Trong thời đại số, các hoạt động thiện nguyện ngày càng được lan tỏa mạnh mẽ thông qua mạng xã hội. Tuy nhiên, mặt trái của sự lan tỏa này là sự xuất hiện của những chiêu trò lừa đảo tinh vi, lợi dụng lòng tốt của cộng đồng để trục lợi cá nhân. Một trong những hình thức đang gây lo ngại là các giải chạy từ thiện giả mạo xuất hiện tràn lan trên các nền tảng trực tuyến.
Khi lòng thiện bị lợi dụng để trục lợi
Công an Hà Nội có cảnh báo về các giải chạy từ thiện có dấu hiệu lừa đảo trên mạng xã hội. Lực lượng chức năng cho hay, trên mạng xã hội thời gian qua đã xuất hiện các thông tin tổ chức các giải chạy, đạp xe từ thiện có quy mô lớn, kêu gọi người dân chuyển tiền để đăng ký tham gia. Tuy nhiên, các giải từ thiện này có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.
Cụ thể, để tạo được sự tin tưởng từ nạn nhân, đối tượng lừa đảo tạo lập các tài khoản mạng xã hội, dùng logo mạo danh hoặc sao chép toàn bộ nội dung, hình ảnh các bệnh viện, tổ chức có uy tín.
Chúng còn sử dụng cả tài khoản có tích xanh, chạy quảng cáo về các giải chạy từ thiện với mục đích gây quỹ hỗ trợ người bệnh ung thư. Những thủ đoạn trên được sử dụng để lừa người dân chuyển tiền đăng ký qua các đường dẫn giả, rồi chiếm đoạt tài sản.
Một trang Facebook có tích xanh lừa đảo (Ảnh: Công an TP. Hà Nội)
Chị H., một nhân viên văn phòng tại Hà Nội, cho biết chị đã nhìn thấy quảng cáo về một giải chạy từ thiện gây quỹ cho trẻ em nghèo trên Facebook. Trang fanpage có logo một tổ chức y tế uy tín và thậm chí còn có “tích xanh” nên chị hoàn toàn tin tưởng. Sau khi được yêu cầu chuyển 350.000 đồng phí tham gia kèm combo áo và huy chương, chị lập tức làm theo. Tuy nhiên, sau vài ngày chờ đợi, chị không nhận được bất kỳ thông tin xác nhận nào, số điện thoại liên hệ cũng không hoạt động. Khi quay lại fanpage để kiểm tra, chị phát hiện trang đã bị xóa khỏi Facebook.
Anh T., sinh viên một trường đại học tại TP.HCM, kể rằng anh được bạn bè rủ tham gia một “giải chạy gây quỹ cho bệnh nhân ung thư”. Thấy có nhiều bình luận tích cực và hình ảnh hàng trăm người từng tham gia, anh tin tưởng và đóng 500.000 đồng đăng ký. Chỉ vài ngày sau, fanpage bất ngờ đổi tên, toàn bộ hình ảnh, bài viết cũ bị xóa sạch. Anh T. mới biết mình bị lừa, nhưng số tiền chuyển đi không thể lấy lại.
Làm gì để tự bảo vệ?
Công an Hà Nội nhấn mạnh, việc tạo lập các Fanpage giả mạo nhằm trục lợi khiến người dân mất tiền và mất niềm tin.
Hành động này cũng trực tiếp ảnh hưởng đến những bệnh nhân, những người có cảnh khó khăn nhưng không nhận được sự hỗ trợ cần thiết.
Với thực trạng trên, để phòng tránh lừa đảo, Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an thành phố Hà Nội khuyến cáo người dân cần kiểm tra kỹ lưỡng thông tin về sự kiện, giải chạy, liên hệ trực tiếp với Ban tổ chức để xác minh.
Những người dân muốn hỗ trợ bệnh nhân ung thư hãy đóng góp trực tiếp cho các quỹ uy tín như Quỹ Ngày mai tươi sáng - Quỹ Hỗ trợ bệnh nhân ung thư ở Việt Nam.
Khi phát hiện các trường hợp có dấu hiệu lừa đảo chiếm đoạt tài sản, người dân cần trực tiếp đến các cơ quan Công an nơi gần nhất trình báo để giải quyết vụ việc theo quy định. Bên cạnh đó, người dân nên thường xuyên chia sẻ thông tin cảnh báo đến người thân, bạn bè để nâng cao cảnh giác.
Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng Ban Công nghệ (Hiệp hội An ninh mạng quốc gia) khuyến cáo: “Tấn công lừa đảo trực tuyến sẽ tiếp tục hoành hành trong năm 2025. Bên cạnh các biện pháp từ cơ quan quản lý, người dùng vẫn cần nâng cao cảnh giác, kỹ năng an toàn khi tham gia không gian mạng. Không chia sẻ thông tin cá nhân với những người không quen biết hoặc dịch vụ không tin tưởng. Cần xác minh kỹ lưỡng bất kỳ cuộc gọi hay trao đổi nào liên quan đến chuyển tiền. Sử dụng ứng dụng phòng chống lừa đảo nTrust để lọc và ngăn chặn các số điện thoại lừa đảo, website độc hại”.
nTrust là ứng dụng hoàn toàn miễn phí, sử dụng cho điện thoại thông minh (smartphone), giúp phát hiện các dấu hiệu lừa đảo thông qua kiểm tra số điện thoại, số tài khoản, đường dẫn trang web (link) và mã QR.
