Cảnh báo thiên tai: 'Mưa 300mm, 500mm hay 700 mm sẽ gây ngập đến đâu?'

2 giờ trướcBài gốc

từ đầu năm 2025 đến nay, thiên tai đã khiến 409 người chết, mất tích; 727 người bị thương; 337.297 nhà bị sập, đổ, trôi... (Ảnh: Hòa Nam/Vietnam+)

Từ những con số thiệt hại đau xót về người và kinh tế do mưa lũ gây ra liên tiếp được cập nhật từ đầu năm 2025 đến nay, Tiến sỹ Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai, đề xuất các địa phương chủ động nghiên cứu xây dựng mô phỏng rủi ro ngập lụt và sạt lở theo từng vùng, từng cấp độ, từng bước hoàn thiện để phục vụ cảnh báo chủ động.

“Khi cả nước đang hướng về miền Trung (khu vực Nam Trung Bộ) để hỗ trợ đồng bào vượt qua khó khăn, đây cũng là thời điểm cần suy nghĩ sâu hơn về việc ứng dụng khoa học kỹ thuật để xây dựng các mô phỏng cảnh báo cụ thể: Mưa 300mm, 500mm hay 700 mm sẽ gây ngập đến đâu; trong tình huống mất điện, mất sóng, cán bộ cơ sở vẫn có thể dựa vào thông tin đầu vào để hướng dẫn người dân chủ động ứng phó?” ông Phát trăn trở.

Thiên tai khốc liệt, cảnh báo vẫn còn những hạn

Chia sẻ tại Diễn đàn “Ứng dụng khoa học, công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai tổ chức, chiều 25/11, Tiến sỹ Cao Đức Phát nhấn mạnh những năm qua, Việt Nam liên tiếp hứng chịu nhiều trận bão, lũ trên diện rộng với mức độ nghiêm trọng và nhiều chỉ số mang tính lịch sử.

Thống kê từ Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai cho thấy trung bình 20 năm qua (từ năm 2006-2025), thiên tai đã làm khoảng 314 người chết, mất tích/năm. Trong đó giai đoạn 2016-2025 là 274 người/năm bằng 66% giai đoạn 2006-2015 với 353 người/năm. Thiệt hại kinh tế khoảng 1-1,5% GDP, trong đó giai đoạn 2016-2025 là 37.395 tỷ đồng/năm (gấp 2,5 lần giai đoạn 2006-2015).

Chỉ riêng từ đầu năm 2025 đến nay, thiên tai đã khiến 409 người chết, mất tích; 727 người bị thương; 337.297 nhà bị sập, đổ, trôi, hư hỏng, tốc mái; 553.417 ha lúa, hoa màu và 376.792 ha cây trồng khác bị ngập úng, thiệt hại... Tổng thiệt hại về kinh tế do thiên tai gây ra trên cả nước, đến nay ước tính trên 85.099 tỷ đồng.

Đáng chú ý, trong 10 tháng qua, nhiều khu vực trong thời gian ngắn đã phải hứng chịu tất cả các đợt thiên tai từ bão đến mưa lũ, dẫn đến hình thái thiên tai kép bão chồng bão, lũ chồng lũ, lũ quét, sạt lở đất, nhất là tại các tỉnh miền núi, trung du Bắc Bộ, Trung Bộ; đe dọa nghiêm trọng đến an toàn các công trình phòng, chống thiên tai, cơ sở hạ tầng, đê điều; gây thiệt hại rất nghiêm trọng về người và tài sản.

Tiến sỹ Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai, chia sẻ tại diễn đàn.

Ông Phát cũng cho biết trong ứng phó thiên tai, công tác dự phòng luôn đóng vai trò then chốt mà trước hết là năng lực giám sát, dự báo và cảnh báo sớm. Vì vậy, trong những năm gần đây, Nhà nước cùng các doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng quốc tế đã đầu tư nâng cao năng lực quan trắc, dự báo và đạt được nhiều tiến bộ.

“Tuy vậy, do thiên tai ngày càng khó lường và đa dạng, công tác giám sát và cảnh báo vẫn còn những hạn chế so với yêu cầu thực tiễn,” ông Phát trăn trở.

Từ góc độ địa phương, ông Đặng Công Hưởng - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh, cho biết tỉnh nằm ở vùng hạ lưu sông Hồng - Thái Bình, nơi giao thoa của nhiều dòng sông lớn như sông Cầu, sông Thương, sông Lục Nam, sông Đuống. Địa hình đặc thù này giúp tỉnh phát triển mạnh công nghiệp - đô thị nhưng cũng khiến khu vực luôn trong tình thế chịu áp lực lớn từ mưa lũ, úng ngập.

