Cát nhân tạo – giải pháp cho khủng hoảng nguyên vật liệu tự nhiên

4 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh khan hiếm cát tự nhiên khiến nhiều dự án trọng điểm đình trệ, "cát nhân tạo" đang được xem là chìa khóa mở ra kỷ nguyên mới cho ngành vật liệu xây dựng Việt Nam – vừa bảo vệ môi trường, vừa đảm bảo tiến độ các công trình quốc gia.

Cát nhân tạo – bước đột phá công nghệ toàn cầu

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trữ lượng cát sông dùng cho san lấp ở Đồng bằng sông Cửu Long chỉ khoảng 37 triệu m³, trong khi riêng 6 tuyến cao tốc giai đoạn 2022–2025 đã cần gần 50 triệu m³. Thêm các dự án cấp tỉnh, nhu cầu thực tế vượt quá 80 triệu m³. Cung không đủ cầu khiến giá cát tăng vọt, tiến độ nhiều dự án hạ tầng lớn bị ảnh hưởng.

Cát tự nhiên đang ngày càng khan hiếm.

Không chỉ khan hiếm, khai thác cát tự nhiên còn gây ra hàng loạt hệ lụy môi trường – sạt lở, xói mòn bờ sông, mất sinh kế của người dân vùng ven sông. Việc khai thác ồ ạt nguồn tài nguyên không tái tạo này đang trở thành bài toán nan giải cho phát triển bền vững.

Trước thực tế đó, việc tìm kiếm nguồn vật liệu thay thế cát tự nhiên trở thành nhu cầu tất yếu, được Chính phủ đặt vào Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021–2030.

Không chỉ Việt Nam, thế giới cũng đang bước vào "cuộc cách mạng" cát nhân tạo.

Tại Trung Quốc, khoảng 80% lượng cát dùng trong xây dựng hiện nay là cát nhân tạo, nhờ chính sách kiểm soát khai thác cát sông nghiêm ngặt và khuyến khích đầu tư dây chuyền nghiền đá hiện đại.

Nhật Bản đi tiên phong với hệ thống tiêu chuẩn JIS khắt khe, đảm bảo cát nhân tạo có chất lượng tương đương – thậm chí vượt trội – so với cát tự nhiên.

Cát nhân tạo đang là cứu cánh cho sự khủng hoảng tài nguyên cát tự nhiên.

Ở châu Âu, nhiều quốc gia như Đức, Anh, Cộng hòa Séc đã đưa việc tái chế bê tông, tro bay, thủy tinh phế thải vào sản xuất cát nhân tạo, gắn liền với chiến lược kinh tế tuần hoàn.

Những chính sách và công nghệ này không chỉ giúp bảo tồn tài nguyên mà còn tạo ra ngành công nghiệp vật liệu xanh, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và ô nhiễm môi trường.

Tại Việt Nam, cát nhân tạo (cát nghiền) được sản xuất từ đá cát kết, granit, basalt hoặc từ sà bần, vật liệu xây dựng tái chế. Theo TS. Nguyễn Văn Nguyên, nguyên Phó Cục trưởng Cục Địa chất Việt Nam, nhiều loại đá trong nước có thể dùng để sản xuất cát nhân tạo với trữ lượng dồi dào, phân bố rộng khắp Tây Bắc, Tây Nguyên, Đồng Nai, Bình Dương.

"Các loại đá có đặc tính vật lý tốt như granit, basalt, hoặc tập cát kết có thể nghiền ra hạt có hình dạng, độ tròn và độ mịn tương đương cát tự nhiên. Đặc biệt, cát nhân tạo sạch, ít tạp chất, giúp tiết kiệm xi măng, tăng độ bền bê tông và tuổi thọ công trình," ông Nguyên cho biết.

Hiện nhiều doanh nghiệp như Hùng Vương, Cường Thịnh, Ninh Thuận đã đầu tư dây chuyền sản xuất và ứng dụng cát nhân tạo trong bê tông thương phẩm, bước đầu đạt kết quả khả quan. Một số địa phương như Lâm Đồng, Điện Biên, Quảng Ninh đã tận dụng đá phong hóa, đá phế thải để nghiền thành cát, tạo nguồn cung mới thay thế cát sông.

Vẫn cần cơ chế và đầu tư đồng bộ

Tuy nhiều ưu điểm, song giá thành sản xuất cát nhân tạo vẫn cao hơn cát tự nhiên, khiến việc ứng dụng cho san lấp, đắp nền giao thông còn hạn chế. Các chuyên gia cho rằng, nhà nước cần sớm hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật, cơ chế khuyến khích và hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ chế biến cát nhân tạo.

Theo Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ Xây dựng đã giao Viện Vật liệu xây dựng, Viện KH&CN Giao thông Vận tải và các trường đại học nghiên cứu giải pháp tối ưu cho vật liệu thay thế. Một số đề án khai thác cát biển, cát vùng nước lợ như tại Sóc Trăng, Trần Đề cũng đang được triển khai thí điểm.

Cát nhân tạo không chỉ là giải pháp cứu nguy trước mắt cho ngành xây dựng, mà còn là hướng đi chiến lược để Việt Nam tiến tới nền kinh tế xanh, tuần hoàn và tự chủ vật liệu.

Cát nghiền hay còn gọi là cát nhân tạo đang được coi là giải pháp tốt nhất cho việc thay thế cát tự nhiên.

Từ chỗ phụ thuộc vào khai thác thiên nhiên, Việt Nam có thể trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về công nghệ sản xuất cát nhân tạo, nếu có chính sách đồng bộ và sự tham gia mạnh mẽ của doanh nghiệp tư nhân.

"Đầu tư vào cát nhân tạo chính là đầu tư cho tương lai. Mỗi hạt cát nhân tạo không chỉ góp phần dựng xây công trình, mà còn dựng xây một mô hình phát triển bền vững – nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại hài hòa," TS. Nguyễn Văn Nguyên nhấn mạnh.

Mộc Miên

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/cat-nhan-tao-giai-phap-cho-khung-hoang-nguyen-vat-lieu-tu-nhien-192251011111442954.htm