Cho thuê tự phát: lỗ hổng pháp lý và nguy cơ thất thu ngân sách

2 giờ trướcBài gốc

Phát triển nóng nhưng chưa được kiểm soát

Theo ghi nhận tại nhiều đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng… nhu cầu thuê nhà trọ, căn hộ dịch vụ, văn phòng nhỏ lẻ, cửa hàng kinh doanh, kho xưởng đều tăng nhanh trong những năm gần đây. Đặc biệt, sau đại dịch Covid-19, thị trường cho thuê có sự chuyển dịch mạnh mẽ: từ cho thuê truyền thống sang cho thuê linh hoạt theo giờ, theo ngày; từ nhà riêng sang mô hình homestay, căn hộ dịch vụ, co-working space…

Điều đáng nói là phần lớn hoạt động cho thuê này được triển khai theo hình thức cá nhân, hộ gia đình tự phát. Họ thường thỏa thuận bằng giấy viết tay hoặc đơn giản chỉ là “nói miệng”, không đăng ký kinh doanh, không phát hành hóa đơn. Đặc biệt trong phân khúc nhà trọ, căn hộ mini, nhà xưởng nhỏ lẻ ở ven đô, tình trạng này diễn ra phổ biến đến mức gần như trở thành “chuẩn mực ngầm”.

“Nếu như các doanh nghiệp lớn cho thuê văn phòng, trung tâm thương mại buộc phải tuân thủ các quy định về đăng ký kinh doanh và nghĩa vụ thuế, thì phần đông hộ gia đình, cá nhân cho thuê nhà, phòng trọ, kho bãi lại hầu như đứng ngoài vòng quản lý. Đây là lỗ hổng lớn trong chính sách hiện hành”- chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong nhận định.

Mô hình nhà trọ cho thuê phát triển "nóng" trong thời gian gần đây.

Theo quy định, cá nhân có thu nhập từ cho thuê tài sản (bao gồm nhà, đất, căn hộ, phương tiện…) trên 100 triệu đồng/năm phải nộp thuế giá trị gia tăng (VAT) và thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, do chưa có cơ chế giám sát hiệu quả, nhiều chủ cho thuê vẫn cố tình “né” kê khai. Thực tế, ngành Thuế đã từng tổ chức nhiều đợt kiểm tra, rà soát dữ liệu từ điện, nước, hợp đồng thuê… để xác định các trường hợp cho thuê có phát sinh thu nhập nhưng không kê khai và đã phát hiện hàng nghìn trường hợp không nộp thuế, buộc truy thu hàng trăm tỷ đồng. Tuy nhiên, con số này chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm”.

“Khoản thất thu từ cho thuê tự phát là rất lớn. Nếu tính tổng quy mô thị trường cho thuê bất động sản, nhà xưởng, kho bãi, thậm chí cả xe cộ, máy móc, thì số tiền ngân sách thất thu mỗi năm có thể lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng. Đây là nguồn lực đáng lẽ có thể tái đầu tư cho hạ tầng và an sinh xã hội” - bà Lê Thu Hiền, Hội tư vấn thuế Việt Nam cho hay.

Một trong những hệ quả tiêu cực khác của việc cho thuê tự phát là tạo ra sự bất bình đẳng giữa những cá nhân, hộ gia đình không kê khai thuế với các doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định. Các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lưu trú, cho thuê văn phòng, nhà xưởng phải chịu đủ loại thuế, phí, chi phí quản lý. Trong khi đó, nhiều hộ gia đình cho thuê nhà trọ, căn hộ dịch vụ vẫn thu lợi nhuận cao mà không phải thực hiện nghĩa vụ tài chính.

Điều này dẫn đến tình trạng “người làm đúng thì thiệt, người làm sai lại lợi”, khiến thị trường méo mó, thiếu minh bạch. Ngoài ra, việc cho thuê thiếu hợp đồng, thiếu chứng từ còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, người thuê không có cơ sở để bảo vệ quyền lợi nếu xảy ra tranh chấp; cơ quan chức năng khó kiểm soát an ninh trật tự, phòng cháy chữa cháy, đặc biệt trong các khu nhà trọ đông đúc.

