Chính quyền địa phương 2 cấp: từ kinh nghiệm quốc tế đến thực tiễn trong tổ chức quy hoạch Thủ đô

3 giờ trướcBài gốc

Kinh nghiệm quốc tế

Kể từ khi thành lập nước, Việt Nam đã thực hiện chính quyền địa phương 3 cấp trong suốt 80 năm qua. Dấu mốc đặc biệt quan trọng là từ đầu năm 2025 để bước vào kỷ nguyên mới đã có chủ trương sắp xếp lại một số tỉnh và tổ chức chính quyền địa phương theo 2 cấp: Cấp tỉnh TP trực thuộc T.Ư và cấp xã, phường.

Trước khi tổ chức lại Việt Nam có 63 tỉnh/ TP, 705 quận/ huyện và 10.595 xã/ phường. Số lượng tỉnh/ thành này là lớn so với các nước khu vực (Trung Quốc chỉ 34 tỉnh, Nhật Bản 47 tỉnh, Hàn Quốc 16 tỉnh...). Với bối cảnh đặc thù này rất cần linh hoạt trong quy định loại hình quy hoạch và nội dung quy hoạch để thuận tiện áp dụng khi lập dự án đầu tư, tổ chức hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật, bảo vệ môi trường.

Thủ đô Hà Nội nhìn từ trên cao. Ảnh: Phạm Hùng

Theo GS.TS.KTS Nguyễn Tố Lăng - nguyên Vụ trưởng, Văn phòng thường trực Ban Chỉ đạo quy hoạch và đầu tư xây dựng Vùng Thủ đô Hà Nội, đã có nhiều nước trên thế giới tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Tuy nhiên, hầu hết các nước đều có đơn vị TP, thị xã, thị trấn tùy theo quy mô, đặc điểm, tính chất và có quy hoạch đô thị theo đơn vị cơ sở; Đồng thời, hầu hết các nước, chính quyền địa phương cấp cơ sở chịu trách nhiệm và quyết định phần lớn mọi hoạt động của dân cư trong địa bàn; chính quyền cấp trên chịu trách nhiệm cao hơn về mọi mặt.

Ở Na Uy, chính quyền cấp trên quản lý phát triển vùng và quy hoạch tổng thể, quản lý giáo dục trung học phổ thông trong khi chính quyền đô thị quản lý quy hoạch địa phương, quản lý giáo dục tiểu học và trung học cơ sở, vận hành nhà trẻ và mẫu giáo...

Ở Úc, chính quyền địa phương thường giải quyết các nhu cầu cơ bản của cộng đồng và chịu trách nhiệm về các vấn đề trên địa bàn.

Ở Malaysia, chính quyền địa phương chịu trách nhiệm cung cấp các tiện nghi cơ bản, quản lý chất thải đô thị và giám sát quy hoạch và phát triển đô thị trong phạm vi quyền hạn của họ.

Về quy hoạch đô thị, phương pháp và quy trình lập quy hoạch đô thị của nhiều nước trên thế giới khác nhau tùy theo cơ chế, nhất là rất khác với cách lập quy hoạch đô thị ở nước ta nơi chủ yếu vẫn dựa vào phương pháp trước đây (từ những năm 1960) với một số điều chỉnh, cập nhật những kiến thức tiên tiến của khoa học công nghệ. Nhiều nước trên thế giới lập quy hoạch chiến lược, một phương pháp mang tính định hướng cho phát triển đô thị trong tương lai.

Theo GS.TS.KTS Nguyễn Tố Lăng, ở Nga, thừa hưởng từ Liên Xô một hệ thống quy hoạch đô thị tương đối phức tạp, đứng đầu là Bộ luật Phát triển Đô thị của Liên bang (29/12/2004 và vài lần điều chỉnh). Ở cấp TP có các quy hoạch đô thị và ở cấp thấp nhất có quy hoạch chi tiết cho một khu vực cụ thể. Quy hoạch chung đô thị được phê duyệt là công cụ pháp lý ràng buộc cao nhất. Các quy định của quy hoạch chi tiết chỉ rõ các loại và chỉ số sử dụng đất và các thành phần khác trong một khu vực lãnh thổ nhất định.

Ở Úc, quy hoạch đô thị được thực hiện ở mọi cấp chính quyền. Chính phủ Liên bang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định chính sách, chiến lược quốc gia. Sau khi có quy hoạch chiến lược chung cho từng TP, hầu hết các Tiểu bang thiết lập các quy chế kiểm soát phát triển cho các TP. Chính quyền địa phương tham gia cùng cộng đồng để đưa ra quyết định về các thiết kế quy hoạch đô thị nhằm thúc đẩy sự gắn kết xã hội. Quy chế kiểm soát phát triển đặt ra các chính sách và yêu cầu của việc sử dụng, phát triển và bảo vệ đất đai.

