Chạy marathon có gây hại cho tim? Nghiên cứu 10 năm đưa ra câu trả lời cuối cùng

7 giờ trướcBài gốc

Cuộc tranh luận về tác động của chạy đường dài lên sức khỏe tim mạch đã kéo dài trong nhiều năm qua. Ảnh: Shutterstock

Marathon - cuộc đua sức bền mang tính biểu tượng với cự ly 42,195 km - từ lâu không chỉ là thử thách thể lực mà còn là phép đo giới hạn sinh học của con người. Khi hoàn thành đường chạy, người tham gia thường trải nghiệm những phản ứng sinh lý mạnh mẽ: cơ bắp kiệt sức, nhịp thở rát bỏng và đặc biệt, trái tim hoạt động ở công suất cao liên tục trong nhiều giờ. Chính điều này đã làm dấy lên lo ngại trong giới khoa học và y tế suốt một thập kỷ qua: liệu chạy marathon có gây hại cho tim về lâu dài?

Những nghi ngờ ban đầu được củng cố bởi các xét nghiệm máu sau giải chạy, trong đó nhiều vận động viên nghiệp dư xuất hiện tình trạng tăng troponin - một protein được phóng thích khi tế bào cơ tim chịu áp lực. Trong thực hành lâm sàng, troponin là chỉ dấu quan trọng để hỗ trợ chẩn đoán nhồi máu cơ tim. Do đó, việc chỉ số này tăng cao ngay sau các sự kiện thể thao sức bền từng khiến không ít người đặt câu hỏi về khả năng tồn tại “tổn thương ẩn” đối với cơ tim.

Nhiều vận động viên nghiệp dư xuất hiện tình trạng tăng troponin - một protein được phóng thích khi tế bào cơ tim chịu áp lực.

Tuy nhiên, trong y học, xét nghiệm không đứng độc lập mà luôn được đánh giá cùng triệu chứng, điện tâm đồ và chẩn đoán hình ảnh. Trong bối cảnh chạy marathon, các dữ liệu lâm sàng mới đang góp phần định hình lại cách hiểu về chỉ dấu troponin sau vận động. Nhiều trường hợp người chạy khỏe mạnh có troponin vượt ngưỡng tiêu chuẩn y khoa, nhưng siêu âm tim và MRI không phát hiện dấu hiệu tắc nghẽn động mạch, thiếu máu cơ tim hay hoại tử tế bào tim. Điều này cho thấy troponin tăng trong marathon phần lớn phản ánh căng thẳng sinh lý tạm thời, không phải tổn thương mang tính bệnh lý.

Nghiên cứu có thời gian theo dõi dài nhất tính đến hiện tại - được công bố trên Jama Cardiology - đã khảo sát 152 người chạy marathon nghiệp dư trong 10 năm. Các nhà khoa học tiến hành kiểm tra tim của nhóm vận động viên trước và ngay sau cuộc đua, đồng thời tiếp tục theo dõi biến đổi chức năng tim trong suốt một thập kỷ. Kết quả mang lại thông điệp quan trọng: tâm thất phải - buồng tim chịu trách nhiệm bơm máu lên phổi - có hiện tượng giảm hiệu suất bơm máu ngay sau cuộc đua, nhưng hồi phục hoàn toàn trong vài ngày.

Quan trọng hơn, sau 10 năm, không ghi nhận dấu hiệu suy giảm chức năng tim vĩnh viễn ở nhóm vận động viên này. Cấu trúc tim, khả năng co bóp và chỉ số bơm máu vẫn nằm trong ngưỡng bình thường.

Nghiên cứu cho thấy phần lớn trái tim của những người chạy maraton sẽ thích nghi và điều chỉnh theo cơ chế tăng cường khả năng bơm - nhận máu hiệu quả hơn.

Những dữ liệu này góp phần giải tỏa lo ngại rằng áp lực lặp lại sau mỗi mùa giải sẽ “bào mòn” trái tim người chạy. Trái lại, phần lớn trái tim thích nghi và điều chỉnh theo cơ chế tăng cường khả năng bơm - nhận máu hiệu quả hơn, đồng thời duy trì tính linh hoạt trong phản ứng với áp lực vận động.