Cần sớm bịt lỗ hổng

Theo phân tích của các chuyên gia, có ba nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng này: Thứ nhất, là khung pháp lý chưa đầy đủ, quy định về đăng ký kinh doanh đối với hộ gia đình, cá nhân cho thuê còn chưa rõ ràng, thiếu chế tài đủ mạnh để xử phạt các trường hợp vi phạm.

Thứ hai, công tác quản lý còn hạn chế do các cơ quan thuế, chính quyền địa phương thiếu cơ sở dữ liệu đồng bộ về hoạt động cho thuê, dẫn đến khó giám sát. Việc phối hợp giữa ngành Thuế, Công an, Điện lực, chính quyền cơ sở chưa chặt chẽ. Thứ ba, là ý thức tuân thủ pháp luật chưa cao, một bộ phận người dân vẫn coi cho thuê là “nguồn thu phụ”, không đáng để khai báo. Thậm chí, có trường hợp cố tình lách luật để tối đa hóa lợi nhuận.

Để khắc phục tình trạng này, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý với những quy định cụ thể, minh bạch hơn về nghĩa vụ đăng ký kinh doanh và nộp thuế đối với hoạt động cho thuê, bổ sung chế tài xử phạt nghiêm khắc với hành vi trốn thuế, né thuế; Xây dựng cơ sở dữ liệu liên thông giữa ngành Thuế, Công an, Điện lực, Viễn thông… để xác định các địa chỉ cho thuê có phát sinh thu nhập.

Đồng thời tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân để khuyến khích khai báo tự nguyện. Ngoài ra, Nhà nước cần thực hiện chính sách miễn, giảm thuế trong giai đoạn đầu để khuyến khích hộ gia đình, cá nhân kê khai trung thực” - bà Lê Thu Hiền, Hội tư vấn thuế Việt Nam cho biết thêm.

Cần có quy định pháp lý rõ ràng về nhà trọ cho thuê để tránh thất thu thuế.

Việc quản lý chặt chẽ hoạt động cho thuê không chỉ nhằm tăng thu cho ngân sách Nhà nước mà còn góp phần tạo lập thị trường minh bạch, cạnh tranh lành mạnh. Nếu được kiểm soát tốt, lĩnh vực cho thuê hoàn toàn có thể trở thành nguồn lực tài chính ổn định, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội.

“Thay vì coi hoạt động cho thuê tự phát là vấn đề nhỏ, chúng ta cần nhìn nhận đây là lĩnh vực tiềm năng nhưng đang bị bỏ ngỏ. Chỉ khi có cơ chế quản lý minh bạch, Nhà nước mới tận dụng được nguồn lực tài chính dồi dào từ khu vực này, đồng thời đảm bảo công bằng cho các chủ thể kinh doanh” - chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển nhấn mạnh.

Trên thực tế, tình trạng cho thuê tự phát, không đăng ký kinh doanh, không kê khai thuế hiện nay là một trong những nguyên nhân dẫn đến thất thu ngân sách và làm méo mó thị trường. Nếu không sớm có biện pháp xử lý triệt để, hệ lụy sẽ còn kéo dài, gây khó khăn cho công tác quản lý và ảnh hưởng đến niềm tin xã hội.

Vì vây, Nhà nước cần khẩn trương hoàn thiện cơ chế pháp lý, tăng cường giám sát và đồng thời tạo môi trường thuận lợi để khuyến khích người dân tuân thủ nghĩa vụ thuế. Chỉ như vậy, thị trường cho thuê mới có thể phát triển minh bạch, bền vững, đóng góp xứng đáng vào nguồn thu quốc gia.

Doãn Thành

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/cho-thue-tu-phat-lo-hong-phap-ly-va-nguy-co-that-thu-ngan-sach.857028.html