Chế độ dinh dưỡng cho người nhiễm HIV mắc đái tháo đường

2 giờ trướcBài gốc

Nhờ tuân thủ liệu pháp ARV tốt, người nhiễm HIV ngày càng sống lâu hơn, có chất lượng cuộc sống tốt hơn. Tuy nhiên, người bệnh cũng phải đối mặt với các bệnh mạn tính kèm theo như bệnh đái tháo đường.

1. Thách thức kép: HIV và đái tháo đường

Nội dung

1. Thách thức kép: HIV và đái tháo đường

2. Nguyên tắc dinh dưỡng cho người nhiễm HIV mắc đái tháo đường

3. Nhu cầu năng lượng

4. Lời khuyên thực hành dinh dưỡng và lối sống

Khi nhiễm HIV, hệ miễn dịch suy yếu khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng cơ hội, làm tăng nhu cầu năng lượng và protein để sửa chữa mô và chống bệnh tật. Đồng thời, HIV và các thuốc kháng virus (ARV) có thể gây hội chứng kém hấp thu và rối loạn tiêu hóa, làm giảm khả năng tiếp nhận và sử dụng dưỡng chất thiết yếu. Việc giữ cân nặng và khối cơ sẽ trở nên khó khăn hơn.

Thách thức lớn nhất nằm ở rối loạn chuyển hóa do thuốc ARV. Một số loại thuốc ARV có thể gây kháng insulin, khiến cơ thể không sử dụng hiệu quả insulin, dẫn đến tăng đường huyết và phát triển bệnh đái tháo đường type 2.

Do đó, can thiệp dinh dưỡng cần hướng vào hai mục tiêu chính:

- Tăng cường miễn dịch và duy trì khối cơ (protein, năng lượng cao).

- Kiểm soát đường huyết nghiêm ngặt (kiểm soát glucid và chất béo bão hòa).

Người nhiễm HIV kèm đái tháo đường mỗi tuần nên ăn cá 2–3 bữa.

2. Nguyên tắc dinh dưỡng cho người nhiễm HIV mắc đái tháo đường

Không có công thức chung cho tất cả bệnh nhân, vì còn phụ thuộc nhiều yếu tố như tình trạng dinh dưỡng (suy dinh dưỡng, thừa cân, béo phì), mức độ hoạt động thể lực, các bệnh lý kèm theo, điều kiện kinh tế – xã hội... Do đó, chế độ dinh dưỡng cần cá thể hóa để đạt hiệu quả tối ưu.

Nguyên tắc dưới đây dựa trên hướng dẫn chung cho người đái tháo đường và người nhiễm HIV, áp dụng cho người nhiễm HIV kèm bệnh đái tháo đường chưa có biến chứng và có tình trạng dinh dưỡng bình thường.

Chế độ dinh dưỡng cần đảm bảo:

- Cung cấp đủ nhu cầu các chất dinh dưỡng theo tuổi, sinh lý, mức lao động, tình trạng bệnh.

- Không gây tăng đường máu quá cao sau ăn.

- Tránh hạ đường máu khi xa bữa ăn.

- Không làm gia tăng các yếu tố nguy cơ như rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, suy thận.

- Phù hợp phong tục ăn uống địa phương, cá nhân, điều kiện kinh tế.

- Không thay đổi quá nhanh hoặc nhiều về cơ cấu và khối lượng bữa ăn.

- Duy trì cân nặng hợp lý.

Rau, củ, quả chứa nhiều chất xơ giúp làm chậm hấp thu đường ở người nhiễm HIV kèm đái tháo đường.

3. Nhu cầu năng lượng

Ở người nhiễm HIV, nhu cầu năng lượng tăng do nhiễm trùng cơ hội và chuyển hóa tăng. Vì vậy, người nhiễm HIV cần ăn nhiều hơn bình thường:

- Người trưởng thành nhiễm HIV chưa có triệu chứng: Tăng khoảng 10% năng lượng (khoảng thêm 1 miệng bát cơm + thực phẩm hợp lý hoặc thêm 1 bữa phụ).