Tất cả mọi thành phần xã hội từ Bộ trưởng, cơ quan chính phủ, cơ quan công quyền và hội đồng đô thị đến người dân và doanh nghiệp đều phải tuân thủ. Quy chế kiểm soát phát triển bao gồm một văn bản và các bản đồ, kế hoạch hoặc các tài liệu khác liên quan. Văn bản trình bày khung chính sách, các yêu cầu của khu đất (về việc khuyến khích các khu vực xây dựng và không cần cấp phép, khu vực cần thiết phải có giấy phép và khu vực cấm xây dựng...) và các quy định cụ thể, kể cả về không gian, kiến trúc, cảnh quan, nhà ở và hệ thống hạ tầng kỹ thuật cũng như các hoạt động phát triển kinh tế. Bản đồ quy hoạch thể hiện phân vùng đất đai, mức độ ảnh hưởng bởi các thành phần khác và những bản đồ chi tiết cho từng thành phần chức năng trên các địa bàn, tuyến phố cụ thể.

Đổi mới phương pháp

Từ kinh nghiệm của quốc tế, các chuyên gia đã có nhiều đề xuất về phương pháp quy hoạch tại Việt Nam. Theo GS.TS.KTS Nguyễn Tố Lăng, các phương pháp có thể là quy hoạch chiến lược, quy hoạch hành động, quy hoạch quy chế, quy hoạch cộng đồng... Cần có các đề tài nghiên cứu khoa học về lĩnh vực này gắn với thực tiễn, nhất là trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp, không có cấp huyện.

Với các thành phố trực thuộc T.Ư mới sắp xếp (TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đà Nẵng, Hải Phòng) vẫn nên áp dụng phương pháp quy hoạch tích hợp theo Luật Quy hoạch. Tuy nhiên, chỉ nên lập mới một quy hoạch, thay vì hai quy hoạch trước đây (quy hoạch tỉnh, quy hoạch chung). Bên cạnh đó, cần điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội và Quy hoạch chung thành phố Huế đảm bảo phù hợp với chính quyền địa phương 2 cấp, không còn quận, huyện, thành phố thuộc thành phố trực thuộc T.Ư. Quy hoạch chung nên mang tính chiến lược, không quá cụ thể và căn cứ vào nguồn lực thực hiện. Quy hoạch chung cần kế thừa và điều chỉnh các quy hoạch cho các thực thể đô thị trước đây.

Lãnh đạo Sở QH - KT Hà Nội cho biết đã ban hành các văn bản hướng dẫn UBND các xã lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch chung xã trên địa bàn TP; tham mưu UBND TP ban hành quyết định về ủy quyền cho các đơn vị được giao lập quy hoạch, tự phê duyệt dự toán, lựa chọn nhà thầu.

Đối với các phường đơn lẻ có quy mô lớn (hiện tại có một số phường ở các tỉnh được thành lập trên cơ sở của cả khu vực đô thị trước đây, ví dụ phường Sa Pa, tỉnh Lào Cai gồm 6 phường cũ) có thể lập quy hoạch chung phường để phù hợp với quy hoạch cấp cao hơn. Đối với khu vực đô thị liên phường, xã (TP, thị xã cũ), quy hoạch chung cần được kế thừa và lập cho toàn bộ khu vực để đảm bảo tính đồng bộ và hoàn chỉnh, đặc biệt là hệ thống hạ tầng kỹ thuật.

Tại Hà Nội, một trong những yêu cầu đặt ra hiện nay là các đồ án quy hoạch đô thị và nông thôn phải được rà soát, lập mới, điều chỉnh bảo đảm phù hợp với cấu trúc của hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp.

Trao đổi về vấn đề này, Phó Giám đốc Sở QH - KT Hà Nội Nguyễn Bá Nguyên cho biết, trọng tâm là công việc là rà soát, lập mới, điều chỉnh các đồ án quy hoạch quan trọng như: Quy hoạch chung xã (50 đồ án), quy hoạch phân khu đô thị và khu chức năng, quy hoạch các khu vực thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư; quy hoạch không gian ngầm và quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật làm cơ sở để triển khai các dự án phát triển hạ tầng kỹ thuật khung. Đối với các quy hoạch có phạm vi liên quan đến địa giới hành chính từ 2 xã trở lên, trách nhiệm tổ chức lập, thẩm quyền phê duyệt thuộc UBND TP Hà Nội. Sở đã tham mưu UBND TP ban hành kế hoạch giao Ban Quản lý Đồ án Quy hoạch kiến trúc tổ chức lập 53 đồ án và Ban Quản lý các khu công nghệ cao và khu công nghiệp TP Hà Nội tổ chức lập 9 đồ án.

Lại Tấn

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-tu-kinh-nghiem-quoc-te-den-thuc-tien-trong-to-chuc-quy-hoach-thu-do.850361.html