Ông Hưởng nhấn mạnh trong các đợt mưa lũ gần đây, nhiều công trình thủy lợi của Bắc Ninh đã phải vận hành ở mức căng thẳng khi đê kè xuất hiện thẩm lậu, sạt lở; một số đê bối bị tràn hoặc vỡ cục bộ; hàng trăm trạm bơm hoạt động liên tục 24/24 giờ để bảo vệ khu dân cư, khu công nghiệp và sản xuất nông nghiệp.

“Những hình thái mưa lũ bất thường năm sau cao hơn năm trước, vượt xa quy luật lịch sử, cho thấy phương thức ứng phó truyền thống ‘trông trời, trông nước’ không còn đủ. Chúng ta buộc phải chuyển mạnh sang tư duy chủ động, dựa trên dữ liệu và công nghệ,” đại diện lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh nói.

Cần xây dựng mô phỏng rủi ro ngập lụt và sạt lở

Trước diễn biến bất thường của thiên tai, Tiến sỹ Cao Đức Phát, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai, đề xuất các địa phương cần nghiên cứu xây dựng mô phỏng rủi ro ngập lụt và sạt lở theo từng vùng, từng cấp độ, từng bước hoàn thiện để phục vụ cảnh báo chủ động.

Theo ông Phát, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, nhất là công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, đang mở ra cơ hội mới để nâng cao hiệu quả dự báo. Ngoài dữ liệu vệ tinh, nhiều thiết bị tự động đo mưa, radar, cảm biến đo nhiệt độ, gió, mực nước hay dịch chuyển đất đá đang được triển khai, cho phép tích hợp thông tin nhanh hơn, mô phỏng chính xác hơn theo từng địa bàn và truyền tải kịp thời đến người dân.

Tiến sỹ Hạ Thúy Hạnh - Phó Giám đốc Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai phát biểu.

Dẫn ví dụ tại khu vực miền Trung, Tiến sỹ Cao Đức Phát cho biết trong thời gian qua, một số tỉnh như Quảng Ngãi đã từng triển khai mô phỏng rủi ro ngập lụt và sạt lở và phát huy hiệu quả. Tuy vậy, ông Phát khuyến nghị cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện để phản ánh chính xác hơn.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh Đặng Công Hưởng, cũng nhấn mạnh khoa học - công nghệ hiện đang trở thành “lực lượng tuyến đầu mới” trong phòng chống thiên tai, giúp mô phỏng mưa lũ chi tiết, cảnh báo sớm nguy cơ vỡ bờ, sạt lở, úng ngập; hỗ trợ chỉ huy và ra quyết định kịp thời.

Vì vậy, Bắc Ninh đặt mục tiêu tiếp tục rà soát toàn diện hệ thống đê điều, hồ đập, trạm bơm, xác định điểm xung yếu để ưu tiên đầu tư. Tỉnh cũng đẩy mạnh hợp tác với các bộ ngành trung ương, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ để triển khai quan trắc, mô phỏng - dự báo - cảnh báo liên hồ chứa và hệ thống tiêu, đồng thời hình thành mạng lưới kết nối thường xuyên giữa nhà quản lý - nhà khoa học -doanh nghiệp - cộng đồng, để góp phần phòng, chống thiên tai hiệu quả hơn.

Tại diễn đàn, Tiến sỹ Hạ Thúy Hạnh - Phó Giám đốc Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai, cũng đã giới thiệu một số dự án tiêu biểu mà quỹ này triển khai trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Nổi bật là hệ thống công trình cộng đồng phòng tránh thiên tai được xây dựng dưới dạng nhà 2 tầng kiên cố tại những khu vực thường xuyên xảy ra bão lũ, ngập lụt.

“Khi thời tiết bình thường, các công trình phục vụ nhu cầu an sinh xã hội như lớp học, trạm y tế, sinh hoạt văn hóa. Khi thiên tai xảy ra, đây trở thành nơi tránh trú an toàn cho khoảng 200 người mỗi công trình,” bà Hạnh chia sẻ.

Trong công tác cảnh báo sớm, bà Hạnh cho biết từ năm 2016 đến 2025, Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai đã tài trợ lắp đặt trạm đo mưa, tháp cảnh báo lũ, hệ thống cảnh báo sạt lở đất tại nhiều địa phương, góp phần nâng cao khả năng ứng phó của cộng đồng và chính quyền.

“Thời gian tới, chúng tôi đặt trọng tâm vào ứng dụng công nghệ trong cảnh báo sớm, xây dựng hệ thống giám sát và điều hành theo thời gian thực, diễn tập sơ tán tại cộng đồng, mở rộng trồng rừng ngập mặn và tăng cường năng lực ứng phó cho lực lượng cơ sở cũng như người dân,” Hạnh nói./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/canh-bao-thien-tai-mua-300mm-500mm-hay-700-mm-se-gay-ngap-den-dau-post1079206.vnp