Chi tiêu công thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững

2 giờ trướcBài gốc

PV: Ông đánh giá thế nào về chi tiêu công với tăng trưởng kinh tế Việt Nam thời gian gần đây?

TS. Bùi Tiến Hanh: Trong giai đoạn 2020 - 2021, dù chi tiêu công tăng cao, tăng trưởng GDP lại giảm do cú sốc từ đại dịch Covid-19. Ngược lại, năm 2022 khi chi tiêu công giảm xuống 18,2% GDP, nhưng GDP lại phục hồi mạnh. Điều này cho thấy, tác động của chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế có độ trễ nhất định. Đồng thời, tăng trưởng kinh tế không chỉ phụ thuộc vào mức chi tiêu công, mà còn phụ thuộc rất lớn vào hiệu quả phân bổ và sử dụng, khả năng hấp thụ vốn và hiệu quả quản trị tài khóa.

TS. Bùi Tiến Hanh

Do đó, thay vì chỉ tập trung tăng chi tiêu công, cần chú trọng đến hiệu quả phân bổ và sử dụng ngân sách nhà nước, hiệu quả giải ngân đầu tư công, phân bổ ngân sách hướng tới các ưu tiên tạo động lực phát triển bền vững như hạ tầng, giáo dục, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là chìa khóa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao và bền vững trong giai đoạn tới.

Tôi cho rằng, chi tiêu công đã có nhiều chuyển biến tích cực thời gian qua, góp phần ổn định vĩ mô làm nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững. Chi tiêu công được kiểm soát trong khuôn khổ kỷ luật tài khóa với mức bội chi và nợ công trong ngưỡng an toàn tài khóa đã góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô. Đây là điều kiện tiên quyết để duy trì tăng trưởng bền vững, hạn chế rủi ro khủng hoảng tài khóa.

Chi tiêu công hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu và tăng năng suất, chất lượng tăng trưởng. Chi ngân sách cho hạ tầng logistics, năng lượng, cùng với cải cách lương và an sinh xã hội đã góp phần tích cực cải thiện vốn nhân lực và năng suất tổng hợp. Đây là yếu tố quan trọng giúp tăng trưởng không chỉ dựa vào vốn và lao động, mà còn cải thiện chất lượng và bền vững của tăng trưởng kinh tế.

Chi ngân sách cho phát triển hạ tầng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ảnh: Đức Thanh

Ngoài ra, thu ngân sách nhà nước vượt dự toán 19% năm 2024, trong khi bội chi ngân sách nhà nước không nới rộng, cho thấy dư địa tài khóa để có thể mở rộng chi tiêu giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội ưu tiên mà vẫn giữ được ổn định vĩ mô. Từ đó giảm tính chu kỳ của nền kinh tế, củng cố niềm tin thị trường và giảm chi phí vốn vay, tạo thuận lợi thúc đẩy tăng trưởng.

Các nghiên cứu trong nước và ước tính của MPI (chỉ số nghèo đa chiều) khẳng định mối quan hệ tích cực giữa giải ngân đầu tư công và tăng trưởng GDP cho thấy nếu cải thiện hiệu quả thực thi, chi tiêu công có thể trở thành “đòn bẩy” mạnh mẽ hơn cho phát triển bền vững.

Nhìn chung, giai đoạn 2016 - 2025, chi tiêu công ở Việt Nam vừa đảm bảo ổn định tài khóa, vừa thực hiện vai trò chủ động trong ứng phó khủng hoảng và hỗ trợ cấu trúc nền kinh tế dài hạn. Đây là mối quan hệ tích cực giữa tài khóa và tăng trưởng bền vững, dù vẫn còn những thách thức nhất định về hiệu quả phân bổ và sử dụng chi tiêu công.

PV: Bên cạnh những điểm tích cực hỗ trợ tăng trưởng, chi tiêu công thời gian qua vẫn còn những hạn chế gì, thưa ông?

Giai đoạn Covid-19, chi đầu tư công cao tác động tích cực đến sản xuất

Theo TS. Bùi Tiến Hanh, trong giai đoạn Covid-19, khi tiêu dùng và đầu tư tư nhân giảm, Chính phủ duy trì mức chi đầu tư công cao đã có tác động tích cực duy trì sản xuất, việc làm và phát triển hạ tầng. Điều này thể hiện chức năng ổn định chu kỳ của chi tiêu công, tạo hiệu ứng lan tỏa, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững trong dài hạn.

TS. Bùi Tiến Hanh: Công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước thời gian qua được thực hiện chặt chẽ, tiết kiệm, hiệu quả hơn. Cơ cấu chi ngân sách chuyển biến tích cực, tập trung nhiều nguồn lực cho chi đầu tư phát triển. Bước đầu đã khắc phục được tình trạng đầu tư dàn trải; đảm bảo các khoản chi an sinh xã hội và các lĩnh vực quan trọng.