Dù vậy, các chuyên gia cũng nhấn mạnh: marathon không phải là hoạt động không rủi ro. Ở những trường hợp hiếm hoi, cuộc đua có thể trở thành chất xúc tác làm lộ diện các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn, đặc biệt là bệnh mạch vành. Một số sự cố y khoa nghiêm trọng gần đây cho thấy, ngay cả người có nền tảng thể lực tốt cũng có thể đối mặt nguy cơ nhồi máu cơ tim nếu tồn tại bệnh lý nền chưa được chẩn đoán.

Điều này có ý nghĩa đặc biệt trong thực hành cấp cứu: dấu hiệu đau ngực, khó thở bất thường, choáng váng hoặc ngất khi vận động không thể bị quy giản thành phản ứng sinh lý của người tập chạy bền, mà cần được đánh giá như một khả năng cấp cứu tim mạch thực sự.

Ở những trường hợp hiếm hoi, chạy maraton có thể trở thành chất xúc tác làm lộ diện các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn, đặc biệt là bệnh mạch vành.

Ở bình diện thống kê, nguy cơ tử vong trong marathon được xếp vào nhóm rất thấp. Các nghiên cứu lớn cho thấy, tỷ lệ tử vong ước tính ở mức 1/100.000 người tham gia, và đang có xu hướng giảm trong những năm gần đây nhờ công tác hỗ trợ y tế tại các giải đấu được cải thiện, cùng sự hiện diện rộng rãi của thiết bị hồi sức và đội cấp cứu chuyên nghiệp.

Tuy nhiên, tranh luận vẫn tiếp diễn với nhóm vận động viên tập luyện sức bền ở mức độ cực cao, trong thời gian rất dài. Một số nghiên cứu MRI tim phát hiện sẹo xơ hóa cơ tim (fibrosis) ở những vận động viên lớn tuổi từng theo đuổi các môn thể thao sức bền với khối lượng tập luyện rất lớn trong nhiều thập kỷ.

Điển hình, nghiên cứu Ventoux với 106 nam vận động viên trên 50 tuổi - chủ yếu là người đua xe đạp và ba môn phối hợp - cho thấy gần một nửa trong số họ xuất hiện những vùng sẹo nhỏ trong cơ tim, trong khi nhóm không tập luyện gần như không có hiện tượng này. Các vùng xơ hóa này có mối liên hệ nhất định với nguy cơ rối loạn nhịp tim, trong đó có một số dạng nguy hiểm.

Trái tim của người chạy marathon cần được lắng nghe, tôn trọng và theo dõi bằng những đánh giá lâm sàng đầy đủ khi có dấu hiệu bất thường. Ảnh: Shutterstock

Dù vậy, các chuyên gia lưu ý: các biến chứng nghiêm trọng vẫn hiếm, và sự xuất hiện của sẹo xơ hóa cơ tim chịu tác động bởi nhiều yếu tố gồm di truyền, cường độ tập luyện, thời gian theo đuổi thể thao và khả năng hồi phục cá nhân. Điều này cho thấy nguy cơ ở nhóm chạy bền không thể đại diện cho phần lớn người chạy nghiệp dư.

Từ các bằng chứng khoa học hiện có, bức tranh tổng thể đang dần sáng rõ: với phần lớn người chạy marathon nghiệp dư, trái tim thích nghi thay vì tổn hại, và các chỉ số sinh học tăng sau giải đấu - đặc biệt là troponin - phản ánh sự “làm việc chăm chỉ”, không phải tổn thương. Nhưng “thích nghi” không đồng nghĩa “miễn nhiễm”. Trái tim của người chạy marathon mạnh mẽ, nhưng vẫn cần được lắng nghe, tôn trọng và theo dõi bằng những đánh giá lâm sàng đầy đủ khi có dấu hiệu bất thường.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/chay-marathon-co-gay-hai-cho-tim-nghien-cuu-10-nam-dua-ra-cau-tra-loi-cuoi-cung-10401942.html