Trao đổi với PV Báo Tri thức và Cuộc sống về vấn đề này, luật sư Nguyễn Ngọc Hùng - Trưởng Văn phòng luật sư Kết Nối (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho biết, thủ đoạn lợi dụng tài khoản Facebook tích xanh để lừa đảo người dùng là một hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng và có thể bị xử lý hình sự theo quy định hiện hành. Tài khoản Facebook tích xanh thường được coi là tài khoản chính chủ, có độ tin cậy cao hơn, do đó, việc lợi dụng tính chất này để lừa đảo sẽ gây ra nhiều hệ lụy cho người dùng và xã hội.
Theo quy định tại Điều 174 của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản được định nghĩa là việc sử dụng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác. Việc lợi dụng tài khoản Facebook tích xanh để giả mạo, lừa đảo người khác nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản có thể được xem là hành vi lừa đảo. Nếu giá trị tài sản chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, người phạm tội có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Nếu giá trị tài sản chiếm đoạt lớn hơn, mức phạt sẽ tăng lên, có thể lên đến 20 năm tù hoặc tù chung thân trong trường hợp chiếm đoạt tài sản trị giá từ 500.000.000 đồng trở lên. Ngoài ra, theo Điều 341 của Bộ luật Hình sự 2015, hành vi làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức cũng có thể được áp dụng nếu người lừa đảo sử dụng các tài liệu giả mạo để thực hiện hành vi lừa đảo. Hành vi này có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tù lên đến 7 năm.
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng - Trưởng Văn phòng luật sư Kết Nối (Đoàn luật sư TP Hà Nội).
Theo đó, người sử dụng tài khoản tích xanh để thực hiện hành vi lừa đảo sẽ phải đối mặt với các hình phạt nghiêm khắc. Người phạm tội không chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự mà còn có thể phải bồi thường thiệt hại cho nạn nhân. Bên cạnh đó, người thực hiện hành vi lừa đảo qua mạng xã hội còn có thể bị xử lý hành chính theo Nghị định số 15/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh mạng đối với các hành vi vi phạm khác.
Để kiểm tra mức độ tin cậy của một trang Facebook, người dùng có thể xem các thông tin về tính minh bạch của trang Facebook này. Để thực hiện điều này, bạn truy cập vào trang Facebook muốn kiểm tra thông tin, nhấn vào mục "Giới thiệu". Tại giao diện hiện ra, bạn nhấn vào mục "Tính minh bạch của trang" và nhấn nút "Xem tất cả".
Tại hộp thoại hiện ra, bạn sẽ thấy rõ thông tin chi tiết về trang Facebook, bao gồm ngày lập trang, những lần đổi tên trang và danh sách các quản trị viên của trang Facebook.
Nếu một trang Facebook mới được thành lập hoặc thường xuyên đổi tên trang, mà tên gọi không liên quan đến nhau, rất có thể đây là một trang Facebook được lập ra với mục đích lừa đảo.
Sở dĩ có điều này vì tin tặc có thể tấn công và chiếm đoạt một trang Facebook có lượng người theo dõi lớn, sau đó đổi tên trang và gắn dấu tích xanh để thực hiện hành vi lừa đảo. Ngoài ra, dựa vào thông tin quản trị viên của trang Facebook, bạn cũng có thể đoán được đó có phải là trang giả mạo hay không.
Nếu một trang Facebook thường cung cấp thông tin về Việt Nam hoặc mang tên một người nổi tiếng tại Việt Nam, nhưng lại có danh sách quản trị viên ở nước ngoài thì gần như chắc chắn đây cũng sẽ là trang Facebook giả mạo nhằm lừa người dùng truy cập vào các trang web có chứa mã độc.
Một điều người dùng cần kiểm tra kỹ đó là lượt tương tác với các bài viết trên trang Facebook. Nhiều người thường chủ quan khi thấy các bài đăng giới thiệu sản phẩm, chào bán dịch vụ… có lượt tương tác cao hoặc nhiều bình luận khen ngợi, hưởng ứng… nên tin tưởng vào nội dung của bài viết.
Tuy nhiên, các trang Facebook giả mạo thường sử dụng các công cụ để tăng lượt tương tác ảo, bao gồm số lượng người nhấn "Thích" hoặc các bình luận trên bài viết.
Để kiểm tra xem lượt tương tác trên trang Facebook có phải là giả hay không, bạn mở danh sách các tài khoản đã tương tác với bài viết và truy cập vào trang cá nhân của những tài khoản này. Bạn có thể dễ dàng nhận ra chủ yếu những tài khoản tương tác đều là tài khoản giả mạo, mới được lập hoặc hầu như không hoạt động trên Facebook.
Cổng Thông tin điện tử Công an tỉnh Nghệ An
Thiên Trang