Chiến lược mới của Tổng thống Mỹ nhằm tái định hình vai trò kinh tế nhà nước

2 giờ trướcBài gốc

Trụ sở hãng dược Pfizer tại New York, Mỹ. Ảnh: AFP/ TTXVN

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang triển khai một chiến dịch đàm phán và ký kết hàng loạt thỏa thuận với các tập đoàn lớn trong nhiều lĩnh vực chiến lược – từ dược phẩm, năng lượng, trí tuệ nhân tạo đến khai khoáng – nhằm củng cố vị thế chính trị và kinh tế trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026. Với mục tiêu đưa chuỗi cung ứng về trong nước, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc và gia tăng ngân sách liên bang, Nhà Trắng đang tận dụng toàn bộ sức mạnh của bộ máy chính phủ để tác động trực tiếp tới các quyết định kinh doanh của khu vực tư nhân – một bước đi đánh dấu sự thay đổi lớn trong mô hình kinh tế Mỹ.

*Đòn bẩy chính trị từ Nhà Trắng

Theo nhiều nguồn tin, các tập đoàn dược phẩm hàng đầu như Eli Lilly đã được yêu cầu tăng sản lượng insulin, Pfizer mở rộng sản xuất thuốc điều trị ung thư Ibrance và thuốc giảm cholesterol Lipitor, còn AstraZeneca được đề nghị xem xét chuyển trụ sở chính sang Mỹ. Các lãnh đạo ngành dược cho biết họ gần như nhận được cuộc gọi hàng ngày từ Nhà Trắng – bao gồm cả Chánh văn phòng Susie Wiles – cũng như từ các cơ quan như Bộ Y tế và Bộ Thương mại. Dược phẩm chỉ là phần nổi của tảng băng khi chính quyền Tổng thống Trump hiện theo đuổi các thỏa thuận với hàng chục công ty trong khoảng 30 lĩnh vực then chốt liên quan đến an ninh kinh tế – quốc gia.

Chính phủ sẵn sàng giảm thuế nhập khẩu để đổi lấy các nhượng bộ như cam kết doanh thu, cổ phần trong doanh nghiệp gặp khó khăn hay những ưu đãi khác. Các thỏa thuận này được kỳ vọng sẽ mang lại “thắng lợi chính trị” trước bầu cử cho ông Trump, đồng thời đẩy mạnh chiến lược tái định hình chuỗi cung ứng và củng cố năng lực sản xuất nội địa.

Hình ảnh công bố thỏa thuận cũng là yếu tố quan trọng: Nhà Trắng yêu cầu mọi thương vụ đều phải được Chính phủ công bố. Khi Eli Lilly tự công bố hai dự án nhà máy mới mà không có sự tham gia của ông Trump, hãng đã ngay lập tức nhận được cuộc gọi chất vấn từ chính quyền. Trong một thỏa thuận đáng chú ý, ông Trump tuyên bố đã đạt được cam kết cắt giảm giá thuốc từ Pfizer để đổi lấy việc tạm hoãn kế hoạch áp thuế nhập khẩu dược phẩm.

Để thúc đẩy các thương vụ, Nhà Trắng dựa vào mạng lưới các cơ quan liên bang và tận dụng quyền lực tài chính của nhà nước. Cơ quan Tài chính Phát triển Quốc tế (DFC) – thành lập trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump – đang được đề xuất nâng khả năng cho vay từ 60 tỷ USD lên 250 tỷ USD, đồng thời lập quỹ đầu tư vào hạ tầng, năng lượng, khoáng sản chiến lược và chuỗi cung ứng. Mỹ cũng có kế hoạch sử dụng 550 tỷ USD từ thỏa thuận thương mại với Nhật Bản để thành lập “Bệ phóng Đầu tư Mỹ” do Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick điều hành. Ông Lutnick cũng đóng vai trò trung tâm trong các thương vụ lớn như việc Chính phủ nắm 10% cổ phần tại Intel hay sở hữu “cổ phần vàng” trong thương vụ Nippon Steel mua lại US Steel trị giá 14,9 tỷ USD. Các chuyên gia tài chính Phố Wall như Michael Grimes và David Shapiro cũng được mời về dẫn dắt đàm phán, trong khi J.P. Morgan thành lập đội ngũ chuyên biệt để xử lý làn sóng liên hệ từ các doanh nghiệp muốn tham gia chương trình.

Tuy nhiên, cách tiếp cận can thiệp sâu này đang gây tranh cãi. Một số công ty coi đây là cơ hội tiếp cận vốn nhà nước và chính sách ưu đãi, trong khi nhiều doanh nghiệp lo ngại bị yêu cầu nhượng cổ phần hoặc đối mặt với rủi ro chính sách đảo ngược sau nhiệm kỳ của ông Trump. Các chuyên gia cảnh báo rằng việc Chính phủ “chọn người thắng – kẻ thua” có thể làm suy yếu nguyên tắc kinh tế thị trường – nền tảng của chủ nghĩa tư bản Mỹ.

Biểu tượng Apple. Ảnh: THX/TTXVN

*Mô hình mới cho các thương vụ tương lai

Một số thỏa thuận đã đặt nền móng cho cách tiếp cận mới của Mỹ. Chẳng hạn thỏa thuận với MP Materials đã cho phép Bộ Quốc phòng Mỹ nắm 15% cổ phần theo Đạo luật Sản xuất Quốc phòng, ấn định giá sàn cho các đơn hàng khoáng sản chiến lược, đồng thời thuyết phục Apple ký hợp đồng mua dài hạn trị giá 500 triệu USD. Chính phủ cũng chuyển các gói hỗ trợ thành cổ phần – như việc biến khoản tài trợ từ đạo luật CHIPS và Khoa học thành 10% cổ phần tại Intel – hay yêu cầu Lithium Americas nhượng 5-10% cổ phần để đổi lấy khoản vay 2,26 tỷ USD.

Giới phân tích nhận định, cách tiếp cận này phản ánh sự chuyển mình sâu sắc của Chính phủ Mỹ: từ vai trò "người quan sát" sang "người chơi trực tiếp" trong nền kinh tế, với mục tiêu tái định hình chuỗi cung ứng và duy trì lợi thế chiến lược của Mỹ trên trường quốc tế.

Minh Trang/Bnews/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/chien-luoc-moi-cua-tong-thong-my-nham-tai-dinh-hinh-vai-tro-kinh-te-nha-nuoc/390059.html