- Người trưởng thành nhiễm HIV kèm triệu chứng: Tăng khoảng 20 - 30% năng lượng hoặc 460 - -690 kcal/ngày - tương đương thêm 2 - 3 miệng bát cơm + thực phẩm nhiều đạm, béo hoặc thêm 2 - 3 bữa phụ.

3.1 Nhu cầu protein

Hiện chưa có đủ bằng chứng để khẳng định nhu cầu protein ở người HIV phải vượt quá 12 - 15% tổng năng lượng. Tuy nhiên, trong thực hành, nếu đồng thời có bệnh đái tháo đường và chức năng thận bình thường, tỷ lệ năng lượng từ protein có thể cân nhắc lên đến 15 - 20%, tùy tình trạng lâm sàng và theo hướng dẫn chuyên môn. Việc bổ sung đủ đạm giúp duy trì khối cơ, tăng miễn dịch và khả năng hồi phục tế bào mới.

3.2 Nhu cầu glucid (carbohydrate)

- Khuyến nghị glucid khoảng 45 - 55% năng lượng (có thể điều chỉnh thấp hơn tùy theo kiểm soát đường huyết).

- Ưu tiên chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) trung bình hoặc thấp, nhiều chất xơ, đặc biệt chất xơ hòa tan.

- Nên xét cả tải đường huyết (GL) khi chọn thực phẩm: Thực phẩm GI cao nếu ăn ít cũng có thể ảnh hưởng tương đương thực phẩm GI thấp mà ăn nhiều.

3.3 Nhu cầu lipid

Chất béo là nguồn năng lượng cao, nếu không có tiêu chảy nặng, kém hấp thu mỡ, người nhiễm HIV có thể dùng dầu hoặc mỡ để bổ sung năng lượng. Tỷ lệ chất béo nên chiếm khoảng 20 - 25% tổng năng lượng; hạn chế chất béo bão hòa dưới 7% năng lượng, chất béo dạng trans tối thiểu, cholesterol dưới 200 mg/ngày. Mỗi tuần nên ăn cá 2 - 3 bữa.

3.4 Tăng cường chất xơ

Chất xơ giúp làm chậm hấp thu đường, giảm tăng đường huyết sau ăn, chống táo bón, giảm hấp thu cholesterol.Chất xơ có nhiều trong vỏ ngoài hạt, rau củ, quả. Khuyến nghị chất xơ từ 10g/1000 kcal.

Người nhiễm HIV kèm đái tháo đường cần hạn chế các loại thực phẩm giàu chất béo bão hòa.

4. Lời khuyên thực hành dinh dưỡng và lối sống

- Ăn 3 bữa chính + 1 - 2 bữa phụ vào giờ cố định; ưu tiên thực phẩm có mật độ năng lượng cao nhưng thành phần dinh dưỡng tốt (năng lượng từ chất béo tốt, chất xơ, protein - không từ đường đơn hay chất béo xấu).

- Uống đủ nước để hỗ trợ chuyển hóa và thải độc.

- Hoạt động thể lực phù hợp:

• Đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày (ít nhất 5 ngày/tuần); không nên gián đoạn luyện tập quá 2 ngày liên tiếp.

• Tập kháng lực 2 - 3 lần/tuần (kéo dây, nâng tạ nhẹ, plank…); có thể chia nhỏ nếu người cao tuổi bị đau xương khớp.

• Đối với người trẻ: Nên đạt 60 phút hoạt động mỗi ngày, trong đó có ít nhất 3 buổi kháng lực/tuần.

Dinh dưỡng là công cụ mạnh để người bệnh chủ động quản lý sức khỏe, sống tích cực và có chất lượng cuộc sống tốt hơn. Theo đó, người bệnh hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ trong bữa ăn hôm nay; tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ dinh dưỡng cá nhân hóa tối ưu hơn.

Cử nhân dinh dưỡng Đỗ Thị Minh Anh

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/che-do-dinh-duong-cho-nguoi-nhiem-hiv-mac-dai-thao-duong-169251028092919716.htm