Chín tháng nắm quyền của Tổng thống Donald Trump Những 'vết rạn' trên 'bức tranh quyền lực'

6 giờ trướcBài gốc

Quyền lực và giới hạn

Kể từ khi tái đắc cử, Tổng thống Donald Trump tiếp tục lãnh đạo bằng phong cách quyết đoán, đôi khi gây tranh cãi. Ông đẩy mạnh việc tái cấu trúc bộ máy hành pháp, mở rộng phạm vi quyền lực của Tổng thống; thúc đẩy các chính sách thương mại, nhập cư và an ninh mang đậm dấu ấn cá nhân, trong khi không ngần ngại đối đầu với truyền thông, doanh nghiệp và giới học giả. Sự cứng rắn này giúp ông củng cố hình ảnh “nhà lãnh đạo hành động”, nhưng cũng khiến dư luận lo ngại về việc quyền lực hành pháp ngày càng lấn át cơ chế kiểm soát và cân bằng truyền thống.

Tổng thống Donald Trump đã chỉ trích kết quả cuộc bầu cử trên mạng xã hội Truth Social ngày hôm qua. Nguồn: The Washington Post

Những tháng gần đây, một số rạn nứt nhỏ đã xuất hiện trong bức tranh quyền lực đó. Cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ngày 4/11 đã mang lại chiến thắng ngoài dự đoán cho đảng Dân chủ tại Virginia và New Jersey. Dù đây là các bang thiên về Dân chủ, nhưng mức chênh lệch lớn hơn kỳ vọng vẫn được xem là lời cảnh báo cho phe Cộng hòa: sức hấp dẫn của thông điệp “Make America Great Again” (MAGA) có thể đang suy giảm.

Cùng lúc, Tòa án Tối cao Mỹ - vốn có đa số thẩm phán do ông Trump bổ nhiệm - đã thể hiện sự dè dặt khi xem xét việc Tổng thống viện dẫn quyền áp thuế khẩn cấp. Những câu hỏi được nêu tại phiên tranh luận về phạm vi quyền hạn này trong ngày 5/11 cho thấy cơ quan tư pháp vẫn đóng vai trò then chốt trong việc xác định giới hạn quyền lực của nhánh hành pháp.

Ngoài lĩnh vực chính trị, các phản ứng xã hội cũng bắt đầu xuất hiện ở nhiều cấp độ khác nhau. Việc các trường đại học, tổ chức truyền thông và doanh nghiệp Mỹ công khai bày tỏ quan điểm độc lập cho thấy môi trường dân sự nước này vẫn duy trì khả năng tự cân bằng trước ảnh hưởng của quyền lực chính trị.

Ở cấp bang, nhiều lãnh đạo phe Dân chủ cũng tìm cách bảo vệ không gian chính sách của mình. Thống đốc bang California Gavin Newsom kêu gọi cử tri ủng hộ kế hoạch phân chia lại khu vực bầu cử để đối trọng với các thay đổi do phe Cộng hòa thúc đẩy. Tại Illinois, Thống đốc JB Pritzker phản ứng công khai với các tuyên bố trên mạng xã hội của Tổng thống liên quan đến vấn đề kinh tế. Một số bang còn chủ động ban hành hướng dẫn y tế công cộng riêng, sau khi Bộ Y tế liên bang tái cơ cấu hệ thống quản lý.

Các diễn biến này, dù rời rạc, đang tạo nên bức tranh phản ánh sức sống của các thiết chế dân chủ Mỹ - nơi quyền lực trung ương không thể áp đảo hoàn toàn các cấp chính quyền địa phương hay xã hội dân sự.

Cục diện chính trị đang đổi hướng

Tuy nhiên, chưa thể coi đây là bước ngoặt làm suy yếu hoàn toàn vị thế của ông Donald Trump. Với tính cách kiên quyết và xu hướng đối đầu, ông thường phản ứng với thất bại bằng hành động mạnh tay hơn. Từ việc chỉ trích cuộc bầu cử ở California là “không minh bạch” đến cảnh báo cắt giảm hỗ trợ liên bang cho các thành phố có chính sách khác biệt, Tổng thống Mỹ cho thấy ông không có ý định lùi bước. Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng khiến căng thẳng chính trị gia tăng, đồng thời tạo cơ hội cho phe đối lập củng cố tinh thần đoàn kết.

Một ví dụ đáng chú ý là tại New York, thành phố từng được xem là “biểu tượng” của ông Donald Trump, cử tri đã bầu một ứng viên trẻ gốc Uganda làm thị trưởng, được xem như phản ứng mang tính biểu tượng đối với những chính sách cứng rắn về nhập cư. Dù chưa thể coi đây là xu hướng rõ rệt, sự kiện này phần nào phản ánh nhu cầu thay đổi trong một bộ phận cử tri đô thị.

