Câu hỏi về 'chiếc ô an ninh' của Mỹ ở vùng Vịnh sau vụ Israel không kích Qatar

2 giờ trướcBài gốc

Trong một động thái khiến cả khu vực sững sờ, Israel đã không kích Qatar nhắm mục tiêu vào các lãnh đạo Hamas ở Doha, phá vỡ giả định lâu nay rằng lãnh thổ các thành viên Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) nằm ngoài tầm ngắm của những hành động quân sự trực tiếp từ Israel.

Một cuộc tấn công nhằm vào khu dân cư ở Qatar - quốc gia thịnh vượng, là đồng minh của Mỹ và nổi tiếng với vai trò trung gian hòa giải trong các cuộc xung đột ở trong cũng như ngoài khu vực - là điều chưa từng có tiền lệ.

Theo tờ The New Arab, vụ việc khiến các quốc gia khác của vùng Vịnh lo ngại rằng họ có thể trở thành mục tiêu tiếp theo của một cuộc tấn công từ Israel. Giờ đây, vùng Vịnh sẽ tìm cách đưa ra phản ứng vừa củng cố sự thống nhất của GCC, vừa tạo tiền lệ cứng rắn đối với bất kỳ hành động nào từ bên ngoài nhằm vào quốc gia Ả Rập vùng Vịnh.

Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad al-Thani (trái) tiếp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Cung điện Hoàng gia ở thủ đô Doha (Qatar) hồi tháng 5. Ảnh: Karim Jaafar/AFP

Quan hệ Mỹ - vùng Vịnh chịu sức ép

Sự hoài nghi về độ tin cậy của Mỹ với tư cách một đối tác phòng thủ từ lâu đã âm ỉ trong vùng Vịnh, từ thời Tổng thống Barack Obama qua phản ứng của Washington trước làn sóng nổi dậy Mùa xuân Ả Rập giai đoạn 2010-2011, sự do dự trong việc thực thi “lằn ranh đỏ” ở Syria vào tháng 8-2013, cũng như quyết định ký thỏa thuận hạt nhân với Iran vào năm 2015.

Trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, việc ông từng nói Qatar là nước tài trợ khủng bố vào năm 2017 đã làm dấy lên mối lo ngại sâu sắc về mức độ Washington sẵn sàng bảo vệ chủ quyền và an ninh của toàn bộ các thành viên GCC.

Nỗi bất an càng gia tăng dưới thời Tổng thống Joe Biden. Việc Mỹ rút quân khỏi Afghanistan vào tháng 8-2021 - phản ứng được cho là chậm chạp sau các vụ tấn công của Houthis nhằm vào UAE hồi tháng 1-2022 - và chiến dịch ném bom của Mỹ và Anh ở Yemen vào tháng 1-2024 đã làm gia tăng cảm giác bất định tại các thủ đô vùng Vịnh.

Tuy vậy, giới quan sát nhận định không sự kiện nào so sánh được với vụ không kích của Israel nhằm vào Doha. Lần này, vấn đề không chỉ là việc Mỹ không bảo vệ được các đối tác vùng Vịnh trước những mối đe dọa bên ngoài. Vấn đề nằm ở chỗ Washington bị cáo buộc tiếp tay để một thế lực quân sự tấn công thủ đô của một thành viên GCC.

Cáo buộc đồng lõa như vậy ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan hệ hai bên. Dù Washington đã ra sức trấn an, việc khôi phục lòng tin sẽ vô cùng khó khăn, theo The New Arab.

Hoài nghi cam kết từ Mỹ

Trong khi lãnh đạo Israel và Mỹ khẳng định Washington không liên quan vụ không kích của Israel vào Qatar, nhiều người trong khu vực rất khó tin điều đó. Ngay cả khi giả sử đúng là như vậy, thì thông điệp vẫn là Washington đã không ngăn chặn được vụ tấn công. Điều này cũng làm suy giảm niềm tin của khu vực vào năng lực của Mỹ trong việc bảo vệ các nước GCC khỏi những hành động như vậy.

Bà Courtney Freer - nghiên cứu viên tại ĐH Emory - cảnh báo rằng vụ không kích Doha “có thể là một bước thụt lùi lớn cho quan hệ Mỹ - vùng Vịnh”.

Bà Freer nhấn mạnh vụ tấn công chưa từng có tiền lệ này đặt ra những câu hỏi căn bản về mức độ các nước GCC có thể tin tưởng Washington, đồng thời đặt vấn đề: “chiếc ô an ninh của Mỹ còn có ý nghĩa gì khi những chuyện như thế này xảy ra?”.

