Chiến tích sân bay Libi trong lòng hồ Kẻ Gỗ

9 giờ trướcBài gốc

Hồ Kẻ Gỗ nằm trên địa bàn xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), từ trước đến nay được biết đến là công trình đại thủy nông lớn nhất Bắc Trung bộ, được phát lệnh khởi công vào năm 1976 và hoàn thành sau đó chỉ 3 năm thay vì 6 năm như dự kiến.

Công trình này cũng được biết đến nhiều hơn sau khi cố nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý đưa vào bài hát “Người đi xây hồ Kẻ Gỗ”, thể hiện được sự khát khao, mong muốn cháy bỏng của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Nghệ Tĩnh (cũ) trong quá trình xây dựng quê hương, đất nước sau ngày thống nhất non sông.

Chứng tích chiến tranh trong lòng hồ Kẻ Gỗ

Để có được công trình thủy nông Kẻ Gỗ, trước đó gần 20 năm, vào ngày 16/5/1957, Bác Hồ về thăm quân và dân tỉnh Hà Tĩnh. Tại buổi nói chuyện với Đảng bộ và nhân dân tỉnh nhà, Bác có nói một câu: “Hà Tĩnh phải lục hồ sơ Kẻ Gỗ và nghiên cứu trước đi để khi có thời cơ là xây dựng”.

19 năm sau lời dặn dò ấy, ngay khi tiến hành sáp nhập hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh thành Nghệ Tĩnh, đại công trình thủy nông Hồ Kẻ Gỗ đã được phát lệnh khởi công. Trong suốt thời gian 3 năm, trên công trường luôn duy trì khoảng 6 vạn người gồm dân công, TNXP, công nhân đến từ 28 huyện, thị trong tỉnh Nghệ Tĩnh và có cả sự tăng cường bổ sung nhân lực, máy móc từ Trung ương để sớm hoàn thành công trình trọng điểm quốc gia.

Vẻ đẹp thơ mộng của hồ Kẻ Gỗ hôm nay.

Ông Nguyễn Phi Công (SN 1964), Phó Giám đốc Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ kể lại, hồ Kẻ Gỗ gắn liền với tuyến đường chiến lược 22 được Bộ GTVT xây dựng cuối năm 1966 để chi viện chiến trường miền Nam và sân bay dã chiến Libi. Trong đó, tuyến đường 22 có chiều dài 65km, xuất phát từ ngã ba Thình Thình tại xã Nam Điền, huyện Thạch Hà đi vòng qua vùng hồ Kẻ Gỗ, chạy qua nhiều xã thuộc huyện Kỳ Anh rồi kết thúc tại huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình. Lực lượng tham gia mở đường 22 gồm 4 đội TNXP với khoảng hơn 6.000 người. Đến đầu năm 1971, tuyến đường chiến lược 22 hoàn thành.

Trong quá trình mở đường, Bộ Quốc phòng đã chọn vùng Đá Bạc để xây dựng công trình quốc phòng 723, hay còn có tên gọi khác là sân bay dã chiến Libi - tên đặt theo một khe suối ở làng Đá Bạc. Công trình được khởi công vào ngày 30/9/1972 với sự tham gia của 92 công nhân kiến trúc và 36 công nhân Xí nghiệp gạch Cẩm Thành. Hồ Kẻ Gỗ lúc bấy giờ chưa đắp đập, tích nước như bây giờ nên một phần tuyến đường 22 đi qua vùng lòng hồ.

Sân bay dã chiến Libi gắn với tuyến đường 22 được xác định là sân bay gần nhất để miền Bắc chi viện chiến trường miền Nam. Đến đầu năm 1973, sân bay Libi cơ bản hoàn thành nhưng bị không quân Mỹ phát hiện. Đêm ngày 7/1/1973, Mỹ ồ ạt dùng máy bay B52 đánh phá ác liệt nhằm “xóa sổ” sân bay Libi.

Công trình này vốn được thiết kế gồm 2 làn bay, chủ yếu phục vụ máy bay phản lực nhưng chưa kịp xuất kích chuyến nào thì đã bị phá tan tành bởi hàng trăm tấn bom. Không chỉ phá hủy căn cứ quân sự sân bay Libi, loạt bom dội của đế quốc Mỹ còn chôn vùi gần 100 cán bộ, nhân dân đang phá đá, mở đường tại đây. Những người hy sinh được chôn cất tại nghĩa trang trong lòng hồ Kẻ Gỗ và nghĩa trang Đá Bạc, sau này được quy tập về Nghĩa trang liệt sĩ huyện Cẩm Xuyên.