Tuy nhiên, thực tế ông Trump vẫn duy trì được sự ủng hộ đáng kể trong nội bộ đảng Cộng hòa. Nhiều nghị sĩ và cử tri trung thành đánh giá các biện pháp cứng rắn của Trump là cần thiết để duy trì trật tự, kiểm soát nhập cư và thúc đẩy tăng trưởng. Một số lãnh đạo doanh nghiệp lớn cũng tiếp tục ủng hộ chương trình nghị sự kinh tế của Nhà Trắng, coi đó là động lực cho thị trường và việc làm.

Dù vậy, một số khảo sát gần đây ghi nhận mức tín nhiệm của Tổng thống có xu hướng giảm. Người dân Mỹ tỏ ra lo ngại về tình hình kinh tế, chi phí sinh hoạt và khoảng cách xã hội. Các chuyên gia nhận định, đây là những thách thức thực tế mà bất kỳ chính quyền nào cũng phải đối mặt, đặc biệt trong bối cảnh chu kỳ bầu cử mới đang tới gần.

Trong bối cảnh này, Phó Tổng thống JD Vance, một nhân vật được xem là gương mặt kế thừa trong phong trào MAGA cũng thừa nhận đảng Cộng hòa cần chú trọng hơn tới những vấn đề thiết thực. “Nếu chúng ta quan tâm đến khả năng người Mỹ trẻ tuổi được sống một cuộc đời đủ đầy, chúng ta phải hợp tác để tìm giải pháp”, ông viết trên mạng xã hội X.

Phát biểu này được xem là thông điệp hòa giải, thể hiện nỗ lực chuyển hướng của một bộ phận lãnh đạo Cộng hòa muốn mở rộng nền tảng ủng hộ. Nó cũng cho thấy những gợn sóng đầu tiên của giai đoạn “hậu Trump”, khi đảng này bắt đầu suy nghĩ về tương lai sau năm 2028.

Khi Hiến pháp trở lại trung tâm

Cùng với những tranh cãi chính trị, Hiến pháp Mỹ một lần nữa trở thành điểm tựa của cuộc thảo luận về quyền lực Tổng thống. Ông Trump nhiều lần khẳng định mình “không phải là nhà độc tài”, song cũng từng phát biểu: “Tôi có quyền làm bất cứ điều gì tôi muốn”. Phát biểu này làm dấy lên tranh luận về giới hạn quyền lực trong bối cảnh Tòa án Tối cao trước đó đã ra phán quyết cho rằng Tổng thống có thể được miễn truy tố với các hành vi “chính thức” trong nhiệm kỳ.

Tuy nhiên, chính các thẩm phán bảo thủ, vốn được xem là thân thiện với ông Trump lại là những người đặt câu hỏi sâu nhất về việc liệu hành pháp có đang lấn sân lập pháp. Thẩm phán Neil Gorsuch, người do ông Trump bổ nhiệm, cảnh báo rằng “sự tập trung quyền lực một chiều vào nhánh hành pháp” có thể làm suy yếu nguyên tắc dân chủ.

Bên cạnh đó, khả năng tranh cử nhiệm kỳ thứ ba của ông Trump cũng gần như khép lại, khi cả ông và Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson đều thừa nhận Hiến pháp không cho phép điều đó. Đây là lời khẳng định rằng, dù quyền lực tổng thống mạnh đến đâu, giới hạn pháp lý vẫn không thể bị vượt qua.

Khả năng phản ứng của nền dân chủ Mỹ

Nước Mỹ đã từng nhiều lần chứng kiến những nhà lãnh đạo mạnh mẽ thử thách giới hạn của Hiến pháp. Lịch sử cho thấy, cuối cùng, chính các định chế và cử tri mới là lực lượng định đoạt ai thực sự nắm quyền, và trong bao lâu.

Hai ngày đầy biến động chính trị không đủ để làm thay đổi cục diện quyền lực của Tổng thống Donald Trump, nhưng lại cho thấy hệ thống chính trị Mỹ vẫn duy trì được khả năng phản ứng. Trong nền dân chủ này, không có quyền lực nào là tuyệt đối; ngay cả người đứng đầu Nhà Trắng cũng chịu sự ràng buộc của hiến pháp, tòa án và ý chí cử tri.

Những kết quả bầu cử địa phương, tín hiệu từ Tòa án Tối cao và phản ứng trong xã hội dân sự đang cho thấy tiến trình dân chủ Mỹ vẫn hoạt động theo cách riêng của mình. Tuần này có thể chưa phải là “bước ngoặt” trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Donald Trump, nhưng đó là lời nhắc nhở rằng mọi quyền lực, dù mạnh mẽ đến đâu, đều tồn tại trong giới hạn của thể chế và sự đồng thuận xã hội.

Và trong bức tranh chính trị đầy chuyển động ấy, nước Mỹ vẫn đang tìm cách cân bằng giữa sức mạnh lãnh đạo và nguyên tắc kiểm soát quyền lực - điều làm nên bản chất của nền dân chủ mà họ theo đuổi hơn hai thế kỷ qua.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/chin-thang-nam-quyen-cua-tong-thong-donald-trump-nhung-vet-ran-tren-buc-tranh-quyen-luc-10394769.html