Xét đến việc vụ không kích gần đây của Israel không loại bỏ được tất cả mục tiêu Hamas, khả năng Tel Aviv tiếp tục tấn công Doha trong tương lai là điều không thể loại trừ.

Việc chính quyền ông Trump có để mặc Israel hành động hay kiềm chế các bước đi tiếp theo sẽ tác động mạnh mẽ đến tương lai quan hệ Mỹ - GCC.

“Quyết định mà Washington đưa ra vào thời điểm này sẽ định hình con đường của mình và tương lai các mối quan hệ trong khu vực” - ông Steven Wright, PGS quan hệ quốc tế tại ĐH Hamad Bin Khalifa, nói với The New Arab.

Ông Trump đã điện đàm với Quốc vương Qatar - ông Tamim bin Hamad bin Khalifa Al Thani và Thủ tướng Qatar - ông Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim bin Jaber Al Thani ngay sau vụ không kích của Israel, cảm ơn họ vì tình hữu nghị của Qatar với Mỹ.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt giải thích trong một buổi họp báo rằng tổng thống Mỹ cho rằng vụ tấn công là “đáng tiếc”, song vẫn gọi mục tiêu tiêu diệt Hamas là “chính đáng”.

Chính quyền ông Trump cũng cam kết với giới lãnh đạo ở Doha rằng Mỹ sẽ không để Tel Aviv thực hiện các cuộc không kích tiếp theo.

“Câu hỏi lớn hơn một lần nữa được đặt ra: Quan hệ Mỹ - Qatar sẽ tồn tại thế nào sau sự kiện này? Tổng thống Trump sẽ nói gì về việc này? Liệu có điều gì ông ấy có thể nói để xóa đi ký ức về ngày hôm nay trong tâm trí người dân Qatar? Tôi không biết điều đó là gì, hay liệu có khả thi hay không” - bà Freer kết luận.

Vùng Vịnh ở ngã rẽ

Vụ không kích của Israel nhằm vào Doha đã đẩy quan hệ Mỹ - vùng Vịnh tới một ngã rẽ quan trọng. Suốt nhiều thập niên, Washington luôn tự định vị là người bảo đảm an ninh tối hậu ở vùng Vịnh, một lực lượng ổn định có khả năng ngăn chặn các mối đe dọa từ bên ngoài và bảo vệ chủ quyền cho các đồng minh, đối tác Ả Rập vùng Vịnh.

Khói bốc lên sau vụ nổ tại thủ đô Qatar (Doha) vào ngày 9-9 sau vụ Israel không kích Qatar nhằm vào ban lãnh đạo Hamas. Ảnh: AFPTV/AFP

Hình ảnh đó nay đã bị tổn hại nặng nề. Dù Mỹ có tham gia trực tiếp hay không trong vụ tấn công của Israel, nhiều người trong khu vực vẫn có chung nhận định: Washington đang gặp khó khăn trong việc duy trì vai trò bảo đảm an ninh cho các quốc gia GCC kể cả khi đối diện với những hành động từ đồng minh thân cận nhất của Mỹ ở Trung Đông.

Trong bối cảnh này, tác động vượt xa Qatar. Toàn bộ khung hợp tác an ninh Mỹ - GCC hiện đang chịu sức ép. Các nhà lãnh đạo Ả Rập vùng Vịnh - vốn đã có người chủ động “đặt cược” sang hướng mới thông qua việc siết chặt quan hệ với các nước khác - có thể sẽ còn tăng tốc hơn trong việc đa dạng hóa đối tác.

Hơn nữa, sự suy giảm ảnh hưởng của Washington nhiều khả năng sẽ tiếp thêm sức mạnh cho các chủ thể trong khu vực, cả nhà nước lẫn phi nhà nước - những người coi điểm yếu của vùng Vịnh là cơ hội để tái định hình cán cân quyền lực.

Các chuyên gia nhận định rằng chính quyền Tổng thống Trump giờ đây phải quyết định sẽ đối diện sự rạn nứt này như thế nào. Điều mà các thành viên GCC yêu cầu hiện nay là bằng chứng, thông qua những thay đổi chính sách thực chất, cho thấy các mối quan ngại an ninh của họ được thấu hiểu, tôn trọng và đặt ưu tiên.

Nếu không làm được điều đó, Mỹ có nguy cơ chứng kiến một khu vực then chốt ngày càng xa rời quỹ đạo của nước này, với những hệ quả có thể tái định hình địa chính trị Trung Đông trong nhiều năm, thậm chí nhiều thập niên tới, theo The New Arab.

THẢO VY

Nguồn PLO : https://plo.vn/cau-hoi-ve-chiec-o-an-ninh-cua-my-o-vung-vinh-sau-vu-israel-khong-kich-qatar-post870355.html