Nguồn: europeanconservative.com
Đây được xem là bước ngoặt mang tính lịch sử trong nỗ lực bảo vệ tính liêm chính, minh bạch và thượng tôn pháp luật của liên minh lá cờ xanh.
Thống nhất khái niệm tham nhũng, siết chặt khung xử phạt
Theo eppgroup.eu, EU vừa đạt bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống tham nhũng khi các quốc gia thành viên và Nghị viện châu Âu thống nhất thông qua bộ quy tắc mới nhằm tăng cường phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng trong toàn khối. Thỏa thuận này đánh dấu mốc lớn sau nhiều tháng đàm phán căng thẳng, mở đường cho một khuôn khổ pháp lý thống nhất và có khả năng thực thi mạnh mẽ tại tất cả các nước EU. Nghị sĩ David Casa, Trưởng đoàn đàm phán của Nhóm EPP tại Nghị viện châu Âu, nhận định rằng, đây là “gói chống tham nhũng lớn nhất từ trước đến nay ở cấp độ EU”, đồng thời khẳng định chỉ thị mới sẽ giúp củng cố bộ công cụ pháp lý chung và tăng cường cam kết chống tham nhũng trong và ngoài biên giới của các quốc gia thành viên.
Một trong những điểm nổi bật của Chỉ thị chống tham nhũng mới là việc thiết lập định nghĩa chung trên toàn EU đối với các hành vi tham nhũng như hối lộ, lạm dụng chức vụ, tham ô tài sản công, làm giàu bất chính hay cản trở điều tra. Việc tạo ra các định nghĩa thống nhất này giúp khắc phục tình trạng khác biệt giữa luật pháp các nước trong khối, vốn gây nhiều khó khăn cho quá trình điều tra và xử lý các vụ án tham nhũng có yếu tố xuyên biên giới. Bên cạnh đó, Chỉ thị đưa ra các quy định chung về mức hình phạt tối đa và thời hiệu tối thiểu nhằm bảo đảm việc truy cứu trách nhiệm hình sự được áp dụng đồng đều giữa các quốc gia. Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng, nhất là trong bối cảnh nhiều vụ tham nhũng liên quan đến các mạng lưới tài chính hoặc tổ chức hoạt động ở nhiều nước khác nhau.
Ngoài việc chuẩn hóa khung pháp lý liên quan đến tội phạm tham nhũng, Chỉ thị mới còn yêu cầu các quốc gia áp dụng nhiều biện pháp phòng ngừa toàn diện. Các nước thành viên phải xây dựng chiến lược quốc gia về chống tham nhũng, thường xuyên đánh giá rủi ro trong các lĩnh vực nhạy cảm như mua sắm công, quản lý thuế hay cấp phép, đồng thời áp dụng các quy định chặt chẽ hơn đối với quan chức cấp cao và các vị trí công quyền dễ phát sinh xung đột lợi ích. Quyền tiếp cận thông tin vì lợi ích công cũng được tăng cường nhằm giúp báo chí và xã hội dân sự có thêm điều kiện giám sát. Song song đó, các biện pháp phi hình sự đối với cá nhân và doanh nghiệp vi phạm tiếp tục được nhấn mạnh như một phần quan trọng của cơ chế phòng ngừa hoàn chỉnh.
Áp lực từ các bê bối
Thỏa thuận lần này được hoàn tất trong bối cảnh EU liên tục đối mặt với nhiều vụ bê bối lớn, khiến niềm tin của công chúng sụt giảm đáng kể và tạo ra áp lực lớn nhằm cải thiện tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả giám sát. Những vụ việc như Qatargate (được cho là vụ "đi đêm" của Qatar với các nghị sĩ châu Âu trong một chiến dịch nhằm gây ảnh hưởng và xác định chính sách của Nghị viện châu Âu có lợi cho Doha, tạo dựng hình ảnh tích cực cho quốc gia này ) hay tranh cãi về quản lý quỹ phục hồi kinh tế sau đại dịch đã cho thấy sự cần thiết phải cải tổ mạnh mẽ cơ chế chống tham nhũng ở cả cấp quốc gia lẫn cấp EU. Nghị sĩ David Casa cảnh báo,g việc thụt lùi trong nỗ lực chống tham nhũng là điều không thể chấp nhận. Ông cho biết, Chỉ thị mới đặt ra những tiêu chuẩn thiết yếu nhằm đảm bảo rằng không ai đứng trên pháp luật, đồng thời buộc các quốc gia thành viên thành lập cơ quan chống tham nhũng độc lập với nguồn lực đầy đủ và không bị can thiệp chính trị. Tất cả dữ liệu liên quan đến phòng chống tham nhũng, điều tra và xét xử sẽ được tích hợp vào cơ chế giám sát chung của EU thông qua Báo cáo Pháp quyền hàng năm.
Theo ông Casa, với khuôn khổ mới này, EU sẽ tăng cường được khả năng hợp tác giữa các cơ quan tư pháp và cơ quan thực thi pháp luật của các quốc gia, đồng thời nâng cao năng lực đánh giá hiệu quả hoạt động của hệ thống tư pháp từng nước. Điều này sẽ giúp cải thiện tính nhất quán trong quá trình điều tra và xử lý các vụ án tham nhũng phức tạp, đặc biệt là các vụ mang tính liên quốc gia.
Ngọc Minh