Chính quyền địa phương 2 cấp: Đề xuất mô hình cấp cơ sở gồm xã, thị xã, thành phố, nội đô

10 giờ trướcBài gốc

Nghiên cứu định hướng không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, bỏ đơn vị hành chính cấp huyện theo tinh thần Kết luận 127-KL/TƯ của Bộ Chính trị, Ban Bí thư ngày 28-2-2025 về "Triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị" là nội dung đang được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm.

Theo PGS.TS Tô Văn Hòa, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội, việc tinh gọn bộ máy không chỉ đơn thuần là bãi bỏ đơn vị hành chính cấp huyện rồi sáp nhập các xã lại với nhau. Để thực hiện thành công chủ trương này, cần sửa Hiến pháp năm 2013, xem xét thiết kế tổng thể hệ thống hành chính lãnh thổ của Việt Nam.

PGS.TS Tô Văn Hòa, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội. Ảnh: PV

Không đơn thuần là bãi bỏ đơn vị hành chính cấp huyện

Theo PGS.TS Tô Văn Hòa, trên cơ sở Kết luận số 127-KL/TƯ của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã chỉ rõ "nghiên cứu việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp với phạm vi là các vấn đề về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị", có thể thấy hướng nghiên cứu sửa đổi Hiến pháp năm 2013 cần tập trung vào các quy định về chính quyền địa phương nhằm hiến định việc không tổ chức chính quyền trung gian (cấp huyện) và các quy định cơ bản nhất về hệ thống chính trị.

PGS.TS Tô Văn Hòa cho rằng, để bảo đảm ổn định, thông suốt trong công tác hành chính ở địa phương, đặc biệt là dịch vụ công phục vụ nhân dân, chủ trương này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn cảnh đối với hệ thống hành chính địa phương, đặt ra yêu cầu xem xét thiết kế tổng thể hệ thống hành chính lãnh thổ của Việt Nam.

Vậy hệ thống hành chính lãnh thổ địa phương ở Việt Nam cần được cấu trúc như thế nào để phát huy hiệu quả quản lý, giải phóng các nguồn tài nguyên, kiến tạo và thúc đẩy phát triển?

PGS.TS Tô Văn Hòa phân tích, cần làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản, mang tính nguyên lý về tổ chức hệ thống hành chính địa phương của một quốc gia. Trước tiên, cần làm rõ khái niệm "đơn vị hành chính" và khái niệm "đơn vị hành chính chuyên biệt".

Đơn vị hành chính, hay đơn vị hành chính lãnh thổ, là một phần lãnh thổ quốc gia có ranh giới được xác định rõ ràng, trên đó có dân cư sinh sống tập trung, ổn định thành cộng đồng và có đủ điều kiện để thành lập chính quyền địa phương để tổ chức quản lý hành chính nhà nước, phục vụ đời sống người dân, quản lý dân cư và lãnh thổ tại địa phương. Ví dụ điển hình về đơn vị hành chính là các thành phố, tức những nơi có dân cư sinh sống tập trung.

Đơn vị hành chính chuyên biệt là những phạm vi lãnh thổ quốc gia có ranh giới rõ ràng do Nhà nước phân định nhưng không có hoặc có rất ít dân cư sinh sống ổn định. Vì vậy, các khu vực này không đủ điều kiện để thành lập chính quyền địa phương đầy đủ tại chỗ.

Trong những trường hợp này, Nhà nước chỉ thiết lập cơ chế quản lý lãnh thổ nhằm phục vụ các mục đích chuyên biệt phù hợp điều kiện, lợi thế tự nhiên ở đó, như quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế hoặc bảo vệ tài nguyên, môi trường…

Trong quản trị hành chính địa phương hiện đại, lãnh thổ quốc gia thường được Nhà nước phân chia thành các đơn vị hành chính và các đơn vị hành chính đặc biệt sao cho mỗi mét vuông đều phải được quản lý và có chủ quyền quốc gia. Song, không phải mỗi mét vuông đều được quản lý theo cơ chế giống hệt nhau mà có sự khác biệt phù hợp với điều kiện tự nhiên, dân cư, kinh tế, xã hội của nơi đó.

Tại các đơn vị hành chính, do có dân cư tập trung nên đủ điều kiện để thiết lập chính quyền địa phương đầy đủ - bao gồm cơ quan đại diện của nhân dân địa phương, quyết định các vấn đề ở địa phương và cơ quan chấp hành của nó thực hiện quản lý hành chính nhà nước, phục vụ đời sống nhân dân.

