bệnh hô hấp mạn tính như hen, viêm phế quản hoặc COPD dễ xuất hiện cơn ho, khó thở hoặc co thắt phế quản. Trong những ngày gió mạnh, nhiệt độ xuống thấp, nguy cơ này còn cao hơn nhiều lần.

Một nghiên cứu gần đây cho thấy, mỗi khi nhiệt độ giảm xuống khoảng 1°C, tỷ lệ nhập viện vì nhồi máu cơ tim tăng đáng kể trong vòng 2–3 ngày kế tiếp. Điều này cho thấy cơ thể không kịp thích nghi với biến động nhiệt độ, đặc biệt khi sự thay đổi diễn ra quá nhanh – điển hình là tình huống nhân viên văn phòng ra ngoài trời lạnh sau giờ làm hoặc người cao tuổi bước ra đường buổi sáng sớm.

Cơ thể "rối loạn" trong vài phút đầu

Trong vài phút đầu tiên khi ra trời lạnh, cơ thể thường trải qua một chuỗi phản ứng liên hoàn:

Mạch máu ngoại vi co lại, giảm lưu thông máu đến tay, chân, mặt – khiến da tái, tê và lạnh buốt.
Huyết áp tăng nhanh, đôi khi lên tới 10–20 mmHg, đặc biệt ở người đã có bệnh nền.
Nhịp tim tăng, tim đập nhanh để duy trì lưu lượng máu, tạo cảm giác hồi hộp hoặc tức ngực.
Hô hấp trở nên nông và nhanh, do không khí lạnh kích thích niêm mạc đường hô hấp.
Cơ run nhẹ, phản ứng sinh nhiệt tự nhiên giúp cơ thể giữ ấm nhưng đồng thời tiêu hao năng lượng.

Chỉ cần vài phút trong trạng thái "căng thẳng nhiệt", hệ thần kinh, tuần hoàn và hô hấp đã phải phối hợp liên tục để thích nghi. Nếu cơ thể không đủ khỏe hoặc đã có tổn thương tiềm ẩn, rủi ro biến chứng tăng lên đáng kể.

Những ai dễ bị ảnh hưởng nhất?

Cú sốc nhiệt có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng các nhóm sau đặc biệt dễ bị tổn thương:

Người cao tuổi: Khả năng điều hòa thân nhiệt kém, mạch máu kém đàn hồi, tim yếu.

Người mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp, mỡ máu cao: Mạch dễ co thắt, máu lưu thông chậm, nguy cơ tắc nghẽn cao.

Người làm việc trong môi trường điều hòa suốt ngày: Cơ thể quen nhiệt độ ổn định, khó thích nghi với sự thay đổi đột ngột bên ngoài.

Người hút thuốc, uống rượu thường xuyên: Thành mạch máu bị tổn thương, phản ứng co mạch mạnh hơn bình thường.

Người lao động ngoài trời hoặc vận động mạnh ngay sau khi ra ngoài lạnh: Tim mạch phải gánh áp lực kép – vừa gắng sức, vừa đối phó với nhiệt độ thấp.

Uống nước ấm, đi chậm và hít thở đều giúp cơ thể thích nghi khi ra ngoài thời tiết giá lạnh.

Cách bảo vệ cơ thể trước cú sốc nhiệt

Mặc đủ ấm trước khi ra ngoài, đặc biệt là vùng đầu, cổ và tay – nơi thất thoát nhiệt nhanh nhất.
Giảm chênh lệch nhiệt độ bằng cách tắt hoặc giảm điều hòa vài phút trước khi ra khỏi văn phòng.
Đi chậm, hít thở sâu để cơ thể kịp điều chỉnh.
Không vận động gắng sức ngay khi vừa ra ngoài lạnh, như chạy nhanh hay leo cầu thang.
Uống nước ấm để hỗ trợ lưu thông máu và giữ ẩm cho đường hô hấp.
Theo dõi huyết áp thường xuyên, nhất là với người có bệnh nền.
Tránh hút thuốc, uống rượu hoặc cà phê đặc trước khi ra ngoài – những chất này làm mạch máu co giãn thất thường.

Đừng coi thường vài phút "ra ngoài lạnh"

Với nhiều người, khoảnh khắc rời văn phòng hay bước ra cửa nhà buổi sáng tưởng chừng vô hại, nhưng lại là thời điểm hệ tim mạch chịu áp lực lớn nhất trong ngày. Chỉ một thay đổi nhiệt độ nhỏ cũng có thể khiến cơ thể rơi vào trạng thái rối loạn tạm thời, tạo điều kiện cho những biến cố nghiêm trọng xảy ra.

Hiểu rõ cơ chế "sốc nhiệt" giúp chúng ta chủ động hơn trong việc phòng ngừa: mặc đủ ấm, ra ngoài có kiểm soát, không gắng sức ngay khi tiếp xúc lạnh. Một vài phút chuẩn bị nhỏ có thể giúp cơ thể vượt qua mùa lạnh an toàn – tránh những rủi ro không đáng có cho sức khỏe, đặc biệt với người cao tuổi và người có bệnh tim mạch.

Bs. Trần Minh Hoàng

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/canh-bao-soc-nhiet-khi-thoi-tiet-lanh-khien-tim-mach-khong-kip-thich-nghi-169251103114904171.htm