Chuyện người đi tìm lịch sử dưới lòng hồ Kẻ Gỗ

Chiến tích trong lòng hồ Kẻ Gỗ cùng với những liệt sĩ đã hy sinh tại đây, trong một thời gian dài gần như bị “lãng quên”, không có bất cứ sử sách nào ghi lại danh tính. Trong cuốn lịch sử ngành Giao thông Hà Tĩnh cũng chỉ có vẻn vẹn đôi dòng ngắn ngủi về sân bay Libi, về những trận bom ác liệt trên tuyến đường 22 khiến nhiều TNXP, dân công hỏa tuyến và bộ đội hy sinh.

Từ năm 1976, khi công trình đại thủy nông hồ Kẻ Gỗ được phát lệnh khởi công và 3 năm sau, hồ bắt đầu tích nước, mặt trận xưa cũng dần chìm vào lòng hồ. Là nhân chứng sống trong vụ ném bom năm xưa, ông Nguyễn Phi Công luôn đau đáu tâm nguyện trả lại tên cho các liệt sĩ và dựng lại chứng tích chiến tranh của sân bay Libi.

Khánh thành Đền thờ anh hùng liệt sĩ tại hồ Kẻ Gỗ.

Nhưng cũng phải đến gần 30 năm sau, vào dịp 30/4/2011, từ nguồn hỗ trợ ban đầu của đoàn hành hương ở TP Hồ Chí Minh về thăm Kẻ Gỗ, huyện Cẩm Xuyên mới chung tay vào cuộc, bằng nguồn xã hội hóa xây một ngôi miếu nhỏ nằm sâu trong lòng hồ Kẻ Gỗ. Năm 2014, ngôi miếu này được cấp bằng công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Câu chuyện về ngôi miếu thờ này đã thu hút được sự quan tâm của nhiều người, trong đó có cả những nhân chứng sống từng tham gia thi công công trình sân bay Libi. Họ đã tự tìm đến, cung cấp thêm những thước phim tư liệu quý giá. Chắp nối các dữ liệu, sự kiện, thông tin trong suốt 10 năm trời, những người nặng lòng với Kẻ Gỗ đã dần xây dựng được danh sách đầy đủ các liệt sĩ, họ đều là công nhân được điều động vào làm sân bay dã chiến Libi.

Đến nay, đã xác định và tạm lập danh sách 62 liệt sĩ hy sinh nơi vùng hồ Kẻ Gỗ, trong đó có 32 liệt sĩ hy sinh tại sân bay Libi ngày 7/1/1973. Hiện nay, vẫn còn những thông tin có hàng trăm liệt sĩ hy sinh đang nằm lại dưới lòng hồ Kẻ Gỗ nên công cuộc tìm kiếm thông tin các liệt sĩ vẫn chưa dừng lại. Để có được danh sách khắc trên hai tấm bia trong Đền thờ anh hùng liệt sĩ tại hồ Kẻ Gỗ, nhiều nhân chứng sống đã rong ruổi ở các nghĩa trang để dò tìm từng người hy sinh trong trận tập kích, tìm đến tận nhà thân nhân liệt sĩ để xác minh. Có những trường hợp phải mất 4 năm, gặp gỡ qua hàng chục nhân chứng mới xác minh được.

Từ nguồn kinh phí hỗ trợ của Bộ Quốc phòng và các doanh nghiệp, tháng 8/2023, Đền thờ anh hùng liệt sĩ nằm trong lòng hồ Kẻ Gỗ trị giá hơn 10 tỷ đồng đã được khánh thành. Với sự góp sức thầm lặng của những người nặng lòng với chứng tích trong lòng hồ Kẻ Gỗ, lịch sử đang dần được làm rõ để sân bay dã chiến Libi, đường chiến lược 22 không bao giờ bị quên lãng và các liệt sĩ, TNXP, công nhân quốc phòng đã hi sinh trên mặt trận này được đời đời tri ân.

Thiên Thảo

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/tieu-diem-van-hoa/chien-tich-san-bay-libi-trong-long-ho-ke-go-i766668/