Tại đơn vị hành chính chuyên biệt, Nhà nước chỉ thiết lập các cơ quan quản lý hành chính chuyên trách trên những lĩnh vực phù hợp với đặc điểm của từng địa bàn. Ví dụ, tại địa bàn có rừng, cơ quan quản lý tập trung vào nhiệm vụ bảo vệ và phát triển rừng, bảo vệ tài nguyên; còn tại vùng núi tập trung vào việc bảo vệ lãnh thổ và giữ gìn trật tự trị an... Tại đây không hình thành chính quyền địa phương đầy đủ nhưng chủ quyền quốc gia vẫn được thể hiện thông qua hoạt động quản lý hành chính của các cơ quan nhà nước.

Sửa đổi, bổ sung quy định về tổ chức chính quyền địa phương

Khi vận dụng những nguyên lý trên vào tổ chức hệ thống hành chính địa phương, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội khẳng định có thể xác định đơn vị hành chính có hai cấp.

Thứ nhất là cấp tỉnh, bao gồm các tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương. Thứ hai là cấp cơ sở (dưới cấp tỉnh, có thể gọi là "cấp xã" hay "cấp cơ sở"), bao gồm các đơn vị hành chính gần dân nhất, tức là các xã và các khu vực đô thị tập trung (có thể gọi là thành phố, được phân loại thành các nhóm tùy theo quy mô và trình độ phát triển).

Từ đó, PGS.TS Tô Văn Hòa đề xuất nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Điều 110 Hiến pháp về các đơn vị hành chính ở Việt Nam theo hướng quy định nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm các đơn vị hành chính và các đơn vị hành chính chuyên biệt.

Trong đó, có 2 cấp đơn vị hành chính là: Đơn vị hành chính cấp tỉnh (gồm tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và đơn vị hành chính cấp cơ sở, hay cấp xã (gồm xã, thành phố, thị xã ở tỉnh; thành phố, thị xã, nội đô ở thành phố trực thuộc trung ương). Nội đô là đơn vị hành chính mới, bao gồm khu vực đô thị lõi, thủ phủ của thành phố trực thuộc Trung ương, bao gồm các quận hiện nay của các thành phố trực thuộc Trung ương. Ví dụ nội đô thành phố Hà Nội (gồm 12 quận), nội đô thành phố Hồ Chí Minh (gồm 16 quận), nội đô thành phố Hải Phòng (gồm 6 quận)...

Các đơn vị hành chính cơ sở có thể phân chia thành những địa bàn lãnh thổ nhỏ hơn nhưng đó không phải là đơn vị hành chính mà chỉ là các địa bàn quản lý hành chính. Ở đó không thành lập chính quyền địa phương mà chỉ có các bộ phận/cơ sở của các cơ quan hành chính cấp trên thực hiện công tác quản lý hành chính trên địa bàn.

Các đơn vị hành chính chuyên biệt gồm các đơn vị hành chính chuyên biệt ở các cấp được thành lập và quản lý theo quy định của luật. Việc phân chia, điều chỉnh ranh giới của các đơn vị hành chính và đơn vị hành chính chuyên biệt cần sự thích ứng cao với tình hình thực tiễn ở từng giai đoạn. Vì vậy, việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính và đơn vị hành chính chuyên biệt cần được quy định thực hiện theo luật sẽ vừa bảo đảm dân chủ vừa tạo độ linh hoạt cần thiết phù hợp với sự đa dạng của các loại hình đơn vị hành chính, đơn vị hành chính chuyên biệt.

PGS.TS Tô Văn Hòa cho rằng, việc không tiếp tục tổ chức cấp hành chính trung gian (cấp huyện) nếu được thực hiện tốt sẽ giúp giảm sự cồng kềnh trong hệ thống hành chính nhà nước, đồng thời tạo ra một mô hình hành chính tinh gọn, linh hoạt, phù hợp với yêu cầu phát triển trong bối cảnh hiện nay. Đích đến là tăng tính chủ động, phục vụ tốt nhất lợi ích của nhân dân.

Để thực hiện thành công chủ trương này, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là điều cần thiết nhằm tạo nền tảng hiến định rõ ràng, ổn định cho quá trình sắp xếp lại tổ chức bộ máy. Việc điều chỉnh các điều khoản liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương không chỉ phản ánh nguyên tắc quản trị hiện đại, mà còn đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa Trung ương và địa phương, tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao quyền quản lý phù hợp với điều kiện, đặc thù của từng địa phương...

Với sự chỉ đạo nhất quán của Đảng, sự quyết tâm của các cơ quan nhà nước, hệ thống chính trị và sự đồng thuận của nhân dân, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp sẽ là nhân tố then chốt đưa mô hình quản trị hành chính của đất nước phát triển bền vững, góp phần xây dựng một nền hành chính tinh gọn, hiệu quả và thích ứng linh hoạt với những yêu cầu của thời kỳ phát triển sắp tới.

Hà Phong ghi

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-de-xuat-mo-hinh-cap-co-so-gom-xa-thi-xa-thanh-pho-noi-do-695329.html