Tuy nhiên, theo tôi, tỷ lệ chi đầu tư công so với GDP có xu hướng giảm. Mặc dù Chính phủ duy trì chi đầu tư công cao trong giai đoạn Covid-19, nhưng đến năm 2024 tỷ lệ này chỉ còn khoảng 4,6 - 4,8% GDP, mức thấp nhất trong giai đoạn 2016 - 2025. Tỷ lệ chi đầu tư công làm hạn chế vai trò của đầu tư công trong việc thúc đẩy tăng trưởng dài hạn, nhất là trong bối cảnh hạ tầng kinh tế - xã hội và yêu cầu chuyển đổi xanh ngày càng cấp thiết.

Hơn thế nữa, giải ngân vốn đầu tư công không đạt kế hoạch có thể dẫn đến giảm hiệu quả đầu tư và hạn chế tác động lan tỏa của chi tiêu công thúc đẩy tăng trưởng GDP.

Cùng với đó, chi thường xuyên vẫn chiếm tỷ trọng lớn, ảnh hưởng đến ưu tiên ngân sách chi cho đầu tư hạ tầng, giáo dục, y tế và môi trường - những lĩnh vực có tác động tới năng suất và chất lượng tăng trưởng.

Như vậy, chi tiêu công giai đoạn 2016 - 2025 đã góp phần tích cực ổn định vĩ mô và hỗ trợ phục hồi, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; tuy vậy, hạn chế về quy mô, hiệu quả giải ngân… sẽ tác động đến việc thúc đẩy tăng trưởng.

PV: Theo ông, để chi tiêu công hiệu quả trong giai đoạn tới, cần chú trọng những giải pháp nào?

TS. Bùi Tiến Hanh: Trước hết, cần tái thiết lập khuôn khổ quản lý tài khóa trung hạn, nhằm bảo đảm kỷ luật tài khóa và hiệu quả phân bổ chi tiêu công. Để vừa giữ ổn định vĩ mô vừa bảo đảm dư địa cho đầu tư phát triển, Việt Nam cần một khuôn khổ tài khóa trung hạn có tính ràng buộc và linh hoạt theo chu kỳ.

Hai là, quản lý chi tiêu công theo kết quả thực hiện nhiệm vụ nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động hay hiệu quả sử dụng chi tiêu công, chuyển đổi cơ chế phân bổ ngân sách theo đầu vào sang phân bổ ngân sách theo kết quả hoạt động dựa vào cơ chế giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu.

Ba là, nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng ngân sách đầu tư công trên cơ sở nâng cao chất lượng lựa chọn dự án và hiệu quả triển khai thực hiện dự án đầu tư công, đặc biệt là giải quyết nút thắt về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Bốn là, ưu tiên chi tiêu công gắn với phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, phát triển vốn nhân lực và nâng cao năng suất, chất lượng tăng trưởng với cơ chế tài trợ dựa trên kết quả trong giáo dục và y tế; triển khai các chương trình kỹ năng số và STEAM quy mô quốc gia nhằm chuẩn bị nguồn nhân lực cho kỷ nguyên kinh tế số; mở rộng mua sắm công xanh để tạo cầu cho công nghệ sạch và đổi mới sáng tạo, tạo nền tảng cốt lõi thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

PV: Xin cảm ơn ông!

Cơ sở pháp lý về chi tiêu hướng tới hiệu quả và minh bạch

TS. Bùi Tiến Hanh cho hay, hệ thống pháp luật Việt Nam đã từng bước hoàn thiện để điều chỉnh hoạt động chi tiêu công, bảo đảm gắn với mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững. Trong đó, Luật Ngân sách Nhà nước quy định nguyên tắc quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách nhà nước. Điểm nhấn là yêu cầu chi ngân sách phải bảo đảm hiệu quả, tiết kiệm và công khai minh bạch, gắn với mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, an sinh xã hội và phát triển.

Luật Đầu tư công điều chỉnh việc quản lý, phân bổ vốn đầu tư công, nhấn mạnh các tiêu chí lựa chọn dự án gắn với hiệu quả kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Quy định về kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm cho phép lồng ghép mục tiêu tăng trưởng xanh, hạ tầng bền vững và đổi mới sáng tạo; Chiến lược Tài chính đến năm 2030 đặt mục tiêu cơ cấu lại chi ngân sách theo hướng tăng chi đầu tư phát triển, giảm tỷ trọng chi thường xuyên và khuyến khích chi cho khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, y tế, đồng thời lồng ghép mục tiêu xanh và bao trùm…

Nhìn chung, cơ sở pháp lý hiện nay về chi tiêu công cho tăng trưởng kinh tế bền vững đều hướng tới những tiêu chí: Hiệu quả và minh bạch, đặt ra yêu cầu sử dụng nguồn lực công theo nguyên tắc công khai, minh bạch, gắn với đánh giá chi tiêu công. Đây là nền tảng để bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn, giảm thất thoát, lãng phí.

Đức Việt

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/chi-tieu-cong-thuc-day-tang-truong-kinh-te-ben-vung-184308-184308.html