'Chìa khóa' nâng cao chất lượng giám sát văn bản

4 giờ trướcBài gốc

Chỉ tính riêng tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XV đã thông qua 34 luật, 12 nghị quyết quy phạm pháp luật, chiếm tới 52,3% tổng số luật được thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến nay. Số lượng luật được thông qua dự kiến sẽ còn lập kỷ lục mới tại Kỳ họp thứ Mười tới với gần 40 luật. Đi kèm với đó là số lượng các văn bản quy định chi tiết luật, nghị quyết, pháp lệnh cũng tăng lên nhanh chóng.

Báo cáo của Bộ Tư pháp tại Diễn đàn cho thấy, trong 6 tháng đầu năm nay, số lượng văn bản quy định chi tiết luật, nghị quyết, pháp lệnh mà Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành cần ban hành là 211 văn bản, tăng 95 văn bản (gấp 1,8 lần) so với cùng kỳ năm 2024 và tăng 149 văn bản (gấp 3,4 lần) so với cùng kỳ năm 2023. Dù kết quả thực hiện có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng đến ngày 29/6 cũng mới chỉ có 82/106 văn bản quy định chi tiết các luật, nghị quyết, pháp lệnh có hiệu lực từ ngày 19/5/2025 trở về trước được ban hành. Với 105 văn bản quy định chi tiết sẽ có hiệu lực trong thời gian tới thì đến ngày 29/6 mới có 38 văn bản được ban hành. Trong số 120 văn bản đã ban hành thì cũng chỉ có 72 văn bản có hiệu lực đồng thời với luật, nghị quyết, pháp lệnh, đạt tỷ lệ 60%.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát

Rõ ràng, tình trạng văn bản quy định chi tiết chậm ban hành vẫn chưa được khắc phục triệt để. Chất lượng, tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của các văn bản đã được ban hành lại là một thách thức khác. Trường hợp văn bản dưới luật “vượt rào”, quy định trái với luật, thậm chí làm phát sinh thủ tục không cần thiết, gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp cũng đã được chỉ ra trong nhiều báo cáo giám sát của các cơ quan của Quốc hội. Điều này làm gia tăng rủi ro pháp lý, giảm hiệu quả thực thi chính sách.

Chính vì vậy, tăng cường giám sát văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là giám sát văn bản quy định chi tiết - không chỉ về tiến độ hay hình thức, kỹ thuật ban hành mà quan trọng hơn là về chất lượng, tính khả thi, hiệu lực, hiệu quả - là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm tính thượng tôn pháp luật và hiệu lực quản lý nhà nước, bảo đảm tinh thần kiến tạo trong các đạo luật của Quốc hội thực sự đi vào cuộc sống.

Tuy nhiên, thách thức rất lớn với các cơ quan của Quốc hội chính là nguồn lực để thực hiện giám sát văn bản quy phạm pháp luật còn rất mỏng. Thực tế cho thấy, năng lực giám sát truyền thống - dù nỗ lực đến đâu - cũng khó bắt kịp với tốc độ và quy mô ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện nay.

Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), các nền tảng phân tích dữ liệu pháp lý chính là “đòn bẩy mới” cho hoạt động giám sát. Nếu được tích hợp vào quy trình giám sát, công nghệ, trí tuệ nhân tạo có thể hỗ trợ rà soát sự tương thích giữa các văn bản, cảnh báo sớm những nội dung có dấu hiệu trái luật hoặc không phù hợp thực tiễn và cả những quy định được lồng ghép, cài cắm lợi ích nhóm.

Bên cạnh đó, việc thiết lập các nền tảng số, tạo điều kiện thuận lợi để người dân, doanh nghiệp, các chuyên gia tham gia vào hoạt động giám sát, phản biện chính sách và phản hồi ngay các vấn đề liên quan đến văn bản quy phạm pháp luật sẽ giúp Quốc hội có kênh thông tin đa chiều hơn, sống động hơn từ thực tiễn. Từ đó, cũng sẽ giúp Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đo lường chính xác hơn những tác động của văn bản quy phạm pháp luật đối với người dân và doanh nghiệp.

Do vậy, cần đầu tư bài bản cho hạ tầng công nghệ của Quốc hội, như yêu cầu của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội phải tiên phong, đi đầu trong chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo. Kết luận phiên chuyên đề thứ hai của Diễn đàn, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cũng đã nhấn mạnh yêu cầu tăng cường sử dụng dữ liệu số, công nghệ phân tích chính sách, phát triển hệ thống thông tin hỗ trợ giám sát của Quốc hội.

Cùng với việc đổi mới tư duy, hành động giám sát như nhiều đề xuất đã được đưa ra tại Diễn đàn, cần đặc biệt quan tâm đến việc hoàn thiện cơ chế xử lý vi phạm trong ban hành văn bản quy phạm pháp luật, truy rõ trách nhiệm và có chế tài cụ thể. Đây vẫn là khâu yếu trong thời gian qua. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế, chính sách cụ thể nhằm thu hút đội ngũ chuyên gia, nhất là chuyên gia pháp lý về làm việc ở các Tiểu ban của các Ủy ban của Quốc hội.

Có thể nói, đề xuất lấy giám sát văn bản quy phạm pháp luật làm khâu đột phá trong hoạt động giám sát của Quốc hội là hết sức đúng đắn. Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, sự kết hợp giữa đổi mới tư duy giám sát và ứng dụng công nghệ hiện đại sẽ là "chìa khóa" để nâng cao chất lượng hệ thống pháp luật, bảo đảm sự minh bạch, hiệu quả và công bằng trong quản trị quốc gia.

Nguyễn Bình

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/chia-khoa-nang-cao-chat-luong-giam-sat-van-ban-10382530.html